Downloaden - Inagro

Koolteelt
Plaats in de vruchtwisseling
Coördinators : L. Delanote (PCBT),
I. Vuylsteke (PCBT), F. Temmerman (PCBT)
Co-auteurs : C. Dereycke (CARAH)
M. Legrand (FREDON).
Kolen (kruisbloemigen) worden in de vruchtafwisseling bij voorkeur maximaal 1 keer om de 5 à 6 jaar geteeld. Let er
ook op om geen kruisbloemige groenbemesters te telen. Om een voldoende stikstofvoorziening te waarborgen, is een
vlinderbloemige voorteelt of groenbemester aanbevolen. Een voorbeeld van een 1 op 5 rotatie voor een akkerbouwgroentebedrijf
is: zomertarwe + onderzaai van witte klaver - bloemkool (2 teelten) - prei - stamslabonen (+ facelia) -
knolselder.
Een specifiek aandachtspunt bij de teelt van bloemkool of broccoli is de inpassing in de arbeidsfilm op het bedrijf.
Vooral bij de zomerteelten (oogst juni/juli) valt de oogst van deze teelten samen met de onkruidbestrijding en het
planten van andere teelten als prei. Geen van deze werkzaamheden laat uitstel toe. Voldoende arbeidsbeschikbaarheid
of extensivering van het teeltplan is daarom noodzakelijk.
Kolen worden geteeld op een goed ontwaterde en
vochthoudende bodem. Er wordt op dezelfde
tijdstippen geplant als dit bij de gangbare teelt het
geval is. Men moet wel wachten tot de
bodemomstandigheden goed zijn om de
bodemstructuur geen schade toe te brengen. Gezien
de veelal beperkte stikstofvoorziening is het met
name van groot belang dat deze maximaal
toegankelijk is voor de teelt en is een volledige
benutting van de bouwvoor een absolute noodzaak.
Elke fout inzake bodemstructuur wordt in de
biologische teelt van kool onverbiddelijk afgestraft
gezien niet kan worden gecorrigeerd met minerale
stikstofmeststoffen.
Afhankelijk van de koolsoort en het voorziene
oogsttijdstip is het planttijdstip en de plantafstand
verschillend. In essentie zijn deze gelijk als gangbaar.
De tussenrijafstand moet vooral worden afgestemd op
de mechanische onkruidbestrijding.
Via een standaardanalyse kan worden nagegaan wat de
minerale samenstelling van de bodem is en wat moet
worden aangevoerd voor een geslaagde teelt.
Door de lagere opbrengsten in de biologische teelt kan
80 % van het advies volstaan. De pH kan op peil worden
gehouden via bekalking middels schuimaarde of
natuurlijke bronnen van calciumcarbonaat (o.a. mergel,
krijt, zeewierkalk,…). Voor de kalivoorziening wordt beroep
gedaan op Haspargit ® of Patentkali ®.
Het is evenwel belangrijk om ook de kalibemesting die via
de dierlijke mest wordt aangevoerd in mindering te
brengen.
Voor de N-bemesting gaat men uit van een
behoefte van 60 % van het gangbare
advies. Volgende richtcijfers worden
voorgesteld inzake de totale
stikstofbehoefte voor de teelt:
Bloemkool : 180 kg N /ha
Broccoli : 180 kg N /ha
Rode kool : 180 kg N /ha
Witte kool: 210 kg N /ha
Plantbedbereiding & planten
Bemesting
Bij de planning van de bemesting is het van groot belang
rekening te houden met de teeltperiode en de groeiduur
van het gewas.
Bloemkool en broccoli hebben een korte groeiduur en
moeten van in het begin van de teelt voldoende stikstof
beschikbaar hebben.
Bij sluitkool is een gelijkmatige stikstofvoorziening over
het gehele seizoen van belang.
Een goed ontwikkelde vlinderbloemige groenbemester (vb.
witte klaver onder dekvrucht gezaaid in graan)
voorafgaand aan een koolteelt is een absolute must.
Een goed ontwikkelde klaver die in het voorjaar
wordt ingewerkt stelt gemakkelijk meer dan 50 kg
stikstof beschikbaar voor de volgteelt in de
periode mei-juni.
De basisbemesting wordt verder vaak ingevuld
met 20 à 30 ton stalmest of compost.
Voor vroege teelten of voor dubbele teelten
(bloemkool/broccoli) kan een bijbemesting met
drijfmest of met snelwerkende handelsmeststoffen
aanbevolen zijn.

Bloemkool
Rassen met een beperkte stikstofbehoefte,
voldoende blad en een goede zelfdekbaarheid
verdienen de voorkeur.
Gezien de ruime vruchtwisseling, zijn knolvoetresistente
rassen geen noodzaak.
Het gamma biologische rassen is zeer beperkt en
vaak weinig relevant.
Sluitkolen
Er moet evenwel meer aandacht worden besteed
aan resistentie of tolerantie voor ziekten en plagen.
De kolen moeten ook goed overweg kunnen met
stressfactoren (droogte, schommelende Nvoorziening,…).
Voor kolen die enige tijd oogstrijp te velde staan, is
een beperkte sleetgevoeligheid belangrijk. Soms
kan het zinvol zijn om de kolen iets jonger te
oogsten dan gangbaar gebruikelijk is.
Dit kan door ofwel latere rassen te kiezen, ofwel
door later te planten.
Geschikte rode koolrassen zijn Subaro, Pesaro en
Rodina. Bij witte kool is dit Impala en Ancoma.
Rassenkeuze
De rassenkeuze van biologische bloemkool, broccoli en sluitkool is analoog aan deze in de gangbare teelt.
Schoffelen
Onkruidbestrijding
Broccoli
Fiesta en Belstar zijn
twee rassen die biologisch
beschikbaar zijn
en doorgaans aanleiding
geven tot goede
oogstresultaten.
