Download deel 2 - Textualscholarship.nl

232
4.2.2. Verschillen
De verschillen treft men voornamelijk aan in de `genererende', de `positieve'
en de `thematische' tendenties. In het onderstaand overzicht zijn
de belangrijkste verschillen tussen de tendenties van `Soefisch' en die van
`O, als de rozen' aangeduid:
`Soefisch' `0 als de rozen'
Bekno ptheid
—
— voortbrengen g van elementen
— uitbreiding
versterken structuur
—
aanbrengen g structuur —
— bijzondere l syntaktische Y combinatie
lexicale toevoeging gg
lexicale versterking
paradox
— tautologisering g g
— indirectheid / vaa gbeid
— bijzondere l semantische combinatie
— iconiciteit
poeticalisering g
— ambivalentie
— wederkerigheid g
Een aantal van de verschilpunten is terug te voeren op de diversiteit van
de tekstontwikkeling van de twee gevallen. Zoals eerder gezegd staat de
beknoptheid in verband met de omstandigheid dat Leopold een bepaalde
`inhoud' - uit de voorbeeldtekst - moest weergeven in de beperkte ruimte
van het kwatrijn. Dit verschijnsel is dan ook niet in `O, als de rozen'
aan te treffen. De uitbreiding daarentegen is, vanwege de genoemde beperking,
niet in `Soefisch' aanwezig en wèl in `O, als de rozen': bij een
`eigen' gedicht is er doorgaans geen `ruimtegebrek' , passages kunnen
worden uitgewerkt, strofen worden toegevoegd etc. Het optreden van het
voortbrengen van elementen bij `O, als de rozen' hangt wel samen met
het feit dat dit gedicht zich niet baseert op een andere tekst, maar op
eigen kracht tot een vers is geworden.
Vanzelfsprekend kan men tegen deze voorstellingswijze bezwaren opperen.
Een ware creatio ex nihilo is onmogelijk. Altijd put de dichter, bewust
of onbewust, uit een reservoir dat gevuld is door zijn ervaringen.
Voor elk gedicht zal van elementen uit dit reservoir gebruik worden gemaakt.
Zo is het niet onwaarschijnlijk dat de wijze waarop Leopold de
rozen laat functioneren in `O, als de rozen' (mede) berust op zijn omgaan
met diverse culturele bronnen (voornamelijk literaire teksten, schilderijen
en wellicht ook `culturele clichés', gemeenplaatsige opvattingen
omtrent de aard van de roos). Het gebruik dat Leopold maakt - dat
iedere dichter moet maken - van culturele bronnen, behoeft niet doelgericht
te zijn. Het is voorstelbaar dat hij terloops, merendeels onbewust,
een rozenbeeld opbouwde uit zijn lectuur van oosterse gedichten, van