Download deel 2 - Textualscholarship.nl

182
Ook ritmisch is deze regel bijzonder:
0, als de rozen, als de donker roode
- u u u u u- u= u
In het gehele gedicht overheerst een (vijfvoetig) jambisch patroon. De
eerste regel wijkt van dit patroon af door een antimetrie - het accent op
Oen de non-accenten op als (2 x ). De twee sterkste accenten -afgezien
van de antimetrie -vallen op rozen en op roode. Niet alleen op klankniveau
maar ook op ritmisch-metrisch niveau wordt de equivalentie van
beide genoemde elementen gereleveerd. Deze equivalentie wordt benadrukt
door de syntaxis:
als de [X], als de [Y]
X en Y worden door hun syntaktische positie op elkaar betrokken. Wat
betekeniskenmerken aangaat hebben rozen en roode de kleur gemeen en
daarmee ook de symbolische lading. Door de `vorming' ontstaat er een
zeer sterke relatie tussen `roos' en 'rood'. Toch is de identiteit niet volledig;
er blijven verschillen -volledige identiteit zou alleen bestaan bij een
letterlijke herhaling: "O, als de rozen, als de rozen". Er treedt naast
klank-overeenkomst verschil in klank op (ronde heeft in plaats van een z
een d - dit verschil wordt aangezet door de d van donker) en verschil in
morfologische klasse (substantief/adjectief).
Doordat de equivalentie van de twee (op zichzelf niet geheel aan elkaar
gelijke) elementen wordt beklemtoond, wordt de overeenkomst in
iets niet tastbaars, de kleur met de daarbij behorende symboolwaarde,
sterker naar voren gebracht. Door middel van syntaktische, fonische
(klank èn ritme/metrum) en semantisch-lexicale middelen wordt er concretisering
en intensivering tot stand gebracht.
Voor het overige bestaat `I' in A-II uit toevoegingen, nieuwe elementen,
die niet in A-I aanwezig waren (behalve dan de u), zodat er niet
van transformerende tendenties gesproken kan worden. Opvallend is dat
er religieus-metafysische noties worden ingevoerd (in heilig vat en hemelbode),
die in A-I niet aanwezig waren. Klankconcentratie zou men kunnen
ontwaren in de alliteratie/acconsonantie op b en acconsonantie op t
en d:
bo borst, bevend, bezat, beladen
, bode btbtbtbdbd
3.5.2.2. A-II/A-TH
De eerste regel van `I' wordt overgenomen. De `plaatsaanduiding' wordt
nu in de derde regel gesitueerd. Voor het overige verschijnen er vele
nieuwe elementen. In A-III zijn vier paradigmata te ontwaren:
1. de onvermurwde etc. schat van uwe borst (r. 2) bevat de noties `erotisch'
, `bijzonder' ; de leden van het paradigma hebben de notie `positief'
gemeen (de aspecten van `hoge waarde' die de borst heeft wordt
door alle beklemtoond); verder bevatten in ieder geval de drie eerste elementen
de notie `niet aangedaan zijn (door emoties)' -zonder de impli-