Andere koolsoorten
Andere koolsoorten
(spruitkool, chinese kool,
spitskool,…) worden op
dit moment beperkt
geteeld in de biologische
landbouw.
Ook voor deze teelten
wordt voornamelijk uitgegaan
van het gangbare
rassenassortiment.
De onkruidbestrijding in koolgewassen is eenvoudig.
Door hun snelle jeugdgroei en goede bodembedekking
volstaat het om twee à drie keer te schoffelen.
Een eerste schoffelbewerking gebeurt twee à 3 weken na
planten op klein onkruid.
Vingerwieders kunnen op dit moment een meerwaarde
betekenen.
De laatste schoffelbeurt wordt gecombineerd met het
aanaarden en gebeurt net voor het sluiten van het gewas.
In sluitkool en spruitkool kan in jong stadium
ook met een wiedeg worden gewerkt.
Doorgaans kan het manueel wiedwerk in de
biologische koolteelt beperkt worden tot 10 à
20 u per ha.
Wiedeggen

Gewasbescherming
Maden van koolvlieg en rupsen van diverse vlinders zijn ongetwijfeld de belangrijkste schadeverwekkers in de biologische
koolteelt. Vraatschade door deze insecten kan aanleiding geven tot belangrijke economische verliezen. Vermijden of beperken van
schade door koolvlieg en rupsen vraagt dan ook de nodige aandacht tijdens de teelt. De belangrijkste schadelijke soorten en
beheersmaatregelen worden hieronder opgesomd.
Luizen
Luizenschade
Koolmoteitjes
Koolmotrups
Daarnaast zijn ook duiven een beruchte plaag in koolgewassen.
Het voorkomen van schade door het aanwenden van diverse
afweersystemen ("scary man", imitatieroofvogel,…), vogelnetten
of gaas is hiertoe een belangrijke maatregel.
Melige koolluis veroorzaakt meestal geen economische
schade behalve in warme en droge (na)zomers. In het bijzonder
is spruitkool gevoelig voor luis.
Ook schimmelziekten zorgen zelden voor problemen gedurende
de teelt.
Enkel kiemschimmels zoals Rhizoctonia solani (zwartpoten)
kunnen door uitval op het zaai- of plantbed leiden tot
opbrengstverlies. Vooral jonge bloemkoolplanten zijn zeer
gevoelig voor zwartpoten in de periode van eind april tot half juli.
Een slechte bodemstructuur, natte omstandigheden en hoge
temperaturen bevorderen infectie en verspreiding van de
schimmel.
Gebruik van voldoende afgehard plantmateriaal en een goede
bodemstructuur zijn de belangrijkste preventieve maatregelen.
Klein koolwitje (Pieris rapae)
Koolwitjes fladderen overal waar kolen staan van mei tot oktober.
Er zijn geen duidelijke generaties te onderscheiden.
Het klein koolwitje legt meestal maar één eitje per plant, maar één wijfje kan
tot 350 eitjes afzetten.
De rupsen kunnen behoorlijke schade aanrichten door hun verspreiding in
het gewas en doordat ze steeds naar het hart van de plant migreren of zich in
de kool boren.
Koolmot (Plutella xylostella)
In onze koelere noordelijke streken treden 2 à 3 generaties op.
De eerste generatie verschijnt in mei-juni. De rupsen zijn in 2 tot 4 weken
volgroeid en worden niet groter dan 1 cm.
Enkel de tweede generatie in juli kan belangrijke schade aanrichten aan
jonge planten.
De rupsen kunnen bij warm en droog weer in grote aantallen voorkomen.
In natte zomers blijft het aantal laag.
De derde generatie komt slechts in geringe mate voor en wordt
onderdrukt door parasitaire sluipwespen.
Volwassen koolmot
Duivenschade
"Scary man"
Zwartpoot bij bloemkool Heliumballon
Feromonenval voor koolmotten

Eitjes Rupsen
Kooluil (Mamestra brassicae)
De rupsen van deze soort zijn de grootste schadeverwekker in (herfst)bloemkool en
sluitkolen. Er treden twee generaties op waarvan de tweede in augustus het
belangrijkst is. De rupsen worden tot 4 cm groot en zijn tot laat in de herfst te
vinden. Rupsen van kooluil zijn veel minder gevoelig voor Bt dan de andere
genoemde rupsensoorten waardoor ze biologisch moeilijk te bestrijden zijn.
Koolvlieg (Delia radicum)
Doorgaans is de eerste generatie (2de helft april - mei) het meest schadelijk tijdens de
opkweek en bij jonge uitgeplante kolen in april en mei. De schade verschijnt eind mei tot half
juni en is het meest ernstig in droge perioden en op lichte gronden. Planten in de periode
tweede helft mei tot juni is meestal veilig voor teelten met bovengrondse kolen.
