Download deel 2 - Textualscholarship.nl

234
aangebracht zonder dat er soortgelijke structurerende elementen in de
bron-tekst aanwezig waren. Voor de semantische versterking geldt mutatis
mutandis hetzelfde (de semantische versterking wordt bereikt doordat
`nieuwe' elementen, waarvoor geen equivalenten in de bron aanwezig
zijn, worden toegevoegd, of doordat in de voorbeeldtekst aanwezige
woorden vertaald worden door elementen met `sterkere' betekeniskenmerken.)
De tendenties die `buiten categorie' bij `O, bij de rozen' zijn opgesomd
worden bij `Soefisch' niet genoemd. Ze zijn merendeels thematisch
van aard en het is derhalve begrijpelijk dat deze verschijnselen zich wel
bij een oorspronkelijk gedicht manifesteren en niet bij vertalingen. De
poeticalicering, ambivalentie en wederkerigheid treft men niet bij de
kwatrijnen aan. Anderzijds moet opgemerkt worden dat uit Leopolds
keuze van de kwatrijnen uit de Roseraie eveneens een bepaalde thematische
preferentie blijkt - men veegelijke hiervóór: 2.5. Overigens is het
naar mijn smaak niet mogelijk om een direct verband te leggen tussen de
`thematische' verschijnselen van `O, als de rozen' en de voorkeuren in
dezen die uit de selectie van 'Soefisch' blijken."
De iconiciteit is wel in `Soefisch' te ontwaren, indien men althans de
semantisering als een iconisch verschijnsel beschouwt. 12 De kwatrijnen
zijn zo vormgegeven dat er tussen vormverschijnselen en betekenis overeenkomsten
lijken te bestaan. En het streven naar semantisering kan men
opvatten als een uitvloeisel van een (symbolistische) poetica, die grote
waarde toekent aan een maximale samenhang van het vers. In laatste instantie
is de manier waarop een gedicht - elk gedicht, ook het niet
direct-poeticale - in elkaar zit, uiteraard de weerspiegeling van een opvatting
hoe een gedicht in elkaar moet zitten, met andere woorden: van een
poetica.13
11 WWelkan men misschienthematischee v rwantscha pzien
in de tragisch-pessimistische
visie die zowel in hetedicht g als in de reeks naar voren komt. - Vergelijkt gl tmen ded door o
mij onderscheiden gtendenties in de tekstontwikkeling pvan Leopold met de `tendances' die de
Nuiten in de varianten van Baudelaire ontwaart dan valt op p dat er op `stilistisch' niveau
p
duidelijke overeenkomsten zijn - naast de verschillen - zijn aan te wijzen (vgl. g hierv'ór, o noot ot
2 >^ 3 S 6 en 7), maar ^ dat op het thematische vlak de verschillen veel opmerkelijker p l zijn zijn
Nuiten: Les varianten des "Fleurs du Mal" met name deel III hoofdstuk 2
`L'i doe i 1 cte en hoofdstuk 3 `Le tempérament'), p pbij
p. 293-310). Ook bi' Baudelaire zou
men eenoeticaliserin p kunnen g waarnemen en wel in verband met een belangrijk gJ
Baudelairiaans thema, de "im puissance créatrice" : " aradoxalement cette im uissance
p ^ p
créatrice devient elle-même source deoésie"ibidem p , p. 307
. Bij l Leopold p is een k- ern
thema hetaradoxale p ambivalent , gewaardeerde g bereik van de poëzie p (zie hoofdstuk 33,
p.gl
. 169-173). - Ook in het werk van Trakl is als een belangrijk thema een ambivalentie,
he het"Am bivalenzerlebnis" (p. .18 189), bespeurbaar, p , die volgens g Kemper p direct in verband
ggebracht h moet o tworden met de mystieke Y aard van zijn poëzie (ibidem, p. p 204-209). 9
12 Men zie Lotman: Die Struktur literarischer Texte ,p .40 , waar semantisering g en
iconiciteit aan elkaarj gelijk elik gesteld lijken lijke te worden.
Zie over de relatie 'procédés' p en poetica hierna, 4.4.
p