Download deel 2 - Textualscholarship.nl

2
aan de orde die bij de praktische analyse in de overige hoofdstukken een
belangrijke plaats innemen, zoals het lezen, het waarderen van de formele
aspecten in poëzieteksten en de rol van de betekeniskenmerken bij
de analyse (1.4). Tenslotte geef ik een overzicht van wat in de andere
hoofdstukken van dit deel behandeld wordt (1.5).
1.2. Gebruiksmogelijkheden van de presentatie van de tekstontwikkeling
In de eerste plaats geef ik hier een overzicht van de gebruiksmogelijkheden
van de informatie die door de presentatie van de tekstontwikkeling
in een historisch-kritische editie geboden wordt.3
1. De historisch-kritische editie verschaft betrouwbare teksten. Bovendien
kan de presentatie van de tekstontwikkeling nieuwe teksten verschaffen
(tot dusver onbekende teksten of afwijkende versies van bekende werken).
2. De weergave van de tekstontwikkeling biedt materiaal waaruit men de
werkwijze van de auteur kan leren kennen. In het algemeen blijft men
hier aan de `buitenkant' van de tekstontwikkeling. De concrete handelingen
worden beschreven - het werken op verschillende papiertjes in een
bepaalde volgorde. De opmerkingen over de tekstinterne veranderingen
blijven doorgaans beperkt tot vrij globale observaties die alleen de gang
van het gedicht in kwestie betreffen, zoals: `eerst maakte de schrijver een
kladje, een ontwerp, een grove schets waar hij vervolgens motief a inwerkte,
hetgeen naderhand op blaadje y in versvorm gestalte kreeg' .4
3a. Het begrip - en de waardering - van het afzonderlijke werk wordt
bevorderd door kennis te nemen van de tekstontwikkeling ervan. Twee
extreme standpunten omtrent de relevantie van de ontstaansgeschiedenis
van een literaire tekst staan hierbij tegenover elkaar. Volgens het ene kan
men een werk pas begrijpen en beoordelen indien men het ontstaan ervan
kent.' Het andere ontzegt elke relevantie aan de tekstontwikkeling:
een literaire tekst is autonoom en varianten kunnen niets toe- of afdoen
aan het begrip van het werk. 6 Tussen deze uitersten worden verschillende
posities gekozen, die hier onvermeld blijven. Mij lijkt het standpunt ge-
3 Ikeef g hier slechts somtrent een zeer beperkt pwijz
overzicht van enkele opvattingen de wi ze
waarophet materiaal uit de tekstontwikkeling gg gebruikt kan worden. Een uitgebreidere g
bes bespreking p g kan men aantreffen in hetproefschrift p van Kets-Vree.
4 Ik noem als voorbeelden van deze benadering: Nadals studie van La ^jeune Parque van an
Valéry, rY^ beschouwingen g in Aus der JVerkstatt deutscher e Dichter, e de ^ analyses Y van
heproduktieproces bi' bij Yeats door Stallworth Y (Between the lines) en Bradford d (Yeats eats at
work).
5 In de Duitse literatuur beroept daarbij men zich daarbij op gde volgende woorden van Goethe: Goer e.
"Natur- and Kunstwerke lernt man nicht kennen wenn sie fern g sind; man muss sie im
Entstehen aufhaschen, um sie einigermassen g zu be greifen"onder meer geciteerd g t d inde
historisch-kritische Trakl-editie, dl. p 24 3 .
6