Controlemaatregelen:
- afdekken met insectengaas (maaswijdte 1,35 mm) of vliesdoek, direct na planten aan te
brengen (op grond waar vorig jaar geen kolen stonden!) tot gewas is aangeslagen (3 à 4 weken
na planten)
- zorgen voor een goede bodemstructuur en voldoende water
- onkruidbewerkingen met wiedeg, vingerwieder of torsiewieder tijdens perioden van eiafleg
- bij schadesymptomen fors aanaarden en zo nodig beregenen om wortelgroei te bevorderen
- kies bij spruitkool voor minder gevoelige rassen met harde, gladde en erg gesloten spruiten
- het plaatsen van een verticaal fijnmazig gaas van 1,80 m hoog (met een aflopende oversteek)
vormt een effectieve barrière tegen koolvlieg voor percelen met beperkte oppervlakte
Economische resultaten
*af te schrijven over meerdere teeltjaren
Maatregelen ter beheersing van rupsen:
- regelmatige inspectie van planten om eitjes of jonge rupsen tijdig op te sporen
- tijdige en herhaalde inzet van bacteriepreparaten op basis van Bacillus
thuringiensis onder de juiste omstandigheden
- afdekken met insectengaas
- nectarbronnen voorzien voor predatoren en parasitaire sluipwespen door
bloemenranden of -stroken in te zaaien naast of in het perceel
- broedgelegenheid scheppen voor insectenetende vogels
Hoeveelheid/ha Eenheidsprijs (€) Totaal /ha (€)
Bloemkool - verse
markt zomer
16.000 st 1,0 16.000
Broccoli - verse markt 7.000 kg 1,5 10.500
Rode kool – industrie 60.000 kg 0,12 7.200
Rode kool - bewaring 27.000 st 0,6 16.200
Witte kool – industrie 80.000 kg 0,09 7.200
Witte kool - bewaring 30.000 st 0,5 15.000
Teeltkosten (bio) Hoeveelheid/ha Eenheidsprijs (€) Totale kostprijs/ha (€)
Planten bloemkool 28.000 0,057 1.596
Planten broccoli 35.500 0,057 2.024
Planten sluitkolen
Bemesting
32.000 0,05 1.600
Bio runderstalmest 30 ton 8 240
Bio runderdrijfmest 25 ton
Haspargit® 1 ton 92 92
Bekalking
Gewasbescherming
2 ton 53 106
Bacillus thuringiensis
Vliesdoek (4000 m²) -
2-4 kg 63 126-252
vroege teelt bloemkool
en broccoli
Wildnet (2000 m²) -
2,5 540 1.260*
teelt bloemkool en
broccoli
5 713 3.563*
Onkruidbestrijding Uren/ha
Manueel 10 – 20
mechanisch 8
Oogst
Koolvlieglarven
Netten ter
bescherming van
de teelt
De oogst van biologische kool verloopt
gelijk als deze in de gangbare teelt.
Doordat meer op maat van de klant
geleverd wordt, is er geen algemene
standaard beschikbaar.
Voor de verse markt wordt vaak een
kleinere sortering gevraagd dan in
gangbare teelt. Voor de industrie zijn
de eisen gelijk aan gangbaar.
De opbrengst en oogst-percentages
kunnen sterk verschillen naar gelang
de teelt en de teeltperiode:
- Bloemkool verse markt 1e vrucht:
oogstpercentage van 50 à 70 %
- Bloemkool verse markt 2e vrucht:
oogstpercentage van 70 à 75 %
- Broccoli: 70 % gangbaar
- Sluitkool: sterk afhankelijk van
afzetmarkt, teeltperiode, bewaarduur,…
Bibliografie:
- Bokhorst, J. en ter Berg, C., 2001. Mest &
compost, behandelen beoordelen en toepassen,
Lous Bolk Instituut - Nederland, 292 pp.
- Dekkers, W., 2003. kwantitatieve informatie,
akkerbouw en vollegrondsgroenteteelt 2002,
PPO-WUR, 320 pp.
Valorisatie grensoverschrijdende ervaringskennis in de biologische landbouw
EFRO

Wortelen
Wortelen behoren tot de familie van de schermbloemigen. Er bestaan meerdere soorten. Het Nantaise type
wordt het meest geteeld. Andere courante types zijn het Amsterdam type (b.v. voor wortelen-erwten
mengeling), Flakkees (verwerking in blokjes voor macedoine) en Parijse wortel (gehele wortel voor
conserven).
De wortel bestaat bovendien in meerdere kleuren (oranje, wit, geel, dieprood, paars) en kan verhandeld
worden met of zonder loof. Primeurwortelen worden veelal gebusseld.
Wortelen zijn qua klimaat niet veeleisend, maar verdragen geen strenge vorst.
Plaats in de vruchtwisseling
Een vruchtwisseling van minstens 1 op 6 is vereist om te vermijden dat de wortelkwaliteit afneemt (glad uitzicht van het oppervlak) en
om te voorkomen dat ziekten of plagen toenemen (aaltjes, wortelvlieg, wortelziekten).
Percelen met stenen zijn te vermijden omdat de wortels niet recht naar beneden groeien, dit een onregelmatige standdichtheid
veroorzaakt en oogstproblemen geeft. Zware kleigronden zijn eveneens te vermijden omwille van het risico op rotte wortelen bij
overvloedige regenval en de kans op slechte rooiomstandigheden in het najaar. Goed afgewaterde (zand)leemgronden geven de beste
opbrengst, kwaliteit en bewaarbaarheid. Zandgronden zijn ideaal voor vroege teelten, maar af te raden voor het telen van
bewaarwortelen.
Zaaibedbereiding
De zaaibedbereiding moet zeer zorgvuldig gebeuren en
verschilt naargelang de teeltmethode. In Frankrijk, evenals
op kleinere bedrijven, wordt vaak op bedden geteeld. In
Vlaanderen is ruggenteelt gangbaar.
Ploegen verbetert de bodemstructuur en zorgt algemeen
voor voldoende losse grond. Diepwoelen kan gunstig zijn
als er een gecompacteerde zone is die de wortelvorming
verhindert. Het zaaibed moet voldoende diep, homogeen
en fijn worden gelegd om een ongestoorde wortelgroei te
verzekeren. Het zaaibed moet tegelijk goed aangedrukt zijn
om groene koppen te vermijden.
In het voorjaar moeten de ruggen getrokken of de bedden
gereden worden vanaf het moment dat de
omstandigheden gunstig zijn en bij voorkeur één maand
voor de zaai. Deze periode garandeert dat de capillariteit
zich terug kan herstellen in de rug en laat toe om een vals
zaaibed aan te leggen. De afstand tussen de ruggen
varieert van 50 tot 75 cm en hangt af van het materiaal
dat beschikbaar is op het landbouwbedrijf of bij de
loonwerker. In geval van beddenteelt is de spoorbreedte
van de tractor bepalend.
