Download deel 2 - Textualscholarship.nl

167
welke aard die zijn. Op het eerste gezicht lijkt er verschil te bestaan tussen
de strekking van symbolistische gedichten als `Regen', `De molen' en
`Oivou' (`correspondentie macro- en microcosmos via het gedicht') en
verzen van Leopold als "dissident symbolist", om met Van Halsema te
spreken. Tot die laatste groep zouden gedichten behoren als `Cheops'
(het gedicht is metafysisch leeg) en `Naast ons, naast ons' (hierin is niet
alleen het thema "van de drang naar iets goddelijks dat buiten het ik
ligt" (door middel van kunst) aanwezig, maar ook "het tegenthema van
de volstrekte onmogelijkheid van dit streven", er zijn "geen metafysische
pretenties" meer. )70
Het is de vraag of we hier van een werkelijke verschuiving mogen spreken,
van een feitelijke wijziging van standpunt, met als grenspaal op de
markeringslijn Cheops. Er zijn immers, Van Halsema wijst erop, gedichten
vóór Cheops waarin "het klein bereik van poëzie een rol speelt" ;71
en er zijn naar mijn mening verzen ná Cheops waarin kennelijk wèl de
poëzie een `groot bereik' wordt toegedacht (ik denk hierbij in de eerste
plaats aan `Cha-wan': "in deze scherf" (het theekopje, het kunstwerk) is
het universum te zien en de "stem van God" te horen). 72 Ik ben geneigd
te veronderstellen dat Leopold tot op het eind van zijn leven in de
ware zin des woords ambivalent stond tegenover de potentie van de of
van zijn poëzie. Zijn houding (`poëzie is het enige wat het leven zin
geeft' versus `poëzie faalt telkens' ), die tot uiting komt in `positieve' en
`negatieve' gedichten en in verzen waarin beide aspecten in een schijnbare
(?) tegenstrijdigheid zijn samengebracht en die men ook bij andere
dichters aantreft (ik noem hier Nijhoff, Achterberg en Boutens), zou ik
als typisch `modern-symbolistisch' willen kenschetsen.73
3.3.3. Leopold een symbolist?
Bij het behandelen van de vraag welke de aard van Leopolds poetica is,
70 De laatste citaten zijn zijn afkomstig g uit Van Halsema's boeiende bespreking p g van 0 p het
voetspoor r va van de dichter van Sótemann . Zie voor 'Cheops' p en de mogelijke g ^ ppoeticale
no-
ties daarin: Van Halsema: `Enkele bronnen' met namep. p 49-51.
71 Van Halsema noemt 'Inedem g pten toon' (zie `Enkele bronnen' p.50-51). p
72 Zie deel 1 bijlage l g 6. Mijn Mijninterpretatie ^ dat hier de 'correspondentie' P kunstwerk - uni-
versum wordt aangenomen g kan aan het wankelen worden gebracht g door te veronderstellen
dat er in de laatste tien regels g ggeen sprake p is van een constatering gmaar
van een wens:
"in deze scherf ... I den ouden oorsprong p gdes
heelals te zien" betekent dan `o ware
het zo dat etc.'.
73 IIk zou willenverwijzen wie n aar `De schrijver' l^ O smartelijke s art l geur g u va van dde
jasmijn', 'asmijn' '0
vlonder, tot ons toegeschoven g en `0 blinkend jonge l gschaterlach' . De tekst die Van Eyck Y
van dezeedichten g geeft g is echter dermate onbetrouwbaar dat verwijzen verwijzennaar zijn zij editie
zinloze zaak is. Verantwoorde uitspraken p kunnen vooralsnog g enkel op pggrond
van het
materiaal uit de nalatenschap P zelf worden ggedaan. Om mijn betoog g te ondersteunen zou
ik dus in extensorote g gedeelten g hieruit moeten overnemen en bewerken; hiertoe ont-
breekt mijl ruimte - zeker gezien g het excursieve karakter van deze noot - maar in een
ander verband hoop p ik op p deze kwestie terug g te komen.