Download deel 2 - Textualscholarship.nl

172
"mise en abyme" - of welke suggestieve term men hier ook wil laten
aanrukken - doet zich vaker voor bij Leopold, zoals in `Oivov ' , `De
molen' , `Regen', 92 en kan verschillende effecten hebben. Ze kan in
dienst staan van het gepretendeerde transcenderende karakter van het gedicht:
de circulariteit suggereert het 'oneindige'. Of ze roept, in tegenstelling
met het genoemde, een fundamentele paradox op, een aporie,
een onmogelijkheid, een met het transcenderende in oppositie staande
geslotenheid. 93
92 Kamerbeek eet h f > voorzover rz r ikweet, et het ee eerst st op pdit ve verschijnsel schi l sel b bij Leopold
l p ggewezen
zie zijn l `Leo p olds "Eén dru pp el wijn"'). l "Dit eenzelvig g denken" (uit 0 iv ou tva 'v ara -
,ta yuóv verwijst naar het `denken' zoals zich dat in het gedicht g openbaart. p Kamerbeek
spreekt p in dit verband van een speciaal p gebruik g van het pronomen p dit: dit is een reflexief
pronomen. ronomen. Naar mijn idee echter is dit - hoezeer het ook op p een speciale p wijze wijz wordt
gp east - een ` ewoon' g deiktisch voornaamwoord: dit verwijs verwijst immers naar iets (uit de
werkelijkheid), alleen is datgene g waar het pronomen p naar verwijst het gedicht g waarin dit
bevat is zelve.
Het verschijnsel van 'wederkerigheid' g of `reflexiviteit' - waarbi waarbij sprake rake is van een cir-
betekenisproces, p van een naar zichzelf terugverwijzen ^ J - dient niet beperkt p te wor-
den tot het `reflexief'ronomen p ebruik. g Het is algemener g (zie noot 80, noot 65 en noot
93 93). Het lijkt l te maken te hebben met de overeenkomst in `vorm' en 'inhoud': de
`vorm' hetedicht g heeft als `inhoud' het gedicht g zelf. Zie omtrent het verband van
`wederkers 'wederkerigheid' g en immanente ppoetica ook Kamerbeek: 'Op `0 zoek naar een definitie van
het symbolisme': Y ``het zal duidelijk duidelijk zijn dat `immanente poëtica' p bij uitstek het middel
is, om de ... relatie tussen 'symbolisant' Y en 'symbolise Y te bewerkstelligen" g (p. p 773). 3 De
'wederkerigheid' g is niet tot de literatuur beperkt. p Het zou in verband gebracht g kunnen
worden met een begrip gp als "self-reference", dat een rote rol grote speelt pin
Hofstadter: Gó-
d del, l Bach. V Vgl. 1. ook de volgende g passage p g uit The classical style y van Charles Rosen
naar aanleiding g van Beethovens ppianosonate opus p 106 in Bes("Hammerklavier"): Deze
son a te is ``a work which extends and even, to some extent, , strains) the relation of musi-
ca 1 form fo a and d co content te in a specific p way. Y The content - the subject-matter subject-matte - of the
is the nature of the contemporary p rY musical language. The work of art
which is literally Y about its own technique q is almost too familiar by Y now: the poem p about
poetry oer itself (like most of those by YMallarmé), ^ film in which the principal p p subject- lect
matter is cinematic technique q and the cross-references to other films, ^ the painting p gwhich
actually Y attempts p to depict p the process p of projecting pl ro g sp space upon pon aflat surface or which refer
s, not outside o itself, but directly yto the medium of paint. p This paradoxical p interchange g
of form and content is a normalrocess p of any Y art, ^which naturally Y tends to displace p the
wei weight h of significance sg away Y from that which is si signified gnified towards the sign. g But music,
where denotationsat is oonce pprecise and totally Y unspecific, presents resents pa specialproblem. pro
If
we omit i the occasional imitative effects ... and the direct conventions of pathos, p we can
deny Y neither that m music i has as significance s g nor that it signifies g most clearly Yand
most often
itself.
Beethovens sharpens ^en the t focus o of this self-reference, ^ as the introduction to the fugue g of
the h Hammerklavier makes peculiarly eculiarl ex licit. p [Volgt geen technische beschrijving l g hoe dit
gesc hiedt. A more open p and direct statement about classical counterpoint ^ an and its stor hii-
cal relations p g style Y could not be made within to a strictly Ythe"
musical language."
(p. 434.)
93 Lucie ' n Dal " 1enbach (Le e récit spéculaire) s geeft g een indeling g van diverse typen Yp `mise en
ab Y me ' - zic zichdaa daarbij b l vvooral
richtend baserend) op p verhalende teksten. De twee door