Zaai
Gezien de diverse afzetkanalen kan men het hele jaar
door wortelen telen (onder beschutting in de winter). Het
merendeel van het biologisch areaal wordt evenwel in het
late voorjaar gezaaid. Dit is iets later dan de gangbare
teelt om de wortelvlieg te vermijden en om een vals
zaaibed te kunnen aanleggen.
De zaaidiepte bedraagt zo'n 0,7 à 1 cm in slempgevoelige
grond, 1 à 1,3 cm in lichte grond of niet slempgevoelige
grond voor niet omhulde zaden en 1,2 à 1,5 cm voor
omhulde zaden. Men moet vooral niet dieper zaaien
omdat dan het gevaar bestaat dat de opkomst slecht is of
het kiemplantje in het begin zwakker groeit. Voor een
goede kieming is het belangrijk dat het zaaibed los en
voldoende vochtig is. Droge kiemomstandigheden
resulteren in tweewassigheid en een heterogene sortering.
De optimale zaaidichtheid voor primeurwortelen ligt
tussen de 1 en 1,2 miljoen zaden/ha, voor
bewaarwortelen tussen de 1,2 (vroege oogst) en 1,8 (late
oogst) miljoen zaden/ha gerekend met een
opkomstpercentage van 65 à 80 %. Dichtere zaai kan
aanleiding geven tot een hogere ziektedruk.
Auteurs : M. Legrand (FREDON), G. Roy
(FREDON), L. Delanote (PCBT), A. Delebecq
(GABNOR), C. Dereycke (CARAH), I.
Vuylsteke (PCBT), F. Temmerman (PCBT)
Om een goede, rechte wortelvorming te bekomen, moet men
voorvruchten vermijden die negatief zijn voor de bodemstructuur.
Daarenboven lijken bepaalde teelten bijkomende parasitaire problemen
te geven:
- granen, meerbepaald tarwe: cavity spot
- kruisbloemigen, meerbepaald koolzaad, en bonen: sclerotinia
- grasland: overmaat aan stikstof, bodeminsecten
Ook andere schermbloemigen (selder, venkel, …) als voorteelt worden
afgeraden.
Bemesting
Een te hoog organisch stofgehalte en in het bijzonder onverteerd
organisch materiaal leidt tot fytosanitaire problemen. Het wordt daarom
sterk afgeraden enige organische bemesting toe te dienen kort voor de
teelt.
Wortelen hebben een heel lage stikstofbehoefte en vragen daarom ook
geen organische bemesting. Enkel de vroege voorjaarszaai kan
behoefte hebben aan snel mineraliserende stikstof zoals van guano of
bloedmeel om de teelt goed te laten starten. De behoefte aan andere
mineralen is als volgt:
- P2O5: 80 à 150 eenheden/ha (meeste Vlaamse bodems hebben
voldoende voorraad)
- K2O: 200 à 350 eenheden /ha Haspargit® of Patentkali®
- MgO: 10 à 20 eenheden /ha
Het is aangeraden te bemesten
na analyse van de bodemvoorraad.
Onkruidbestrijding
De onkruidbestrijding bij wortelen is een heel belangrijk aandachtspunt
omwille van de trage jeugdgroei. Daarom moet men er in de eerste
plaats voor zorgen dat de wortelen in de vruchtwisseling komen na een
gewas dat een propere bodem nalaat.
Een of meerdere keren een vals zaaibed aanleggen (in functie van de
zaaidatum) is een tweede vereiste. Het vals zaaibed wordt bewerkt met
een brander, een wiedeg of een verkruimelrol als de
weersomstandigheden dit toelaten. Deze laatste techniek zorgt
bovendien voor een beter kiembed.
Voor de opkomst van de wortelen kan nog worden gebrand. Na de
opkomst is het van belang om zeer nauwkeurig te schoffelen op de
ruggen of langs de gewasrijen van zodra de rijen zichtbaar zijn.
Meerdere bewerkingen zijn nodig. Eén of meerdere manuele passages
(van 150 tot 300 uren per hectare) blijven noodzakelijk. Het wieden
moet bij voorkeur buiten de vluchtperioden van de wortelvlieg worden
uitgevoerd (deze vinden vooral 's avonds plaats 6 à 1 uur voor de
zonsondergang). Het maaien van de top van het gewas (de bovenste 10
cm) laat in geval van nood toe om de ontwikkeling van de
onkruidpopulatie stil te leggen in de laatste fase van de wortelgroei.

Gewasbescherming
Meerdere plagen (wortelvlieg, aaltjes, luizen…), lucht- (alternaria, meeldauw…) of bodemgebonden ziekten
(Pythium, rhizoctonia, rot, …) kunnen de wortelen aantasten. In de meeste gevallen beperken preventieve
beschermingsmaatregelen (ruime vruchtwisseling, doordachte bemesting, ruime zaaidichtheid, …) aanzienlijk
het risico op het voorkomen van deze ziekten of plagen. De regelmatige observatie van de percelen is een
andere onontbeerlijke maatregel ter preventie van dit risico. De gewasbeschermingsmiddelen die toegelaten zijn
in de biologische landbouw (koper, zwavel, rotenon - niet toegelaten in België, pyrethrum…) zijn slechts weinig
effectief om eventuele problemen tijdens de teelt op te lossen.
De wortelvlieg is met voorsprong het belangrijkste fytosanitair probleem bij de wortelteelt. De proeven en de
waarnemingen uitgevoerd door het FREDON (Nord Pas-de-Calais) en het POVLT (West-Vlaanderen) laten toe om
enkele grote bestrijdingsprincipes af te leiden.
