Download deel 2 - Textualscholarship.nl

233
Duizend-en-één-nacht, van de westerse literatuur uit heden en verleden,
uit natuurboeken, uit het bezichtigen van produkten der beeldende
kunsten, het verkeren met muziekwerken etc.etc. Zo bezien is ook `O,
als de rozen' geen `oorspronkelijk' gedicht. Ook dit vers is gebaseerd op
literaire en thematische bronnen. Alleen zijn deze, voorzover dat is na te
gaan, niet doelbewust, met het oog op het maken van het vers in kwestie
gebruikt. Bij `Soefisch' echter zijn de literaire/thematische bronnen wèl
doelbewust aangewend. Toch zullen bij het maken van de vertalingen
evenzeer talloze elementen in de eindtekst terecht gekomen zijn die afkomstig
zijn uit het `reservoir'.
Strict genomen bestaat er slechts een relatief verschil tussen de ontwikkelingsgeschiedenis
van `Soefisch' -vertalingen - en `O, als de rozen' -
een eigen gedicht. Voor beide teksten wordt gebruik gemaakt van bronnen;
beide zijn het resultaat van eigen ingrepen, van een eigen verwerking
door de dichter.
In het werk van Leopold zijn tal van voorbeelden te vinden van de
variërende rol die bronnen bij het tot stand komen van gedichten hebben
gespeeld. Wanneer men deze gevallen beschouwt, dan zal men inzien
dat de grens tussen vertalingen en oorspronkelijke gedichten moeilijk is
vast te stellen. Het in deel 1 van deze studie gepresenteerde gedicht
`Cha-wan' is geen vertaling. Maar het is duidelijk dat zonder het artikel
over Japanse theekopjes in The studio en een andere, nog niet getraceerde
bron het gedicht ongeschreven was gebleven. Het valt buiten de opzet
van deze studie om op dit fascinerende aspect van het dichten, en in bijzonder
het dichten van Leopold, nader in te gaan. Men zij voor enkele
interessante voorbeelden verwezen naar de diverse publikaties van S6temann
en Van Halsema.'o
Bij `O, als de rozen' zijn de tendenties structurering en semantische
versterking niet verder uitgesplitst. Bij `Soefisch' echter zijn de structurering
en de (semantische) versterking onderverdeeld, respectievelijk in (1)
versterken van aanwezige structuur, (2) aanbrengen van structuur en in
(1) lexicale toevoeging, (2) lexicale versterking. Ook deze verschillen
vloeien voort uit het feit dat de `Soefische' kwatrijnen vertalingen zijn:
door een voorbeeld- en een eindtekst met elkaar te vergelijken, kan men
vaststellen of de structurering tot stand is gekomen doordat een reeds in
de bron aanwezige ordening wordt overgenomen en versterkt of dat zij is
9 Vgl. g het be begin g vvan de ne genhonderdtweeënderti g ste nacht (in deel 1 S van Le livre des
mines nuits et une nuit de vertaling van Mardrus, p die in het bezit van Leopold was, ,
p .1 5S -1 6 S. Hier wordt een ` `Chant de la Rose" gezongen g g waarin diverse aspecten p van
de roos s voorkomen die ook in `0 als de rozen' aan de orde komen. (Vgl. g de "court
es pa ce de ma floraison" • de ` `couleur de l' amante" ^• het tewee g bren gen
van "une
emotion in co nn e" u en: "ma force se erd" p - als ze geplukt g p wordt.) Ik wil niet beweren
dat Leopold deze de e tekst als bron voor het gedicht g heeft gebruikt, g , maar wel dat het niet
onwaarschijnlijk a l l is dat de lectuur van de ppassage g bij l de compositie p van `0 als de rozen'
op p onbewust ob n niveau een rol heeft kunnen spelen. p
10 Sote mann: 'Leopold P en Chr Y pp si us' , Dez.: o phet voetspoor p van de dichter. Van
lsema. • `Enk 'Enkele 1 bronnen e b van Leopolds p Cheops' en Dez.: `Een rustelooze stroom'.