Download deel 2 - Textualscholarship.nl

141
de verborgen blijft, dat die niet voor openbaring bestemd is. In weelde
kan men erotische elementen ontwaren, het woord kan ook betrekking
hebben op een bepaalde geestestoestand van gelukzaligheid.
Bevat geheimste weelde een licht paradoxale trek, een duidelijke paradox
levert het paar weelde -ontrief op (`positief'-`negatief') (terwijl
dierste ontrief zelf, zoals gezegd, een oxymoron is). ontrief, een neologisme,
is een deverbatief van ontrieven, een antoniem van gerief en een
synoniem van ongerief Al deze woorden hebben voornamelijk betrekking
op praktisch (on)gerief. 46 ontrief dat tegenover weelde in de zin van
`overvloedig geluk' staat, zal eerder op een innerlijke gemoedstoestand
moeten slaan en dus ongeveer `verdriet', `leed', `smart' moeten betekenen.
Door het prefix on- wordt het tekort aangegeven (n.l. aan `positieve'
zaken). Zeker in zijn oppositie tot weelde bezit ontrief een dominante
negatieve trek. Door dierste krijgt het echter een positieve waardering;
het verdriet of het tekort aan `geluk' is op zichzelf dierbaar (ook
dier heeft emotionele en erotische noties).
Hoe moet "van wat der dagen geheimste weelde was en dierste ontrief
" worden geanalyseerd? Ik zie twee mogelijkheden: 1° `weelde en
ontrief van de dagen' ; 2 ° `van de weelde van de dagen die weelde die
het geheimste is en van het ontrief van de dagen dat ontrief dat het
dierste is' . In beide gevallen moet dagen opgevat worden als `levensdagen',
`leven'. De gift omvat de weelde en het ontrief van het leven, het
positieve en het negatieve, en wel in bepaalde extreme opzichten: de geheimste
weelde en het dierste ontrief.
Ik heb bij de bespreking van deze regel telkens weelde gelezen. Het is
echter de vraag of dat legitiem was. Immers, op de plaats van weelde was
eerst een open plaats: Leopold wist niet direct wat hij hier moest neerschrijven.
Dan vult hij weelde in, dat hij echter in dezelfde fase weer
doorhaalt. Het is derhalve zeer waarschijnlijk dat weelde een probeersel is
dat vrij snel weer verworpen wordt, zodat een lezing met weelde wellicht
geen geldige is (geweest). In de c-fase komt in plaats van het doorgehaalde
weelde te staan: schade, welke lezing louter negatieve noties kent, zodat
de paradoxale trek van de regel wordt afgezwakt. De verdere aantekeningen
van Leopold bij deze plaats wettigen de veronderstelling dat hij
ook met schade niet tevreden was.
Terug naar de hele zin in r.(19)-r.(20): er wordt gesproken van een
onverhoeds optredend geschenk dat bestaat uit de meest verborgen `schade'
en het meest dierbare tekort van het leven. Vrijer geïnterpreteerd:
het door het leven gekwetste innerlijk, het door het leven veroorzaakte
tekort dat nooit is uitgesproken en dat toch zeer na aan het hart ligt,
wordt onverhoeds een geschenk, een overweldigende gift (aan degene die
ervan deelgenoot gemaakt wordt). Op paradoxale wijze wordt in het spreken
een (eveneens paradoxale) emotionele levensessentie aangeroerd.
De woorden bij r.(17) zijn of niet in een lezing geïncorporeerd Of ze
zijn slechts in onzekere lezingen te combineren. Het is zelfs zeer te be-
46-,