Op grote percelen blijft de aantasting veelal beperkt en wordt eventuele schade het meest vastgesteld aan de
rand van het perceel. Laat zaaien en tijdig rooien zijn twee efficiënte maatregelen om de aantasting in de hand
te houden. In het bijzonder als in het najaar middels gele plakvallen een grote tweede of derde generatie wordt
vastgesteld, is het van groot belang om de teelt tijdig van het veld te hebben om een aantasting te vermijden.
Op kleinere percelen kan de teelt bij hoge druk beschermd worden met behulp van vliesdoek dat vaak ook
gebruikt wordt om de opkomst van de vroege zaaiingen te bevorderen. Beter nog is insectengaas dat specifiek
bedoeld is tegen insecten. Deze moeten er opgelegd worden voor de eerste vluchten (vanaf maart-april
afhankelijk van de weersomstandigheden) of voor de opkomst van de wortelen. De netten blijven op de wortelen
gedurende de volledige eerste generatie van de wortelvlieg: dit is gewoonlijk tot eind juni of de eerste tien dagen
van juli.
De opvolging van de wortelvlieg met gele plakvallen is onontbeerlijk om zich er van te vergewissen dat de eerste
vlucht niet meer aanwezig is. Het doel hiervan is de ontwikkelingscyclus van deze schadeverwekker te
doorbreken en aldus de tweede generatie te verlaten en maximaal te beperken. Het gehele perceel moet
afgeschermd worden alsook alle andere schermbloemigen in de nabijheid (selder en vooral peterselie).
In geval van grote regionale wortelvliegdruk (veel schade vastgesteld in het voorgaande jaar) kan het
noodzakelijk zijn om alle percelen die geoogst worden na 15 september opnieuw te beschermen met netten
tegen de tweede generatie (vanaf 10 of 15 augustus) of de 3e generatie. Ook vroeger oogsten vermijdt het
ontstaan van schade.
Oogst
De oogstdatum hangt af van de gewasontwikkeling, het uitzicht van de
wortel en de vraag van de handel. Busselwortelen kunnen 2,5 à 3,5
maand na zaai worden geoogst. Waswortelen worden, afhankelijk van de
afzet, vanaf eind juli tot november gerooid na een groeiduur van 3 à 4
maand.
Wortelen bestemd voor de bewaring, worden bij voorkeur in oktober
gerooid. Voor de bewaring worden de wortelen in kuubkisten geoogst en
vervolgens snel gestockeerd in een frigo van 0-1 °C. De bewaarduur
wordt bepaald door de kwaliteit van de loten bij de oogst.
Economische resultaten
Horizontale bescherming (met netten) kan vervangen
worden door een verticaal net te plaatsen rondom het
perceel. Deze techniek heeft goede resultaten
gegeven in Nord Pas-de-Calais, in Nederland en
Zwitserland.
Het net moet minimum 130 cm hoog zijn met een
aflopende oversteek van minstens 30 cm.
Het gebruik van tolerante rassen laat ook toe om de
schade te beperken in de moeilijkste gevallen maar
zijn geen garantie voor een volledige bescherming.
Opbrengst (ton/ha) eenheidsprijs (€/ton) Totaal (€)
Wortelen - industrie 50 140 7.000
Wortelen - verse markt 40 200 8.000
Hoeveelheid (/ha) eenheidsprijs (€) Totale kostprijs (€)
Zaad 2.000.000 275/500.000 1.100
Bemesting (Haspargit®) 1 T 150 150
Materiaal
(zeil van 100 m 2 )
100 4,4 440
Mechanische en
thermische
onkruidbestrijding
Hoeveelheid (uren/ha) eenheidsprijs (€) Totale kostprijs (€)
20
Manuele
150-300 14 2.100-4.200
onkruidbestrijding
Bibliografie :
- DEKKERS, W., 2002. Kwantitatieve informatie, akkerbouw en volleveldsgroententeelt, 319 pp.
- LEGRAND M, ROY G, GREBERT D, PERUS M : Essai de lutte contre la mouche de la carotte à l'aide d'une tolérance variétale 2005 FREDON Nord Pas-de-
Calais.
- LEGRAND M, ROY G, GREBERT D, PERUS M : Essai de mise au point de méthodes de lutte contre la mouche de la carotte 2006 - 3ème Conférence
Internationale sur les Moyens Alternatifs de Protection des Cultures Lille - 13,14 et 15 mars 2006.
- PERUS M, HELLE D, GREBERT D : Carotte- Agriculture biologique - Désherbage - Modalités et stratégies 2003 Rapport d'expérimentations PLRN.
- ROY G, LEGRAND M : Essai de lutte contre la mouche de la carotte à l'aide d'une protection périphérique 2006 FREDON Nord Pas-de-Calais.
- SUKKEL, W., 2004. Zeven teelten in de praktijk. Teelthandleiding voor biologisch geteelde gewassen. PPO-WUR, BIOM-project-, 95 pp.
- VILLENEUVE F : La carotte, tome 1 Guide pratique , 1992 CTIFL
- VILLENEUVE F : La carotte, tome 2 Etat des connaissances, 1992 CTIFL.
Valorisatie grensoverschrijdende ervaringskennis in de biologische landbouw
EFRO

Selderij
Selderij is een tweejarige plant die behoort tot de familie van de
schermbloemigen. Landbouwkundig zijn er twee types van belang: bladselder en
knolselder. Bij bladselder wordt bleekselder het meest geteeld. Groene selder is
iets bitterder van smaak.
Plaats in de vruchtwisseling
Algemeen mogen schermbloemigen slechts om de 4 à 6 jaar op hetzelfde perceel worden geteeld ten einde problemen met ziekten
en plagen te voorkomen. Hou er rekening mee dat ook onder andere wortelen en knolvenkel tot dezelfde familie als selder behoren.
Anders zijn er geen specifieke eisen inzake voorteelt en vruchtwisseling. Bij voorkeur is de voorteelt evenwel een gewas dat een goede
bodemstructuur nalaat.
