Download deel 2 - Textualscholarship.nl

184
verhulde wijze uitgedrukt - een paradoxaal proces van betekenisproductie.
slinkend is daarentegen abstracter en directer, en in ieder geval 'afwijkender'
dan welkende, omdat `slinken van bloemen' naar mijn idee
een niet gangbare combinatie is.
De 0-lezing levert een hele nieuwe regel op (met enkele alternatieven).
De persoonsvorm-constructie zij de ruil geboden verdwijnt; er komen in
deze regel twee bepalingen (waarschijnlijk predikatieve toevoegingen) en
de persoonsvorm-constructie krijgt zijn plaats in r. 5. Ook semantisch is er
van verplaatsing sprake: de `ruil'-notie, de anticipatie op de `tegenbeweging'
komt nu niet meer in deze regel (en strofe) voor, maar pas in de
volgende. In plaats daarvan wordt de `vermindering'-notie versterkt (intensivering).
welkende schuift naar rechts op: welkende ten doode; door
de toevoeging ten doode wordt het traditionele (ver)welken van de bloemen
verbijzonderd; er wordt een archaïserend neologisme, n.l. de uitdrukking
`ten dode (ver)welken', gevormd (naar de analogie van `ten
einde lopen' , `ten gehore brengen' etc.).
4. In het paradigma dat vóór de zojuist besproken woordgroep staat is
duidelijk de notie `vermindering' centraal gesteld. begevend alle geeft
meer het `volledige bezwijken' aan (de rozen worden dan tevens gepersonifieerd)
terwijl door ineengezonken concreter de ineenschrompeling der
bloemen wordt aangeduid. Er treedt in het laatste geval een verbijzondering
van taalgebruik op: `ineenzinken van bloemen' is een ongebruikelijke
combinatie; het beeld van rozen die ineengezonken zijn beklemtoond
een beweging naar beneden, die zou kunnen verwijzen naar het concrete
verschrompelen - het door verwelken en verdorren ineenzakken, kleiner
worden - door het gebruik van ineenzinken in plaats van bijvoorbeeld
het meer gebruikelijke ineenschrdmpelen treedt foregrounding op. (ineengezonken
heeft door de o-klank een fonische verbinding met r. 1 donker
- zou hierdoor een afnemingsaspect aan donker worden toegekend?)
In deze regels is er een neiging tot `syntagmatisering' van het paradigma:
naast het paradigma dat `vetmindering' als grondtrek heeft, verschijnen
leden uit hetzelfde paradigma in het syntagma:
zij welkende de ruil geboden
[parad.: 'vermindering'] [parad.: X ]
begevend alle welkende ten doode
[parad.: 'vertu.'] [parad.: `vertu.']
Er ontstaat daarmee een soort tautologie: twee keer naast en na elkaar
(ook ten doode bevat de `vermindering') wordt hetzelfde gezegd, zij het
op enigszins verschillende manieren. Naast het tautologische, intensiverende
is er een streven naar nuancering. Wanneer men iets enkele malen
in wat andere bewoordingen uitdrukt vindt niet alleen een accentuering
plaats, maar ook ontstaat er een vervaging: er wordt gesuggereerd dat
niet precies is uit te drukken wat gezegd wordt, het kan enkel (op verschillende
manieren) omspeeld worden.
Verdere vergelijking van A-III met A-II levert niets anders op dan dat
de religieus-metafysische noties niet meer in zo sterke mate in A-III aanwezig
zijn (behoudens dan eventueel in de onzekere lezing zaligende).