Download deel 2 - Textualscholarship.nl

173
Met de verschijnselen suggestie en wederkerigheid zijn, strict genomen,
geen poeticale componenten in het spel -althans niet in zuivere vorm -,
maar eerder manifestaties van poëtische procédés. 94 In hoofdstuk 4 (4.4)
zal ik op de procédé's kort terugkomen.
Mijn zeer voorlopige schets van Leopolds poeticale positie lijkt vooralsnog
- zij het met de al vermelde slagen om de arm - de conclusie te
rechtvaardigen dat de dichter van `O, als de rozen' belangrijke trekken
vertoont van wat men onder een symbolist kan verstaan, hoewel hij enkele
karakteristieke symbolistische kenmerken `mist' - de metafysische pretentie
- of enkele evident niet-symbolistische eigenschappen bezit - de
emotie als basis van de poëzie.
3.4. De symboolwaarde van `rozen'
In het gedicht komen voornamelijk onder de zogenaamde concreta, enige
elementen voor die naar alle waarschijnlijkheid een symbolische `meerwaarde'
hebben. Dit zijn in de eerste plaats natuurlijk de rozen en de
daarbij behorende kwalificaties donkerroode en purper. Alvorens na te
gaan welke van de traditioneel aan rozen verbonden symbolische noties
geacht kunnen worden in `O, als de rozen' te functioneren, is het van
belang te achterhalen in welke context de `roos' in andere gedichten van
Leopold optreedt.
De dichter gebruikt de `roos' regelmatig. De `roos' functioneert in een
erotische, veelal `Oosterse' , sfeer bij de beschrijving van de wangen van
een vrouw (geliefde):
mij m l genoemde e g o effecten van 'wederkerigheid' gheld ' zijn zi l tte verbinden b met respectievelijk p l Yp type
twee redu ' plication
a ' 1 ''infini'" - het Droste 'Droste-effect') e entype Yp drie ``rédu p lication pa
o-
riste q ue " . De circulariteit en het spiegel-principe p g el- p nnci pe
is zeer ee "en vogue" g tijdens het Ymsbo
lisme. Het wordt echter al in de romantiek door F. Schlegel gel
- in verband met de trans-
cendentale functiegepropageerd, zoals Dallenbach opmerkt.U ` ` nd doch kann auch sie
nl. die romantische Poesie] i am meisten zwischen de dem Dargestellten argeste an und em dem Darstellenden,
free von allem realen and idealen Interesse, auf au den enFlugeln der Poetisch
enReflexi
on in der Mitte tt schweben these Reflexion immer wieder ppotenzieren
and wie in einer
endlosers Reihe von pS i e In ge vervielfachen " en: ` ` So wie w man e a ab er wens Wert g auf eine
Transzende n ta1 philoso hie P legen g vuurde die nicht kritisch ware, nicht auch das Produzierende
mit dem Produkt darstellte and im System Sst Y der transzendentalen Gedanken zu-
gleech in Charakteristik des transzendentalen e Denkens e enthielte: C1
so sollte wohl auch jene
Poesie die in modernen Dichtere nicht h seltnen 1t transzenenta transzendentalen Materialien und an Vor-
ubu n gen
zu einer poetischen p Theorie des ach D t un gsverm^ gens
mit der ki nstlerischen Re-
flexion and sc o e el S b stbes P ie ge 1 un gdie ^ dsich
im Pindar, den , lyrischen Y Fragmenten gmenten
der Griechen and der de a alten t Elegie, g unter den Neuern aber b in Goethe finder vereinigen, g
and in eden ihrer Darstellungen g n sich ach selbst mit danste 11 e n , and uberall zugleich g Poesie
and Poesie der Po Poesie sein. " (Uit: Athenaums -Fr gm a e nte resp. pg
nr. 116 en 238; eciteed
r naar aa F. Schlegel: S gp. Schriften zur Literatur, Literatur . 37-38 en p. p 50.)
94 Het is door een bepaalde p hantering ggg van taal-elementen dat suggestiviteit en we `derkeri
gheid'
worden bereikt. Zie voorts 3.6.