Download deel 2 - Textualscholarship.nl

198
3.5.5. `IV': B-I, B-III, C
(Synopsis r. 13-16, B-I r.(1)-(8), r. 13-14, B-III r. 14-16)
3.5.5.1. De expansie
In A waren de volgende strofen aanwezig:
'P ("O, als de rozen")
'II' (`tegenbeweging')
'III' (`spreken')
`VP ("O, als de rozen")
`VII' (`poeticale uitleg')
Als Leopold de eerste laag van de B-I-versie opschrijft blijkt dat tussen
`III' en `VI' nog twee strofen geprojecteerd zijn. De eerste daarvan, `IV',
is in B-I slechts als een incomplete schets aanwezig. Voorwerk van beide
strofen is niet aanwezig - en is er mijns inziens nooit geweest. Toen de
twee "O, als de rozen"-strofen met de poeticale uitleg geconcipieerd
waren, bleek dat het `nieuw leven'-moment duidelijker uitgewerkt moest
worden. Dit geschiedde in een uitbreiding die met de "bezielde
lippen"-passage begon en in de `spreken'-strofe uitmondde, waarvóór intussen
de `tegenbeweging'-strofe was geplaatst. De aanwezigheid van
deze beide strofen, waarin een `tegenbeweging' leidt tot een neiging tot
`spreken', maakte noodzakelijk dat er iets gezegd werd over de inhoud,
de aard, het effect van het spreken. Door de expansie van het nieuw
leven/tegenbeweging/spreken-moment in twee strofen ontstond als het
ware een open plek - n.l. de vraag: waarover gaat het spreken? - die op
haar beurt in een expansie uitmondde van twee aanvankelijk niet voorziene
strofen, waarvan `IV' de eerste is. In zeker opzicht is de expansie
geen wezenlijke verandering. De uitbreiding is een `natuurlijke' expansie
van een onderdeel dat in feite al bestond (ook al kan men in vroegere
stadia geen taalelementen aanwijzen die als voorwerk daarvan te beschouwen
zijn) en niet een toevoeging van een nieuw gedeelte. De innerlijke
bouw blijft globaal hetzelfde; alleen worden in de expansie bepaalde
onderdelen van het geheel tot een grotere omvang uitgewerkt - maar er
worden geen nieuwe elementen toegevoegd. De aanwezigheid van bepaalde
stukken impliceert het bestaan van tal van andere elementen - die
zelf niet aanwezig hoeven te zijn, maar wel expliciet gemaakt kunnen
worden. Wordt er een passage opgeschreven over `spreken', dan wordt
door het gebruik van de betekenis `spreken' een heleboel geïmpliceerd
(o.a. dat het spreken ergens over gaat). Al die implicaties zijn onderdelen
van een geheel. Elke implicatie kan in principe naderhand expliciet worden
gemaakt, in zichtbare taaltekens worden omgezet, of worden geëxpandeerd,
zonder dat daarmee het geheel wezenlijk verandert. Het zou
anders zijn als een hele nieuwe passage zou worden ingevoegd. Ik stelde
zoëven dat er in zéker opzicht geen echte vetándering optreedt. In een
ander opzicht is natuurlijk elke uitbreiding een verandering. Als geïmpliceerde
elementen worden geëxpliciteerd in een nieuwe passage, dan is