Download deel 2 - Textualscholarship.nl

110
ven, zoals dat ook met de woorden in het gedicht het geval is (wellicht
moet in deze zin ook drift van het oogenblik uit A-I worden opgevat).
Het is denkbaar dat ook het `teken'-moment in oogopslag meespeelt.
oogopslag bevat evenals woorden dit kenmerk, maar wel op een veel onduidelijker,
vager, meer verhulde wijze (vgl. het in noot 19 aangehaalde
fragment uit `En op de bodem') - of beter: wat door oogopslag wordt
meegedeeld is verhulden. Bovendien kan men zeggen dat een oogopslag
een situatie oproept van een `geheime' verstandhouding tussen twee
mensen (bij uitstek: gelieven). Het `teken' of datgene wat het teken
meedeelt wordt in een sfeer van (erotische) geheimhouding, intimiteit
e.d. gebracht. Wat de woorden meedelen wordt, door de combinatie met
oogopslag vervaagd en verhuld; de woorden roepen een communicatiesituatie
op die lijkt op een geheime verstandhouding tussen gelieven.
Its r.(19), de tweede regel van de strofe van groep 3, overwegen door
afgang en besterven de noties `vermindering' en `dood' . 20 Toch lijkt afgang
in deze context niet alleen te functioneren als drager van het moment
'vermindering'. In de eerste plaats zouden de betekenisonderscheidingen
`zich afscheiden', `loslaten' kunnen zijn geactualiseerd, hetgeen
geïnterpreteerd moet worden in poeticale zin: afgang zou kunnen slaan
op het gebruik van woorden, op het uiting geven aan iets, op het afgeven
van een mededeling -waarbij ik in het midden laat of afgang betrekking
heeft op de woorden of op wat door de woorden wordt overgedragen.
In besterven staat de `vermindering' centraal. Maar in de derde regel
van deze strofe wordt een tegengestelde betekenis naar voren gebracht: in
den dood - in de vorige regel door de 'vermindering'-noties reeds gesuggereerd
- wordt een bestaan, een opstanding, een nieuw bestaan of een
voortbestaan verworven: in of uit de `vermindering' ontstaat iets dat er
volstrekt mee in oppositie staat.
De varianten in deze derde regel van de strofe wijzen alle uit naar hetzelfde,
maar er zijn verschillen. bestaan duidt neutraal `leven', `bestaan'
aan. opstanding bevat bijbelse connotaties (de opstanding van Christus
uit de dood). een nieuw bestaan bezit deze connotaties in mindere mate
maar geeft vooral aan dat na het `oude' bestaan een ander, eventueel een
bijzonder, ongewoon (vgl. D 1274 s.v. "nieuw") bestaan van iets of iemand
(hier wel de woorden en datgene wat zij willen uitdrukken) optreedt.
voortbestaan bevat wellicht ook weer religieuze noties - zeker in
combinatie met in den dood. 21 In deze regels wordt gesproken van een
blijven bestaan ?n de dood. De dood vormt een voorwaarde voor of is
20 afgang ^ g k an "het verminderen, vetmindere ^ af afnemen" e betekenen (vgl. vg D 6 1s.v.
"afgang" g g " bet. b 4),
maar wordt in die betekenis slechtsebruikt g voor `het verminderen van a de d koorts'; ooms ^ afgang
kan ook als "het afgaan" g worden opgevat pgl
(D 6 1 bet. 1) en zou dan da het t "allengs- verdwi
ven van of uit iets".. bv kleur, frisheid, kunnenbetekenen (vgl. g1 ` "afgaan"
` g "
bet. 12).
21 Vgl. . 1 D 2 3 0 3s.v. voortbestaan: "verder ve de bl blijven ven l bestaan; ^ inz, in de onbep. p w. als as zn. zn.:
het voortbestaan na de dood".