Download deel 2 - Textualscholarship.nl

199
dat een keuze die de betekenis van het geheel beïnvloedt. Maar wel moet
er een onderscheid gemaakt worden tussen toevoegingen, uitbreidingen
die in de kiem besloten liggen, uitlopers zijn van in aanleg aanwezige
betekenissen, en addities die als nieuwe loten op het bestaande worden
geënt.
3.5.5.2. B-I
De noties die in B-I `IV' een rol spelen zijn hiervóór, p. 134-138, uitgebreid
ter sprake gebracht. Omdat B-I nogal schetsmatig is - zeker ten
aanzien van de eerste twee fasen - is het moeilijk uitspraken te doen omdat
de interpretatie niet op zekere lezingen gebaseerd kan worden.
In de drie aanwezige fasen valt het verschijnsel op dat ik heb aangeduid
met de term wederkerigheid. De inhoud van de `boodschap', datgene
waar het `spreken' over gaat, slaat terug op de aard van de boodschap,
het spreken zelf. Er wordt meegedeeld dat er gesproken wordt. De
inhoud van het spreken vertoont sterke gelijkenis met de inhoud en vorm
van de eerdere mededeling waarin `de boodschap' is ingebed:
A mededeling (: spreken over: B `boodschap')
'I' `II' `III' `IV' `V'
inhoud B
,^ Al26 126
De overeenkomst tussen het proces van `spreken' en de `inhoud' wordt
in de drie fasen van B-I deels op verschillende manieren, deels met gelijke
middelen duidelijk gemaakt. In de eerste fase wordt via toedracht het
gebeuren in de vorige strofen als inhoud van het spreken aangeboden,
of, in een andere opvatting van toedracht, het `communiceren' gegeven
als inhoud van het 'communiceren'. In de tweede fase vormt eveneens
het `communiceren' -vanwege van overbrengen en van wat meegegeven
- de inhoud van het spreken. In de derde fase ontstaat, onder meer via
toegenegen en de `overdaad'-noties, een verband met het rozenbeeld in
de eerste strofen: de `boodschap' heeft dezelfde trekken als het beeld
waarin de `boodschap' is ingebed. In alle fasen is de wijze van formulering
indirect, vaag, mysterieus. Er wordt niet direct, expliciet gezegd waar
het over gaat, maar de kern wordt omspeeld, wordt gesuggereerd door
indirecte bewoordingen (aanbiddelijke toedracht, de gesubstantiveerde infinitieven,
de bijzondere combinaties als blank toegenegen). In de
eerdere fasen werden woorden gebruikt die duidelijk communicatie-noties
bevatten, zodat vrij direct -ondanks het feit dat er in de formulering,
zoals gezegd, nogal wat `indirectheden' zaten - werd aangegeven dat het
communiceren de inhoud is van het spreken. In de laatste fase echter is
de wijze waarop het verband tussen de inhoud van het spreken en de
vorige strofe wordt gelegd `vager', `suggererender' . Immers: de woorden
bevatten niet expliciete communicatie-noties, maar kenmerken die een
126 Anders g gezegd: g • er e is een ee geheel ge ee dat at een e onderdeel d bevat b waarin het et geheel ge
ee weer aan-
w ezi g is (het zogenaamde g Droste-effect).