Voorbeeld van een in de praktijk toegepaste rotatie bij industriële groenteteelt is:
selder - rode biet - tuinboon/spinazie tweede vrucht - tarwe - spruiten - aardappelen
Rassen
Volgende bleekselderrassen
zijn geschikt (gangbare
rassen-proeven van het
POVLT): Crystal, Celebrity,
Daybreak Galaxy, Golden
Spartan en Loretta. Voor
groene selder zijn dit Claret,
Granada, Icarus, Imperial,
Kylian, Lino, Tango en
Victoria.
Enkele rassen zijn biologisch
beschikbaar.
Voor de biologische knolselderteelt
komen dezelfde
rassen als bij de gangbare
teelt naar voor als geschikt:
Diamant, Mars, Rowena,
Ilona, Président.
Enkele rassen zijn biologisch
beschikbaar.
Bemesting
Voor knolselder: Een goede pH is heel belangrijk. Het
streeftraject situeert zich tussen de 6,4 à 6,8. De
stikstofbehoefte van biologische knolselder wordt
geschat op 130 kg N / ha. Een voldoende en
gelijkmatige stikstofbeschikbaarheid tot laat in het
seizoen is hierbij noodzakelijk voor een voldoende
opbrengst.
Een te hoge stikstofbemesting verslechtert de smaak
en veroorzaakt roestplekken op de knollen.
Afhankelijk van de voorteelt is een basisbemesting
met 20 à 30 dertig ton gecomposteerde stalmest
voor het planten voldoende. Op lichtere gronden kan
een bijbemesting in augustus aangewezen zijn.
Knolselderij is ook kalibehoeftig.
Voor bladselder moet de pH tussen de 5,7 à 6,7
liggen. Een organische bemesting is aanbevolen. De
stikstofbehoefte wordt ingeschat op 145 kg N / ha.
Deze moet evenwichtig en voldoende beschikbaar
zijn tijdens de korte teeltduur van de selder. Boor is
heel belangrijk en kan ernstige gebreken
veroorzaken. Men kan deze toedienen voor het
planten en bij de knolvorming bij knolselder.
Zaai / Planten
Coördinator : C. De Reycke (CARAH)
Co-auteurs : C. Ducattillon (CARAH)
M. Legrand (FREDON)
I. Vuylsteke, L. Delanote (PCBT)
V. Léonard (CEB)
Alle seldertypes worden vermeerderd door zaaizaad. In het veld wordt vooral gebruik gemaakt van
plantgoed. Hiertoe wordt het zaaizaad ofwel vanaf februari in een kwekerij onder beschutting ofwel
in volle grond vanaf midden april uitgezaaid. Het gebruik van persblokplantjes opgekweekt onder
glas door een professionele biologische plantenkweker is evenwel het meest courant. Een
geschikte opkweektemperatuur is van groot belang om schieters in het veld te voorkomen:
- Substraattemperatuur bij het begin van de opkomst: 25°C
- Omgevingstemperatuur na opkomst: 20-25°C
- Opkweektemperatuur : 18-20°C
Indien gebruik wordt gemaakt van gepilleerd zaad, kan rechtstreeks in het persblokje worden
gezaaid. Bij naakt zaad wordt het zaad vaak eerst voorgekiemd, waarna het breedwerpig wordt
uitgezaaid in een plantbak met losse potgrond. De jonge kiemplantjes worden vervolgens
verspeend in de persblokjes. Het uitplanten geschiedt eens het plantje 3 echte blaadjes heeft of
beter nog als de plantjes voldoende stevig zijn. Het planten van jong plantgoed geniet steeds de
voorkeur, des te meer daar het plantgoed zeer gevoelig is voor Phytium.
Bladselder kan onder beschutting worden geteeld op een plantafstand vanaf 15 x 20 cm. Vaak
worden dan 5 rijen per bed geteeld. In volleveldsteelt varieert de plantdichtheid voor groene selder
van 15 x 20 cm à 40 x 50 cm (veiling) en van 40 x 30 cm à 60 x 25 cm voor bleekselder (veiling).
Hoe nauwer de plantdichtheid, hoe groter de opbrengst maar hoe kleiner de selderdiameter. Vaak
moet daarom ruimer worden geplant om voldoende gewicht per stuk te bekomen. Het voordeel van
dicht planten is dat de bodem sneller wordt bedekt wat de ontwikkeling van het onkruid beperkt.
Knolselder wordt geplant op een afstand van 45 x 45 cm, 60 x 30 cm en 50 x 40 cm (industrie) à
60 x 35 cm (veiling).
Om onkruid in de rij te
bestrijden kan men werken
met vinger-wieders op de
schoffel of met een rotor
(zie foto van Octopus).
Later in het seizoen kan
worden aangeaard.
Onkruidbestrijding
Omdat er laat wordt geplant, kan in principe een vals zaaibed
worden aangelegd en meerdere keren bewerkt. Men moet niettemin
oppassen omdat selder gevoelig is voor een slechte
bodemstructuur. Door de plantvoor wordt het effect van het vals
zaaibed overigens ten dele teniet gedaan.
Mechanische onkruidbestrijding is gemakkelijk omdat selder wordt geplant
en dus al een voorsprong heeft op het onkruid. Nadeel is echter dat
knolselder pas laat dichtgroeit en tot laat in het seizoen moet geschoffeld
worden. Vanaf het planten tot het gewas dichtgroeit moet om de 7 à 10
dagen geschoffeld worden op het ogenblik dat er nieuw onkruid kiemt en
opkomt.

Gewasbescherming
Bladvlekkenziekte (Septoria apiicola) is een bladziekte die vervolgens ook de
bladstengels aantast. De ziekte uit zich via bruine vlekken op de bladeren met daarin zwarte
puntjes: dit is de vruchtvorming van de pathogene schimmel.
