Download deel 2 - Textualscholarship.nl

9
de auteur in kwestie optreden. Deze regelmatigheden kunnen van diverse
aard zijn: frequentie van bepaalde elementen, thematische preferenties,
speciale stijlverschijnselen etc. Als men het literaire idiolect wil beschrijven,
zal men zich in het algemeen moeten beperken tot het signaleren
van regelmatigheden, van tendenties die in de teksten optreden.
Het gaat mij er in deze studie om de tendenties op te sporen die kenmerkend
geacht kunnen worden voor het literaire idiolect van Leopold,
eventueel mede bezien in relatie tot het contemporaine literaire (conventie)systeem.
1.3.2. Tendenties in de tekstontwikkeling en literair idiolect
Wanneer men de bestudering van de tekstontwikkeling van gedichten wil
laten bijdragen tot het verwerven van inzicht in het literaire idiolect,
moet men onder meer de verschillende stadia van een tekst met elkaar
vergelijken, de veranderingen inventariseren en nagaan welke regelmatigheden
zich in de wijzigingen voordoen. Men dient de stadia als gehelen
te beschouwen en de veranderingen te bezien in samenhang met de context
waarin ze functioneren. 24 Bij elke wijziging moet getracht worden te
achterhalen wat het motief (waarom?) en het effect (waartoe?) is van de
verandering.
Alle wijzigingen van één bepaalde plaats in een tekst zijn op te vatten
als (delen van) een paradigma. De tekst of een gedeelte ervan is het syntagma.
Het syntagma is de lineaire combinatie van de elementen in praesentia.
Het paradigma, de selectie-as, verbindt elementen in absentia,
elementen dus die niet gelijktijdig aanwezig zijn, maar op grond van
overeenkomst mogelijk op een bepaalde plaats in het syntagma (hadden)
kunnen staan. 25 Zijn er varianten aanwezig dan zijn er elementen gegeven
van de verticale as, die gewoonlijk (in een voltooide tekst) ontbreken.
Deze elementen kunnen een aanwijzing geven "was potentiell pasent
war" 26 en verschaffen daarmee informatie omtrent de waarde, het bereik,
de inhoud van de verticale reeks op een bepaalde plaats in de horizontale
ieeks. 27 Immers, een paradigma van varianten bevat, mag men aan-
24s het algemeen `geheel' zal al ee een teksteenheid functioneren of subeenheid als g (zie voor
g
de zbegrippen:de
e deel I, 6.2.2 en 6.2.4).
^
25 voorstelling g va van zaken, a ^ gemeengoed g g in op ptaalwetenschap lwetenschapgeórienteerde litera-
tuurbeschouw in ggaat ^ g terug, g , zoals men weet, , opp De Saussure S (vgl. g Cours de lin guisti que
generale ' ' , p . 171: " ta pPorts Y s nta g mati g ues " en ''r a ppo
rts as sociatifs"
Roman . Jakobson
introduceerde hiervoor de termen combinatie o en selectie ' (o.a. in Jakobson en Halle: Fun-
damentals o language, in het hoofdstuk h fdstuk 'The ' two f o 1 d character c of language', . 72-76 72-76). p
, . ,
Hett
verband met t het varianteno n detzoek
legt g Cervenka: Textolo g ie , p. p 156-158.
26 vC ervenka: ^Textolo ie ' ^
g , p . 157 157.
27 v' ' ' Vgl. l. Cerv ervenka: Textolo g,pg
ie p. 15 7. "Varianten dienen uns einmal zur Bestimmung
der Ausde Ausdehnung g und des Inhalts eines e s potentielle ' n Pa r adi gmas , d.h. zur Feststellung g der
de nierenden In struktionen ^ die d diese d Paradigmata g begrenzen." grenzen