Download deel 2 - Textualscholarship.nl

220
te bereiken. Het effect berust op een diffuse relatie tussen `betekenaar'
en `betekenis' of op de aanwezigheid van een `vage betekenis'. Anders
gezegd: men kan vaag zijn door het over vage dingen te hebben, of door
zich vaag, indirect uit te drukken -daarbij dingen bedoelend die op zich
niet vaag (hoeven te) zijn. 14s Vaak zullen 1 en 2 tegelijk optreden: men
drukt zich indirect uit omdat men iets `onzegbaars' wil aanduiden. De
derde strofe (A-IV, B-I) verschaft duidelijke voorbeelden van indirecte
zegging (vgl. ook p. 123-127 en p. 192-197):
10 vol
11 van weeke kussen van een vloed die zwol
12 in .. van een spreken tegen derden
p g
10 zwaar
11 van een benaderen van een geheim gebaar
12 tot nadering tot spreken tegen derden
Als `vaagheden' noem ik:
een benaderen: het is onduidelijk welke handeling hier precies mee
wordt aangegeven;
zwaar van een benaderen : het vage, abstracte benaderen wordt gemengd
met een concreter betekenisaspect (`geladen met', `zwanger'), hetgeen de
vaagheid en suggestiviteit vergroot; hetzelfde geldt voor zwaar van een
geheim gebaar;
geheim gebaar: door het licht paradoxale van de combinatie ontstaat onduidelijkheid,
vaagheid omtrent wat ermee bedoeld wordt; het op
veruiterlijking gerichte wordt verbonden met iets dat openbaarmaking
verbiedt; wat voor een soort gebaar moet men zich hierbij voorstellen?
gebaar tot nadering [ , ] tot spreken tegen derden: een gebaar tot nadering
is op zich niet erg vaag - wel een geheim gebaar tot nadering; een gebaar
tot spreken tegen derden is zeer indirect - zeker waar het niet duidelijk
is wie die derden zijn. In latere stadia van deze passage wordt de
indirectheid weliswaar enigszins afgezwakt, maar ze blijft domineren. Het
paradigma van r. llb van A-IV, noodigend, geheim, aanhankelijk (adjectieven
bij gebaar), dat in noodigend en aanhankelijk `directe' noties bevatte,
wordt in B en C uitsluitend door `indirecte' elementen gevuld: geheim,
bedoeld, beproefd, met als uiteindelijke selectie bedoeld. bedoeld
gebaar is indirect: er is geen gebaar, maar enkel de intentie tot een
gebaar.
Vervaging zou men ook kunnen opmerken in de verschillende manieren
waarop de poeticale noties worden aangeboden. In A-II zijn de poeticale
elementen zeer expliciet aanwezig in r.(13)-r.(14): woorden, taal, gedichten,
met name door het laatste woord. In r.(17) en vlgg. van A-II,
regels waarin het poeticale groepje wordt uitgewerkt, staat enkel nog, vervagend
zou men kunnen zeggen, woorden. Met het oog op indirectheid,
145 Een bekend voorbeeld van het indirect aanduiden van iets dat o P zich niet 'vaag' gis
vormt de in ander verband al aangehaalde regel van Boutens uit Verzen: "Ik sloot tdde
blinkevenstren van mijn Ziel" Verzamelde lyriek, .11 .
^
p