Download deel 2 - Textualscholarship.nl

161
merken `erotisch', `emotioneel' en `op communicatie gericht'. De eerste
twee momenten vormen onderdeel van de vrij traditionele symboolwaarde
van `((rode) roos)' 62 , die te zamen of afzonderlijk ook te vinden zijn in
borst, zoele, luwte, tinteling, doorzoelde, bezielde lippen, bevende en
zwaar van teederheid, nadering, de hele vierde en vijfde strofe (vgl. de
bespreking van deze strofen bij B-II), kneuzingen, purper hart. Het op
communicatie gericht zijn is te vinden in lippen, bedoeld gebaar, spreken
tegen derden, (de gehele vierde en vijfde strofe), geboden. In feite is
het taalaanbod niet essentieel anders dan in B (ondanks de vele varianten
in B), op één zeer belangrijke uitzondering na, waarop ik later nader in
zal gaan.
De lexicale veranderingen in C zijn niet essentieel. In r. 3 zijn er de
open varianten: gedrukt, gebed en gebed, gebeurd. gebed zou kunnen
aangeven dat de rozen ter ruste zijn gelegd, hetgeen past bij de `vermindering'-notie;
het woord kan ook het kenmerk `geborgen' bevatten. gebeurd
geeft een opwaartse beweging aan; de rozen zijn gebed en daartoe
opgetild. gedrukt is neutraler (tegen de borst aangedrukt) maar zou in
tegenstelling tot gebeurd, een richting naar beneden kunnen aangeven:
de rozen zijn in neerwaartse richting ter ruste gelegd. De interpretatie
van de laatstgenoemde varianten sluit aan bij de `vermindering', terwijl
de analyse van de eerstgenoemde mogelijk een anticipatie vooronderstelt
op de latere opwaartse `tegenbeweging'.
In r. 10 worden de bezielde lippen bevende (en zwaar) van teederheid
genoemd, `beven' duidt natuurlijk eenzelfde activiteit aan als `sidderend'
en `trillen' (vgl. B-I, r. 10). Er is sprake van zoveel tedere emoties dat de
lippen ze niet kunnen uiten.
De grote afwijking van C ten opzichte van B is gelegen in het feit dat
C de laatste strofe van B-I ontbeert, waarin een poeticale uitleg wordt gegeven
van het rozen-beeld. Het beeld, het proces dat de rozen ondergaan,
is autonoom geworden. De vraag is of het wegvallen van de expliciete
poeticale uitleg 63 een intentieverandering in het gedicht teweegbrengt.
Deze vraag moet mijns inziens ontkennend beantwoord worden.
Er is geen sprake van een intentieverandering, maar van een intentienuancering.
Nogal wat elementen, verspreid over het hele gedicht, bevatten
de notie `op communicatie gericht' en die elementen kunnen in verband
worden gebracht met een poeticale interpretatie, zeker als men nagaat
dat in de traditie waarin Leopold zich bevindt, n.l. de symbolistische,
het onderwerp bij uitstek van poëzie de poëzie zelve is. Een symbolistisch
gedicht bevat doorgaans een poeticale laag. 64 Het staat buiten kijf
dat Leopold vele gedichten geschreven heeft die een poeticale betekenislaag
bevatten, voorzover hun grondbetekenis zelf niet al poeticaal is. De
62 Zie hierna.4. 3
G3 De 'expliciete' ^ex ^
p poeticale p uitleg g is siet overigens eenvoudi n' eenvoudig te interpreteren zie hierna
3.3.1.).
64
Vgl. gp. b.v. Dresden: Symbolisme,-1 . 99 00, p.1
02
.