Download deel 2 - Textualscholarship.nl

169
zullen) elkaar beïnvloeden en het is in de praktijk niet altijd eenvoudig
kenmerkende regelmatigheden ondubbelzinnig te relateren aan hetzij het
diachrone hetzij het synchrone complex."
Leopolds opvattingen over poëzie, zoals die onder meer uit `O, als de
rozen' spreken, onderhouden een duidelijke betrekking met het `symbolistisch
complex' . Ik noem de volgende punten:
1° De religieus-metafysische trekken die aan poëzie worden toegekend -
te verbinden met de taak van de dichter het onsterfelijke vast te leggen,
en met de religieuze, metafysische functie van kunst.'$
2 ° De fundamentele essenties die in poëzie aan de orde komen - te relateren
aan de gedachte dat de poëzie het enige is dat het leven zin kan
geven.'
3 ° Het wederkerigheidskarakter van de poëzie, de overeenkomst tussen
inhoud en ontstaan, het poeticale karakter van het gedicht.80
4° De gedachte dat in het vers nieuwe, wonderbaarlijke betekenissen ontstaan
- verwant met de opvatting dat het gedicht geen werkelijkheid produceert,
maar zijn eigen werkelijkheid is, en mogelijk ook met de stelling
dat de dichter het initiatief aan de woorden afstaat, waardoor er een
resultaat kan ontstaan dat de grenzen van de dichter overschrijdt.81
5 0 Het paradoxale karakter van de poëzie in alle opzichten: het hoge
(metafysische) doel - het zeggen van het onzegbare; het effect - volledige
vervulling èn schromelijk falen (of: het gedicht dat goddelijke openbaringsfunctie
heeft en toch wegens de ontoereikendheid van de taal deze
functie de facto nooit kan uitoefenen).82
7' Dit blijkt J ook uit de opsomming p g d die Sot " em ann ggeeft eetva van de voornaamste punten p van
het symbolistische Y "complex p van poeticale l^g opvattingen dat gemeengoed emeeng is s bij b l ee een aan-
zienlijk l aantal dichters" `o.c.' , p .2 . Zo zijn punt 1 3, 14 en 17 7 `o.c.' p 3-4 niet t uit
-
sluitendebaseerd g op pp poeticale uitspraken p van dichters of directe afgeleiden g van hun
poëtolo gische opvattingen, maar eerder kenmerken van hun ppoëzie (het ggaat
om - ik
parafraseer -: de dichter schrijft over het Ppoëtisch pproces in zijn verzen (13), 3 , d deoer poetica p
li gt besloten in het vers zelf 14 het besef van de ontoereikendheid van de taal leidt tt tot
ironie of frustratie die in hetedicht zelf gtot uiting komt (17). 7 Uiteraard worden d d deze e
eigenschappen van ggedichten wel be pááld door de poeticale p opvattingen.
78 Sotemann: `Het symbolisme als een a v d n e v i r epoetica's': "grote" p ' punt ' p 2, , 3, 4 en 6.
De metafysisch-religieuze noties zijn in Leopolds p gedicht g heel bescheiden b aa aanwezig. weze De g.
grote rote ppretenties van ppoëzie in metafysisch p opzicht worden in `0 als de rozen' , niet
gekoesterd.
79 S6temann: `o.c.':unt p 3.
80' Sot em ann• ` o.c.. u punt p t 13 e en 1 14. . V Vgl. . gS. Dresden: Symbolisme, y ,p 98 - 102. " Wat
in
eerste instantie negatief $ kan schijnen nl. Mallarmé's Pg pogen in poëzie P het Niets is opP te roe -
pen], p zo uiterst positief p en uitdrukking gpoëzie,
van een absolute t symbolistische die
zich omeen g werkelijkheid werkelijkheidmaar alleen om de kracht en het vermogen ve oen van g va woorden d be-
kommen. Deoëzie P wordt in een groots g en radicaal d streven st cve tot z zich ch zelf tere gge ba r cht.
"
(p. p Zie ook p. .1 2 7: ` `Er is ... een circulariteit van lezen e n o mogelijk el gk geworden l g [i.v.m.
het boek, le Livre, van Mallarmé] gdie inderdaad geen e be n begin en g einde bezit, in zich zelf elf
ronddraait en zo de suggestie van g eeuwigheid leven" (p. 127) cu (cursivering siverin gvan mij). l.
81 S t em an n: o ` ..unt .0 ' P 7 en 10.
82 Sote mnn• a `o.
c..unt
'•
p 3, 4, 12, 16 en 1 7.