Download deel 2 - Textualscholarship.nl

6
soorten `systemen' is beïnvloed door . fysische, sociale, regionale en psychologische
factoren. De constellatie waarin alle factoren zijn ingebouwd
noem ik het idiolect van de taalgebruiker. In onderstaand schema tracht
ik de relaties tussen de genoemde factoren en systemen weer te geven.
taalsysteem
Y
fysische, sociale
Y
etc. factoren
pragmatisch ra matisch Y systeem
idiolect
taalgedrag
(tekst)
Het idiolect bestaat ten eerste uit een op basis van het taal-leervermogen
geïnternaliseerde `grammatica', de taalcompetentie. Deze is doorgaans
voor het grootste deel gelijk aan de taalcompetentie van de andere taalgebruikers
uit dezelfde taalgemeenschap (bijvoorbeeld die van ABNsprekers).
Ten tweede is het idiolect opgebouwd uit kennis van een of
meer pragmatische `systemen' , 17 waaraan meestal slechts een groep van
een gemeenschap deel heeft. Ook de kennis van die secundaire systemen
van een individu zal voor een groot deel gelijk zijn aan die van de andere
individuen van de pragmatische communiteit en slechts voor een gering
gedeelte persoonlijk gemarkeerd zijn. De regels van het systeem die
aan een geval van taalgebruik ten grondslag liggen, zijn mede bepaald
door een pragmatisch `genre' (bijvoorbeeld: literatuur).18
die scherp ^ te definiëren zijn. Daar naar mijn mening g het alternatief er uit zou bestaan b
wijdlopige relativerende en nuancerende omschrijvingen l g te hanteren, die de leesbaarheid
van het betoog g nodeloos zouden schaden, ^maak ik ondanks de genoemde g bezwaren wè1
van deze termenebruik g maar , in eenglobale g intuïtieve betekenis.
17 Ik noem enkel dera pgmatische component. p Het idiolect d ect wo wordt dt uiteraard i ook bepaald P
door `kennis van de wereld' in de meest algemene g zin. De taalcompetentie p heeft een
andere status dan dera pgmatische kennis e.d. Alleen de eerste is tot stand gekomen g oop
ggrond
van een specifiek p aangeboren g leervermogen g (het taalleervermogen). gen
18 Het t is kennelijk l aantrekkelijk lg gebleken b om het niet-linguïstische1 deel van het h idiolect
naar analogie g van de taalcompetentie p op p te vatten als een pragmatische p^ competentie. P Ik
noem als voorbeelden H Ymes' `communicative competence' p (besproken p in Appel, pp , Hubers b
en Meijer: l Sociolinguïstiek, g ,pp. 21 en Cullers "litera rycom petence"
(Culler: Structuralist
poetics, vooral. pg
113-130). Toch kan de analogie slechts metaforische waarde hebben.
De taalcompetentie p heeft, zoals al gezegd eze d is in noot 1 7, een andere structuur en basis
dan dera p matische competentie(s). ggg Deze laatste liggen op ^ het terrein van de `éti 9uette'
het gaat om conventies die men zich, meestal in een vrij gericht leerproces, eigen maakt,
doorgaans g op p een latere leeftijd dan de kleutertijd (hoe hoort het eigenlijk?, g l wat is
mooi?). De conventieszin l niet dwin end. g Men kan zich er naar willekeur wel of niet aan