Download deel 2 - Textualscholarship.nl

195
handhaafd (zij het minder sterk als in de a-lezing), voornamelijk in
zwaar; maar deze notie wordt gecombineerd met contrastieve noties van
`indirectheid', 'voorzichtigheid', zodat het geheel paradoxale trekken
krijgt.
In de 0-lezing is het paradigma noodigend (r. 11) nogal heterogeen, al
kan men er misschien de gemeenschappelijke trek `intiem' aan toekennen
- waarbij noodigend het gebaar het meest duidelijk maakt, geheim daarentegen
het gebaar verhult (en daarmee de indirectheid vergroot), en
aanhankelijk concreet de `erotische' trekken van de situatie aangeeft.
noodigend en aanhankelijk konden in ieder geval om ritmisch-syllabische
redenen - beide woorden bevatten te veel lettergrepen om in de regel te
passen - niet zonder meer gehandhaafd blijven.
Het alternatief in r. 11 voor van een benaderen is van teederheid. Deze
variant maakt de `indirectheid' iets minder excessief - al bevat teederheid
een `indirect', `zorgvuldig' moment: een tedere houding ten opzichte
van iets is er een van grote omzichtigheid en delicaatheid -tevens versterkt
het vooral de `erotische' noties. Men kan ook zeggen dat de hele
`indirectheid' op zichzelf één facet vormt van het `erotische', waarvan
een ander facet het 'zwellen', de `overdaad' is; de notie `erotisch' bevat
zelf ook een hogelijk paradoxaal moment, dat goed in de nogal paradoxale
context van het gedicht past. In deze strofe gaat teederheid haast
werken als een brug tussen de `overdaad'-noties van r. 10 en de momenten
van `indirectheid' uit r. 11 en r. 12. Het zo veelvuldig voorkomen van
de notie `erotisch' in het gedicht wil niet zeggen dat het gedicht een erotisch
onderwerp heeft, maar wel dat datgene waar het gedicht over gaat,
vergeleken kan worden met een erotische situatie. Het veelvuldig vóórkomen
van deze noties roept een erotische `structuur' op, die past op de
eigenlijke inhoud van het gedicht.
In r. 12 bevat het paradigma neiging, nadering duidelijk de notie `gerichtheid';
nadering is dubbelzinnig; "het gebaar tot nadering" kan betekenen
dat het `subject' een gebaar geeft en dat het wil naderen of,
eenvoudiger, dat het een teken geeft aan anderen dat deze moeten naderen.
neiging geeft meer de innerlijke gerichtheid van het subject aan,
hetgeen in combinatie met gebaar minder geschikt is. overdracht is een
onzekere incorporatie, maar bevat uiteraard de notie `communicatie'.
3.5.4.4. A-IV/B-I/C
B-I is in eerste instantie bijna volledig opgebouwd uit lezingen van A-IV.
Alleen in r. 12 wordt tot nadering en spreken gescheiden door een komma
zodat expliciet de lezing een gebaar tot nadering van spreken wordt
uitgesloten. Enerzijds wordt daarmee de indirectheid wat teruggenomen -
er verdwijnt een tussentrap -, anderzijds ontstaat er een parallellie tussen
spreken, nadering en teederheid waardoor de `(be)nadering'-noties (die in
verband staan met de `erotische' noties) worden overgebracht op spreken,
dat aldus weer `indirecte' en `erotische' kenmerken krijgt. zwaar regeert
drie bepalingen: