Download deel 2 - Textualscholarship.nl

212
aspecten zeer terloops ter sprake gekomen in het voorgaande. Vandaar
dat ik hier op dit onderwerp, zij het zeer kort, inga. Het metrisch patroon
van het gehele gedicht (ik ga voor het gemak uit van de C-versie)
is jambisch (vijfvoeters, tien of elf lettergrepen -afhankelijk van mannelijk
of vrouwelijk rijm). Duidelijk antimetrieën treffen we aan in:
r. 1 syll. 1
r. 2 syll. 1
r. 13 syll. 1 en 7
r.14 syll. 1 en 7
r. 19 syll. 3 en (eventueel) 7
t. 21 syll. 1
(6)
(aánlagen) g
(Over, blank)
(over, ,ggill)
náhan gend
In)
(0)
De antimetrieën in r. 1, r. 2 en r. 21 functioneren in het verband van de
emotionele uitroep. Die in r. 13 en r. 14 versterken de syntaktischpositionele
en semantische parallellie en beklemtonen het bijzondere
karakter van de `climax'-strofe. De syncopen in r. 19, vooral die op
ná(hangend), onderstrepen het retroversief karakter; de ritmischmetrische
onregelmatigheden hebben hier het effect dat ze samen met de
komma (pauze!) en het enjambement de gang ritmisch vertragen en zo
aan het bij het voorgaande vetwijlen uitdrukking geven.
3.6. Tendenties in `O, als de rozen'. Generalisering
In deze paragraaf bespreek ik de tendenties in de tekstontwikkeling van
`O, als de rozen'. Ik baseer me daarbij op de constanten die zich in de
in 3.5. uitgevoerde vergelijking van onderdelen uit het ontwikkelingsproces
voordeden. In 3.6.1. geef ik de tendenties in een tentatieve formulering
aan de hand van voorbeelden. De verdere plaatsen in de tekstontwikkeling
waar de verschillende tendenties zich manifesteren geef ik
in noten. Zoals bij de bespreking van de tendenties in `Soefisch' (2.6.)
tracht ik hier de gevonden tendenties te ordenen volgens de in 1.3. opgestelde
categorieën met als doel een voorlopige systematisering te bereiken
(3.6.2.).
3.6.1. Tendenties. Formulering
Aan elke versmaking ligt uiteraard een generering ten grondslag. Er worden
elementen geproduceerd waar eerst niets was. Bij de zuivere generering,
waarover verder weinig valt op te merken, sluit een andere genererende
tendentie aan die men zou kunnen aanduiden als uitbreiding of
expansie. In een geproduceerde begin-tekst (schets) worden gaten opgevuld,
regels afgemaakt, strofen ingevoegd. Voorbeelden van expansie
vindt men in A: A-II is uitvoeriger dan A-I; A-IV is als een toevoeging
te beschouwen bij datgene dat in A-II en A-III was gevonden. Het behoeft
wel geen vermelding dat dergelijke ontstaansinherente verschijnselen
zich in elke tekstontwikkeling zullen voordoen.
Van de transformerende tendenties bespreek ik eerst de negatieve. Er
treedt een aantal wijzigingen op in de diverse stadia die in de eerste