Download deel 2 - Textualscholarship.nl

171
een zich groeiend voordoen (als een zelfstandig organisme buiten de
dichter om). 87 Anderzijds wordt telkens beklemtoond dat het gedicht de
meest individuele, hyperpersoonlijke zielsbewegingen en gedachten van
de dichter bevat. Zeker in erotische context functioneert het gedicht bij
Leopold als het mededelen aan de geliefde van de innigste emoties. Het
gedicht is "een roerend vers, dat open legt" ^ .88
Met het laatste element, de `emotie', komen we een notie tegen die in
Leopolds poetica, en ook in `O, als de rozen' , een voorname rol speelt
en die nu juist niet typisch symbolistisch lijkt, maar eerder tomantisch.89
Een laatste aspect dat bij Leopold - in ieder geval blijkens `O, als de
rozen' - een belangrijke plaats inneemt is het suggererende, indirecte
karakter dat poëzie heeft. De `essentie' kan niet direct, expliciet worden
meegedeeld, maar slechts indirect, omspelend. De suggestie-notie wordt
door Sótemann niet expliciet bij zijn symbolistische kenmerken genoemd.
Toch is het een fundamenteel principe van de symbolistische poetica en
poëzie, althans voorzover die zich rond de eeuwwisseling manifesteerde.90
Het naar zichzelf terugwijzende karakter dat `O, als de rozen' heeft,
komt overeen met een element uit de symbolistische poëzie-conceptie,
n.l. de gedachte dat het poëtisch proces het onderwerp van het gedicht is
en het idee van de `inhoudloosheid' , de `leegheid' van het gedicht -
punten die bij uitstek in de poëzie en poetica van Mallarmé aan de orde
komen.' Deze wederkerigheid, circulariteit, reflexiviteit, zelfverwijzing,
87 Als poeticale notie komt bij Leopold `de dichter als "koele constructeur"' naar mijn
idee niet expliciet p naar voren. Iets anders is dat uit het ontstaansmateriaal van vele ge-
dichten blijkt blijkt dat Leopold p in feite ook de `koele constructeur' was. (Zie ook Sótemann:
op het t voetspoor van de dichter, ,P .1 3-14
. Er moet met andere woorden onderscheid
wordenen
gemaakt tussen feitelijke werkwijze werkwijze en ontstaan en poeticale p opvattingen p gmet
be-
trekkin ghiertoe.
88 Citaat uit `0 vlonder, tot ons toegeschoven' 3g ed. Van Eyck, Y p. 22-323 . Vgl. g het et
eersteedicht g uit `Voor December' 5 ed. Van Eyck, Y , P.8586:
- de erotische emoties wor-
den in hetedicht g `aan eboden' g • het ^ gedicht g moet echter "schutsel" zijn, l^de
woorden
moeten dat wat innerlijk nnerlijk l wordt omgedragen g gen
"omtuinen"). "
89 Sótemann noemt als belangrijk g l verschilpunt p tussen romantici en symbolisten Y dat de
eerste "de basis van deoëzie p in de emotie" zien `Het symbolisme Y als een van de vier
` g"grote" p poetica's',p.4). ,
90 Het bekendst zijn de uitspraken p van Mallarmé ten aanzien van het 'indirecte': ` `Evo-
quer ^dans une ombre exprès, P ^ l'objet j tu, ,p par des mots allusifs, >l jamais directs" en " e dis:
une fleur! et, hors de l'oubli oiu ma voix relègue g aucun contour, ^ en tant que q quel q que q
chose d'autre que les calices sus, musicalement se lève, idée même et suave, l' absente de
tous bouquets" q (geciteerd ^ naar Gibson: Modern French ppoets on poetry, oer ^p . 27 en p91).
9
Vgl. g voor de suggestie gg Dresden: Symbolisme, y p. 336:
"Wanneer Baudelaire wil beschrijven beschrijve
moderne kunst te werk moetaan g om aan de schoonheid uitdrukking g te ggeven,
dan
ontbreekt de term[suggestie]aar gg zelden". Zie ook ibidem, , .110: p "Suggestie is een
sleutelbegrip gp van het symbolisme, Y ^ er is dan ook geen g dichter, ,ggeen
criticus die er niet
over s Preekt. " V Vgl. 1. ook p. .102 en .111-11 P waar i de Mallarmé-citaten door Dresden be-
commentarieerd worden.
91 Bijvoorbeeld in ` S espurs p ongles' n1; en e in zijn l e extern-poeticale te poeticale uitspraken p (vgl. g L. Dallenbach:
Le récit ps éculaire p.224-226). p Zie ook hiervóór, noot 80. 80