Download deel 2 - Textualscholarship.nl

109
Vergelijken we r.(17) met r.(13) dan zien we dat taal en gedichten zijn
weggelaten in tweede instantie. Alleen woorden wordt in r.(17) overgenomen
uit r.(13). In r.(13) lijken de drie `talige' elementen coördinerend
verbonden, hoewel het niet uitgesloten hoeft te zijn dat ze als alternatieven
bedoeld zijn. woorden is het meest neutraal, taal is algemener en
gedichten specifieker.
Hoe moet oogopslag in r.(17) - dat al eerder in r.(14) verscheen - syntaktisch
verbonden worden? Ik probeer twee mogelijkheden:
a. zoo (zijn) woorden, (zoo) (is een/de) oogopslag (n.l. zoals de rozen)
b. (zoals de rozen zijn) zoo (zijn) woorden (die in een) oogopslag (iets bewerken)
In a. zijn weer twee elkaar niet uitsluitende mogelijkheden te
onderkennen:
1° oogopslag staat op één lijn met woorden, is direct betrokken op het
beeld;
2 ° oogopslag is een nadere bepaling bij (zoo) woorden. In het eerste geval
worden betekenisrelaties tussen het rozenbeeld en oogopslag centraal
gesteld. In het tweede die tussen woorden en oogopslag. In b. staan
eveneens de relaties tussen woorden en oogopslag op de voorgrond. Schematisch
voorgesteld:
`rozenbeeld'1 (a 1 ) < > woorden
J 4 > oogopslag
`rozenbeeld'] (a2 ) < > woorden < oogopslag
`rozenbeeld'] (b) 4 > woorden 4 oogopslag
Overigens wordt uit dit schema duidelijk dat er tussen de verbindingsmogelijkheden
in semantisch opzicht geen essentiële verschillen bestaan.
Welke betekeniskenmerken spelen in deze constructie een rol? In de
eerste plaats is daar de poeticale notie, die uiteraard het kenmerk `communicatie'
impliceert, dat in het beeld een niet onbelangrijke plaats inneemt.
oogopslag' is ambigu; het kan letterlijk de `blik' (het opslaan van
de ogen) betekenen en dan ook de betekenis krijgen van `blik met de
ogen als teken' (bij Leopold vaak zo gebruikt in een erotische sfeer).'
oogopslag kan ook synoniem zijn met `ogenblik', `moment', `zeer korte
tijdsruimte. Deze notie wordt overgedragen op de woorden en direct of
indirect op het rozenbeeld. Ik zie twee mogelijke interpretaties van deze
`overdracht'. 1° De gelijkstelling rozen-woorden is slechts één moment
geldig. 2 ° Het punt van overeenkomst tussen het rozenbeeld en de woorden
is o.m. gelegen in iets momentaars. Er is één moment, een heel
kort tijdstip, waarop de rozen in hun `verminderen' hun boodschap ge-
19 Vgl. g b v.. `Enoop de bodem van de nacht' ed. Van Y Eyck, P . 24 9 , r. 14 env1gg•
• 'in '
alles is een oogopslag,/ is een bizonder g iets bedoeld d d en iis
zachte blik gebleken, , /
een trillend donzen wenkbrauwknik, een aanzien en in zwijgen lg spreken". M Ri Riffaterre
spreekt p in zijn 1 Semiotics o oer ^ over "the model of a wink-as-silent-signal" theme in
een doorgaans g erotische context) p 56). 5