Download deel 2 - Textualscholarship.nl

189
en het daarin een teken zijn voor bijzondere, `hogere' zaken. Dit beeld
staat voor, of wordt vergeleken met woorden, taal, gedichten. In A-III
wordt het beeld uitgebreid met de genoemde nieuwe notie-reeks, n.l. die
van `tegenbeweging' van het `nieuw leven' en van het `spreken'. Wel
was deze in nuce aanwezig in A-I en A-II - die beide tegenover de vermindering
`iets mededelen' aangaven -, maar A-III geeft een en ander
duidelijker gestalte. Er vindt mijns inziens niet zozeer een structuurverandering
plaats, als wel een `blow up' van bepaalde notie-`sporen' tot
strofe-grootte; er is sprake van expansie.
A-III bevat naast een uitwerking van een `o, als de rozen'-strofe, die
nu duidelijk als eerste strofe moet worden gezien, een expansie van de
notie die in A-I enkel gesuggereerd wordt in r. (5) andere wezen?, .rub-
.rtantie, en die in A-II niet in het rozenbeeld zelf aanwezig is -tenzij
men haar afleidt uit de `communicatie'-notie in hemelbode - maar die
wel in de poeticale uitleg van het beeld opdoemt ("maar in den dood
opstanding / een nieuw bestaan / een voortbestaan verwerven"). lzo
A-III bevat drie paradigmata.
1. nieuwe etc. Het zelfstandig naamwoord luwte bevat de `tegenbeweging'.
Het is, zoals hiervóór op p. 119 is gezegd, positief geladen,
mede omdat het hier als `luwte', als bescherm(en)de rustplaats tegenover
de `vermindering' in de eerste strofe kan worden opgevat (en mogelijk
ook als `zoelte', `aangename warmte'). Het paradigma van adjectieven
dat luwte bepaalt, heeft de notie `positief gemeen. 12' nieuwe is positief
omdat de luwte komt `na' de `vermindering' en tevens omdat ze `ongewoon',
`verrassend' is. zoete is `uiterst aangenaam' (dus ook `positief ).
hooger is positief omdat dit woord `bijzondere' en mogelijk ook
`metafysisch-religieuze' kenmerken toevoegt aan luwte. De semantische
verschillen zijn hiermee ook wel duidelijk. Fonisch wordt met de oe- (en
ook de z-)klank in zoete een relatie gelegd met de positieve tegenbeweging-noties
in r. 8 (doorzoelde). hooger bevat de oo-klank die in de
eerste strofe domineerde - en mededrager was van de `vermindering'notie
- en hier in de tweede strofe ook een belangrijke rol speelt, in
ieder geval als rijmklank in zoog, toog en mogelijk ook als drager van,
nu, de `tegenbeweging'-notie. De ie-klank in nieuwe is een `nieuwe'
klank - en als zodanig gesemantiseerd. Daarbij komt dat de uu in luwte
eveneens een nieuwe klank is; 122 de uu- is verwant met de ie-klank;1^3
120 Het ets is niet et onwaarschijnlijk onwaarschijnlijkdat de expansie p in A-III grond g vond in de aanwezigheid g
van de `tegenbeweging'-noties in de poeticale oeticale uitle g^ die (nog) gniet een (voldoende) pen
dant hadden in het beeld zelf, zodat de overeenkomst tussen beeld en uitleg g van het
beeld onvolkomen was.
121 f 0 • . `ter vervanging gg van' de 'vermindering'.
122 De uu komt k het et eerst e in deze regel g voor, , althans in beklemtoonde ppositie
- de uu in
uw(e) r. 2 of r. 3 i so onbeklemtoond. b
123 Vg1. Dik e en Kooij: l Algemene g mene taalwetenschap, , p 14 0-141• ie en u
zijn zij beide
+ hoog, oog, achter, a + gespannen. es Het enige g verschil s tussen se bbeide
klanken is dat de uu
+ rond is en de ie niet.