Download deel 2 - Textualscholarship.nl

147
constructie. (De zevende laat ik even buiten beschouwing.) De als-uitroep
wordt erin hernomen, maar het is geen volledige herneming. als heeft nu
een andere grammaticale functie: het leidt geen temporele bijzin in,
maar is het eerste lid van een bepaling van vergelijking (waarbij het vergelekene
in de strofe zelf niet wordt genoemd). De zesde strofe gaat min
of meer de functie vervullen van de inlossing van de in de eerste tot de
vierde strofe opgebouwde spanning. Het moment of de voorwaarde, die
met de eerste regel wordt opgeroepen (`als de rozen aanlagen ... dan, op
dat moment ...' ; of: `als de rozen aanlagen ... dan moest daarvoor voldaan
worden aan de voorwaarde dat ...') wordt door de zesde strofe aangegeven.
Aldus krijgt het gedicht een intern verwijzend karakter: vervulling
van de voorwaarde geschiedt door de voorwaarde zelf; het moment
waarop iets geschiedt, is niets anders dan het moment waarop dat geschiedt.
Ook hier treedt het verschijnsel op dat ik eerder als wederkerigheid
heb aangeduid.
Wie hier niet aan wil, kan een andere kant op. De zesde strofe is een
eindpunt van een proces dat in het gedicht beschreven is en dat ik hiervoor
herhaalde malen heb aangeduid als: `rozen-vermindering-tegenbeweging:
nieuw leven met bijzondere kwaliteiten - delen van de rozen
gaan teder iets meedelen over innerlijke, zuivere verlangens, over bepaalde
innerlijke tekorten in verband met de essentie des levens'. Het eindpunt
is gelijk aan het begin: het beeld van de rozen (nu expliciet als
bééld gegeven). Maar de identiteit is niet compleet: het eindpunt is gelijk
aan het beginpunt bezien onder een tragische invalshoek, n.l. louter
onder het aspect van `vermindering', de rozen enkel bezien als een bundel
kneuzingen: emoties van iemand die door het leven gekwetst is,
emoties die aan anderen zijn aangeboden, maar die bij het aanbieden
hun levens- (en zeggings-)kracht verloren hebben. Het `nieuwe leven' en
de daarmee gepaard gaande overdracht van bijzondere, essentiële, erotische
emoties zijn in het pogen de emoties e.d. over te dragen op anderen
teloorgegaan. De herneming van het begin onderstreept de geslotenheid
van het gedicht en van wat het gedicht betekent, geeft de omsluiting
aan waar de overdracht niet doorheen kan breken.
Een andere, met bovenstaande interpretatie niet strijdige opvatting is
de volgende: naast het proces van de eerste vijf strofen, dat geen `oplossing'
krijgt, wordt een vergelijking geplaatst (de zesde strofe) zodat het
volgende schema kan worden gemaakt:
a/s-bijzin l
(temporeel, p ,
conditioneel proces p
a/s-vergelijking
g l g
geen
hoofdzin
geen inlossing g
v. het temp/cond.
aspect
`oen lek'
p P
—het vergelekene
g
wordt niet
genoemd
`oen 'openp
plek'