Download deel 2 - Textualscholarship.nl

170
6° De uitspraak dat poëzie inhoudloos is, enkel een gecompliceerde vorm
is zonder referenties, is te rijmen met het hoge belang dat door veel symbolisten
gehecht wordt aan de vorm en mogelijk ook met de leere
Transzendenz' .83
De door Stitemann opgesomde symbolistisch te noemen poeticale
noties die géén rol lijken te spelen in `O, als de rozen' zijn:84
1° De eis iets nieuws te brengen (1).
2° De pregnant metafysische functie van poëzie (6) (vgl. noot 78).
3° Het gedicht dat los staat van de maker (5).
4° De dichter als koele constructeur (9).
Zoals in de vorige paragraaf 3.3.2. is opgemerkt zou men kunnen stellen
dat Leopold ambivalent staat tegenover de metafysische pretentie van
(zijn) poëzie -waarbij mijns inziens de gedachte overweegt dat het bereik
van het gedicht gering is - maar dat hij desondanks, tegen beter
weten in, toch weer verder dicht.85
De eis iets nieuws te brengen komt, voorzover ik kan nagaan, niet expliciet
bij Leopold naar voren. Veeleer heerst bij hem, naar mijn idee, de
(klassiekere of juist Eliotiaanse) gedachte van in een traditie te staan en
uit het beste van het voorgaande te kunnen putten om het naar eigen
goeddunken te kunnen aanwenden ('Oïvov'!).
Het idee van de dichter als koele constructeur is bij Leopold nauwelijks
aanwezig. Bij hem lijkt de emotie, het spontaan opkomen van het gedicht
centraal te staan (de woorden nemen het initiatief: vgl. `Cha-wan',
r. 47-r. 50 en r. 59-r. 60: "met licht bemoeien" komt het kunstwerk "tot
zelfverkozen groeien" oprijzen, waarbij "de noodelooze naadring der gedachten"
wordt "vet gehouden" - zie ook `O vers van vroeger ongezocht'
waarin in overeenkomstige bewoordingen wordt gesproken over het
"groeien" van het vers "zonder bemoeien, zonder bespiegeling"; hier is
natuurlijk wel de presuppositie aanwezig dat het `vets van nu' zich niet
meer als een groeien voordoet, maar met veel moeite tot stand wordt gebracht).
Tevens dient op deze plaats vermeld te worden het kennelijk
ontzag dat Leopold gehad moet hebben voor de `inval' en voor de verrassende
`vondsten' (vandaar de duizenden notities)."
De gedachte dat het gedicht een organisme is dat los van de dichter
staat is ook bij Leopold aan te treffen. De notie is in ieder geval aanwezig
in de boven besproken visie op het ontstaan van het gedicht als
83 Sore m ann: `o.c.': punt p 11, 1 5.
Vgl. g noot 80.
84 De cijfers l tussen haakjes aa l volgen g de nummering g van de punten p van Sótemann: `o.c.' ,
p.2-4.
85 Het transcendentale karakter, r dat de symbolisten Y als een fundamentele eigenschap g P van
poezie
proclameerden
roclameerden wordt r enigszinsgerelativeerd g ddoor Valéry rY die e zegt g dat de perfecte p
eenheid van elementen e e in hetgedicht ddie
de "faculté transcendante" tot stand brengen gen
est been rarement realisee ' ' ' et ass assurée ppendant pplus de quelques q 9 vers" (geciteerd g naar
Gibson: i n: Modern o French poets on poetry, ^p , p. 51 51).
86 `0 vers van vroeger vroe g e o ongezocht', g ed. Van E Eyck, Y c , P S 2 S.
Vgl. g voor de "vondsten" de
schets `'0, de bezieling', g , aangehaald ge
in de Appendix p bij J deel 1.