Download deel 2 - Textualscholarship.nl

155
wil is weergekeerd naar het `punt van uitgang' , dat expliciet omschreven
wordt met in de hartegronden.
Wat zijn de hartegronden? Het bepalend lidwoord zou kunnen aangeven
dat het woord of een synoniem ervan al eerder is genoemd in de
tekst; maar bij nader inzien blijkt dat er niet expliciet een element in de
tekst aanwezig is waarop hartegronden zou kunnen terugslaan. Wel zijn
er allerlei woorden die noties bevatten welke aan 'hart', 'binnenste',
`emotie' verwant zijn (b.v. uw borst (r. 2), bezielde lippen (r. 10), trillende,
sidderend, snikkensvol (alle r. 10), teederheid, teere (r. 11), liefde,
(r. 14), geluk, verlangst (r. 15), jubelend, jubelend geluk, jubelend vervullen,
hoogste jubel (r. 16)). Uit de context van het gehele gedicht is
duidelijk dat ergens in strofe 1 en 2 het `uitgangspunt' van de tegenbeweging
geplaatst moet worden waarnaar in deze strofe wordt teruggekeerd.
Wat betekent hartegronden? Letterlijk opgevat is hartegronden gelijk
aan `gronden van het hart', dus de `diepten van het hart' of de `gebieden'
, 'terreinen'. Het hart moet, gezien de context, geïnterpreteerd worden
als `innerlijk', `binnenste', `innigste zetel van het gemoed en
emoties en persoonlijke essentie'. ("hartegrond" wordt door het INT
alleen als enkelvoud gesignaleerd). 58 Doordat hartegronden meervoud is
ontstaat er een proces van ambiguïsering en concretisering. hartegronden
moet nu, vanwege het meervoud, naast een overdrachtelijke betekenis
van `diepte' etc. ook in een letterlijke, concretere betekenis van `gebieden',
`terreinen' worden opgevat. Kijkt men in het WNT s.v. "grond"
en s.v. "hart" dan valt op dat als deze woorden in combinatie met
elkaar worden gebruikt er zeer vaak van `grond des harten' gesproken
wordt in verband met een op meedelen gerichte situatie van wat iemand
innerlijk beweegt." Op deze manier zou men kunnen veronderstellen dat
"hartegrond(en)" op een bepaalde manier in verband gebracht moet
worden met een communicatieve situatie. Deze gedachte past bij wat de
context van het gedicht geeft: van het binnenste van een subject stijgt
iets op dat op mededeling gericht is en valt dan terug; het `terug zijn in
de hartegronden' impliceert noodzakerlijkerwijs dat het punt van uitgang
door dezelfde `hartegronden ' gevormd werd.6°
58 Heti^NT Het (dl. VI kol. 55 s.v. hart erond g geeft g als betekenis: "Het diepste, p , in-
ni gste verborgenste g van het onstoffelijk lijk lbbinnenste
van den mensch".
59 Zo wordt o.a. genoemd Vondels bekende Wat o op 's harten ggrond leyd led Dat weltme
n nade keel " 1^NT dl. V ko kol. . 937 9 s.v. "grond" rond " en e het et door do Cats C opgetekende pg spreek- pree
woord Zoo de man is in den mond, , Zoo is hem zijns l harten ggrond"
o 1/NT dl. V kol.
937 s.v. "rond"). g
60 Leo pold gebruikt g herhaaldelijk l samenstellingen met grond en om het innerlijk l aan te
ggeven. eve Vgl. g b.v. 'Zwaluwvlerken zijn l uwe zware' a ' uit More g n' , in de d passage p g die begint g
mmet " Dit slechts ": " dat pplots ots ontstond 1 met de den morgen gen mee een wonder uit ziele-
grond" r n tegen ed. Van Eyck, y ,pmij .64 Ik voel aan' haar bevende eveneens teg mij uit Mor `-
ggen': ': " naad r de schaduw schaduwgronden gronde 1 harer ziel ed. Van Eyck, Y , p 7 1 • , het begin g van `Zult
gij gl begrijpen kunnen verstaan'S uit "[driften]
Voor December', e ber
, no beroerende g I hun
vale do donkere moedergrond" g " en het et sslot
van hetzelfde gedicht g edict ` e`
n toegang toean vond I tot op
den de e eigen ge hartegrond" harte rond " ed. Van Eyck, resp. pp 9 1 en p 97
, Ve 'Verborgen bo gen half en half ver-
staan', ' 11. de onschuld hartegronden" van v g1.
uw, deel 1 bijla bijlage e 4).