Deze ziekte wordt bevorderd bij een vochtige atmosfeer en de sporen worden verspreid door
de regen. De ziekte verschijnt dikwijls in de maand augustus wanneer de nachten koud zijn
en zorgen voor veel dauw.
De schimmel overleeft op zaaizaad en plantenresten. Ze ontwikkelt snel en zorgt ervoor dat
de groente onverkoopbaar wordt in het geval van bladselder of een veel lagere opbrengst met
kleinere knollen geeft bij knolselder. De bleke selder is gevoeliger dan de groene selder.
De mate van aantasting hangt af van de infectiebronnen bij het begin van de teelt (v.b.
oudere teelten of ziektedragende planten in de nabijheid) en het aantal vermeerderingscycli
van de ziekte. Rassenkeuze en een voldoende rijafstand kunnen de aantasting beperken.
Het zaaizaad kan ontsmet worden via een warmwaterbehandeling (50° gedurende 25 min of
30° gedurende 24 uren). Het zaad in bewaring houden gedurende 3 jaar laat toe om de
aanwezige schimmel af te doden.
De totale opruiming van het perceel en van oogstresten is van groot belang evenals een vruchtwisseling van minstens 1 op 3.
Beregenen gebeurt bij voorkeur 's morgens eerder dan 's avonds, de waterfilm op het gewas tijdens de nacht bevordert immers het
kiemen van de sporen.
Een voorspellingsmodel voor de bladvlekkenziekte dat zich baseert op de bladnatperiode wordt al gedurende meerdere jaren
toegepast bij de landbouwkundige waarschuwingen in Frankrijk. In België is het model in de validatiefase.
Het boorgebrek veroorzaakt een stop in de plantengroei en
een fysiologische verstoring. De bladeren zijn broos, de nerven
barsten. Bij knolselder zijn de symptomen dezelfde met als extra
kleine en bruine knollen. Dit gebrek kan geïnduceerd worden bij
een te hoge pH, ten gevolge van een droogteperiode, bij overmaat
aan calcium en meestal in de herfst. Het is aangewezen om
kalkbodems te vermijden, geen overmatige kaliumbemesting toe
te passen, om niet te bekalken voor de teelt van selder en boor
aan te brengen bij de teelt.
Deze symptomen mogen niet worden verward met de schade
door wantsen. Wantsen komen vanaf juni in het gewas. De
zwaarste aantasting doet zich voor in augustus. De hartblaadjes
kleuren zwart en kunnen later in het seizoen bacteriehartrot
veroorzaken.
Bij goede groeiomstandigheden (voldoende vocht, goede
bodemvruchtbaarheid,…) kan knolselder door deze plaag heen
groeien. Bestrijding met pyrethrum is mogelijk, maar levert in de
praktijk steeds teleurstellende resultaten op.
Economische resultaten
Sclerotinia begint op het veld. Lichte, vochtige gronden en
fluctuerende temperaturen bevorderen de sporevorming. Deze
sporen kunnen zich verspreiden met de wind. Veel teelten
kunnen als waard dienen (behalve granen en uien). Om de
schimmel te bestrijden kan men Contans WG ® voor de voorteelt
en opnieuw voor de teelt van de selder toepassen.
De met Sclerotinia besmette planten moeten worden verwijderd.
Een curatieve behandeling is niet mogelijk. Men moet
geïnfecteerde planten verwijderen voor de bewaring.
De seldermineervlieg kan aanzienlijke schade
berokkenen in bladselderij. De aantasting begint vanaf april tot
juni en de tweede generatie die talrijker is, woedt van juli tot
september. De ontwikkeling van kleine witte maden veroorzaakt
krullende en groene plekken op de bladeren die opdrogen en
vervolgens bruin worden. De eerste generatie larven is het
meest vernietigend, zelfs al is ze minder talrijk.
Opbrengst (stuks/ha) Eenheidsprijs (€) Totaal (€)
Bleekselder - versmarkt 45.000 0,61 27.450
Groene selder - versmarkt 60.000 0,61 36.600
Knolselder - versmarkt 35.000 0,72 25.200
Knolselder - industrie 25 à 35 ton/ha 225 €/ton 5.625 à 7.875
Teeltkosten Hoeveelheid (/ha) Eenheidsprijs (€) Totale kost (€)
Planten 50.000 à 100.000 0,05 2.500 à 5.000
Bemesting (stalmest) 30 à 37 ton 9 270 à 333
Materiaal (zeil 100 m²) 100 4,4 440
Totaal 3.210 à 5.773
Teelttechniek Hoeveelheid (uren/ha) Eenheidsprijs (€) Totale kost (€)
Mechanische
20 20 400
onkruidbestrijding
Manuele onkruidbestrijding 50-60 14 700 à 840
Bibliografie :
Totaal 1100 à 1.240
- De Jong, M., 2004. De biologische teelt van industriegroenten, pp.64
- Dekkers, W., 2002. Kwantitatieve informatie, akkerbouw en vollegrondsgroententeelt, 319 pp.
- Delanote L., 2003-2004. Resultaten van het rassenonderzoek knolselder biologische teelt, PCBT-Beitem
- Delanote, L., 2005. teelttips biologische knolselderteelt, themanamiddag biologische industriegroenten, 24-10-2005 in Schoondijke
- Vanparijs L., 2000-2006. Resultaten van het rassenonderzoek bladselder gangbare teelt, POVLT-Beitem
Valorisatie grensoverschrijdende ervaringskennis in de biologische landbouw
EFRO

Onkruidbestrijding in de praktijk
Auteur : A. Lecat,
Chambre d'Agriculture du Nord
Co-auteur : I. Vuylsteke (PCBT)
Een van de grootste struikelblokken voor een verdere ontwikkeling van de biologische
landbouw is zonder twijfel een goede beheersing van de onkruidbestrijding. Om
potentiële omschakelaars verder te helpen, is het noodzakelijk om hen pertinente
informatie te kunnen verschaffen die gestoeld is op een langdurige praktijkondervinding.
