Download deel 2 - Textualscholarship.nl

91
met een hoofdletter. Uit deze grafemische veranderingen blijkt Leopolds
streven om de samenhang in de kwatrijnen te vergroten. De punt scheidt
sterker dan de punt-komma of komma. De laatste tekens dwingen de lezer
de elementen uit de verschillende zinnen meer met elkaar in verband
te brengen. Over de interpunctie zou meer op te merken zijn, doch dit
zou te veel details betreffen.78
2.6.2. Tendenties. Voorlopige systematise ring.
In 1.3 is een indeling vooraf gegeven van de soorten tendenties (zie
vooral p. 17). Als we nu trachten de in `Soefisch' gevonden tendenties
te ordenen volgens de in 1.3 onderscheiden categorieën, dan komen we
tot het schema dat op de volgende pagina wordt weergegeven.
De beknoptheid wordt voornamelijk veroorzaakt door ontstaansfactoren,
dat wil zeggen door de noodzaak een bepaalde inhoud binnen een
beperkt aantal syllaben/regels onder te brengen. Vandaar dat ik deze
tendentie onder Generering heb geplaatst. Beknoptheid kan men alleen
signaleren wanneer men twee of meer teksten c.q. versies met elkaar vergelijkt.
Zij is geen eigenschap die men aan een tekst afzonderlijk kan
toekennen. Dit in tegenstelling tot wat het geval is met de andere tendenties,
bijvoorbeeld fonische versterking. Men kan in principe ten aanzien
van een tekst vaststellen dat fonische verschijnselen bepaalde semantische
relaties ondersteunen zonder dat men er andere teksten naast hoeft
te leggen. In het geval van `Soefisch' is het uiteraard onmogelijk om de
fonische laag van de vertalingen te vergelijken met de Franse bron. Op
geen enkele wijze imiteert de vertaling de klank en ritmisch-metrische
aspecten van de voorbeeldteksten. Alle andere gevonden verschijnselen
die zich regelmatig voordoen in de kwatrijnen van `Soefisch' berusten op
eigenschappen van de teksten zelf. Zo kan men structurering in een tekst
waarnemen zonder dat men de eindtekst met de bron vergelijkt.
Dit principiële verschil tussen beknoptheid en de overige tendenties
vastgesteld zijnde, mag niet verheeld worden dat deze uiteraard wèl zijn
opgespoord en geformuleerd op grond van vergelijking van eindtekst met
bron (hetgeen heel duidelijk te merken is aan bijvoorbeeld de formulering
van de tendentie versterken van aanwezige structuur).
De niet-genererende tendenties zijn onder te brengen bij de transformerende.
Hierbinnen zijn te onderscheiden de operaties en de effecten.
Tot de laatste behoort als belangrijkste de intensivering. Bijna alle operaties
dragen bij tot het realiseren van dit effect. De operaties zijn te verdelen
in negatieve en positieve. De negatieve operaties werken feilen
weg. De positieve voegen kwaliteiten toe. De indeling van de positieve
tendenties geschiedt via twee ingangen. Ten eerste zijn daar de verschil-
78 Nr. 16 wijkt J af wat hoofdlettergebruik g aangaat. g In E (de kopij pl van F) begint b g elke regel g
met een hoofdletter. F volgt g dit trouw. Ik kan geen g andere verklaring gvinden
hiervoor dan
de afwijking l g te wijten wijten9 aan een `typografische inconse inconsequentie van Leopold p die Van Royen Y
conse consequent q volgde. g