Download deel 2 - Textualscholarship.nl

164
poëzie wordt aangeduid: het vers beroert de diepste dingen, maar kan
niet zijn grenzen overschrijden; de werking is tijdelijk, en wat erin wordt
uitgedrukt raakt in de overdracht verloren.
3.3. Poetica
In deze paragraaf zal ik trachten de poeticale strekking van het gedicht te
ontraadselen (3.3.1). Daarna zal ik de uitkomsten pogen te relateren aan
de poetica zoals die spreekt uit andere gedichten van Leopold (3.3.2) en
aan de poeticale `traditie', de `symbolistische', waarin Leopold geacht
kan worden te staan (3.3.3). Dit alles zal zeer summier aan de orde
komen en niet dan een uiterst voorlopige schets kunnen zijn.
3.3.1. De poeticale strekking
De laatste strofe van `O, als de rozen' geeft in de B-versie een poeticale
uitleg aan het gedicht. Het in het gedicht weergegeven proces dat het
produceren van een boodschap begeleidde, wordt vergeleken met wat
met woorden gebeurt. Hetzelfde proces als in dit gedicht wordt beschreven,
vindt plaats wanneer men (in poëzie) iets met woorden wil meedelen.
De parafrase van de poeticale strofe luidt ongeveer als volgt: er is
een 'vermindering', de afgang, en in het `verminderen' een `nieuw
leven' krijgen, dat echter, paradoxaal, stom getuigend aanwezig is, als
`herinnering' aan een momentane gebeurtenis, die diep in het binnenst
(van de woorden, van het gedicht) verborgen ligt en enkel op indirecte,
suggererende wijze blijkt. Het is niet eenvoudig om noties hieruit scherp
in poeticale zin te expliciteren. Ik waag een poging. Ik schrijf een aantal
`stellingen' op die niet met zoveel woorden in het gedicht zijn uitgesproken,
maar die mijns inziens wel impliciet gegeven zijn.
1° Poëzie vindt zijn oorsprong in (het uiten van) diepe emoties, in
wezen voortkomend uit een door het bestaan gekwetst zijn.
2° Het poëtisch proces - het ontstaan van poëzie en de communicatieve
werking ervan - heeft erotische trekken (het is teder, koesterend, indirect;
maar ook volledig bevredigend, orgastisch).
3° Poëzie is van sublieme aard, vergelijkbaar met religieus-metafysische
ervaringen.
4° Wat wordt meegedeeld in poëzie komt voort uit de diepste innerlijke
verlangens of tekorten en vervult deze voor één moment volledig. Anders
gezegd: het meegedeelde komt voort uit of gaat over innerlijke, fundamentele
essenties die alleen op paradoxale wijze zijn te formuleren.
5 ° Er is een overeenkomst tussen inhoud en ontstaan van poëzie. Sterker
geformuleerd: poëzie gaat over poëzie.
6° In het gedicht ontstaan wonderbaarlijke, nieuwe betekenissen die te
maken hebben met erotische, innerlijke, emotionele zaken, kortom: met
levensessentialia.
7° In poëzie kunnen de innerlijke "diepe dingen", de levensessentie, de
gekwetstheid, de emoties - alles met erotische of metafysische kenmerken
- niet direct worden meegedeeld, maar enkel indirect, op paradoxale,
suggererende, omspelende wijze.