Deze fiche stelt de resultaten i.v.m. onkruidbestrijding uit het VETAB-project voor. Deze
werden bekomen in de periode 2003-2006 en zijn gebaseerd op de opvolging van 10
percelen op 5 akkerbouwbedrijven.
Vijf akkerbouwbedrijven werden bij deze studie,
die liep van 2003 t.e.m. 2006, opgevolgd.
Het ging telkens om twee percelen per bedrijf.
Elk bedrijf had een verschillende vruchtwisseling en andere teelten en machines
voor de mechanische onkruidbestrijding.
In elk perceel werden 10 proefperceeltjes van 0,5 m² opgevolgd qua voorkomen van aantal
en soort onkruiden voor en na de onkruidbestrijding.
Een onkruid wordt als schadelijk ervaren op het moment dat het concurrentie vormt voor de
aanwezige teelt. Dit is omdat het water en nutriënten opneemt, maar ook omdat het
eventueel zaad kan vormen. Ook al is dit laatste dan niet direct nadelig op korte termijn.
In onderstaande tabel worden de resultaten van de vergelijkende proef op één bedrijf
weergegeven. Ze zijn de resultante van het onkruidbestrijdingstraject dat door de
bedrijfsleider werd toegepast. De wiedeg en de schoffelmachine werden daarbij ingezet.
Schoffelen
op ruggen
Wiedeg

Sleutelfactoren voor een geslaagde onkruidbestrijding
De hoeveelheid onkruid is sterk afhankelijk van het jaar en van de plaats in de rotatie.
Deze variabiliteitsfactor heeft meerdere oorzaken. De landbouwer heeft hier zelf ten dele de hand in, maar ook
niet stuurbare factoren zoals de jaarafhankelijke bodem- en weersomstandigheden bepalen in grote mate het
slagen van de onkruidbestrijding.
Men treft in de eerst plaats onkruiden aan die gelinkt zijn aan het bodemtype en het perceel. Alle opgevolgde bedrijven
hadden een leembodem.
Het aantal soorten onkruid evolueert weinig. Het is een min of meer vast gegeven in de tijd en in de rotatie.
Op percelen die in het verleden een veronkruiding kenden (> 15 jaar) verhoogt evenwel het aantal onkruidsoorten
gevoelig (> 18 soorten).
Bepaalde teelten laten een propere bodem na. Dit is bijvoorbeeld
het geval bij tijdelijke (2-jarig) maaiweides (luzerne/kropaar of rode
klaver) waarin heel weinig onkruid werd waargenomen (0,2 planten
vogelmuur/m²).
Behalve maaien van grasland, die zorgt voor een directe uitputting
van het aanwezige onkruid, speelt ook de afname van de
onkruidzaadvoorraad in de bodem een belangrijke rol. Het is
dankzij deze jaarlijkse afname dat men verzekerd is van een
properdere volgteelt.
Zaaibedbereiding
Oppervlakkige
mechanische
onkruidbestrijding
Een heel vlak veld bevordert de efficiënte werking van de machines
voor mechanische onkruidbestrijding.
De landbouwer moet zijn werktuigen daarenboven op voorhand
nauwkeurig (dicht tegen de rij, diepte, …) afstellen. Indien een
machine niet goed is afgesteld, gaat een groot deel van de
effectiviteit verloren.
In het geval het veld overwoekerd is met onkruid (> 150 planten/m²)
of er doorlevend onkruid groeit dat moeilijk te beheersen is (distel,
kweek), dan heeft de landbouwer er alle baat bij om methodes te
gaan schoffelen. Zo is hij minder afhankelijk van weers- en
bodemomstandigheden (kan ook nog bij groter onkruid) en wordt de
effectiviteit van de onkruidbestrijding verhoogd.
De beste resultaten bij onkruidbestrijding werden behaald bij manuele
wiedbeurten in voorjaarsteelten voor de industrie (suikerbieten, witloof).
In deze teelten werd 98 % van het onkruid verwijderd. Een weinig klein
onkruid die onder de planten groeide, werd niet opgemerkt en dus niet
verwijderd door de wieders. Voornoemde voorjaarsteelten zijn in een
jong groeistadium heel gevoelig voor mechanische onkruidbestrijding in
de rij.
Een manuele onkruidbestrijding in de rij is dus noodzakelijk en kan
oplopen tot 60 u/ha bij bieten. De meerkost voor handenarbeid vraagt
dus om een meerwaarde voor deze teelten bij verkoop. Anders gaan
deze uit het teeltplan en worden ze vervangen door andere, minder
onkruidintensieve gewassen.
Kieming en
opkomst van
onkruid
Voorraad onkruidzaden
Principe van het vals zaaibed
De afwisseling van ploegen en niet ploegen zorgt
op zich niet voor een daling van het onkruid.
Deze bodembewerking moet gecombineerd worden
met maatregelen zoals een verhoging van het
aantal vals zaaibedden en een latere zaai.
De verlate zaai resulteert in onkruid die later gaat
ontwikkelen zodat dit klein onkruid gevoeliger is
voor mechanische onkruidbestrijding.
De zaaibedbereiding speelt ook een belangrijke rol,
want hoe fijner de bodem klaarligt hoe groter het
contact is tussen het zaad en de bodemdeeltjes.
Dit bevordert de kieming van het onkruid. In het
voorgestelde geval maakte de landbouwer daarom
geen gebruik meer van een rotoreg voor de
zaaibedbereiding van de najaarsteelten, maar wel
van een niet-aangedreven tandcultivator.

Akkerbouwbedrijf met hakvruchten in de rotatie
2003 2004 2005 2006
Teelt aardappelen wintertarwe suikerbieten wintertarwe
Bodembewerking winterploegen niet ploegen winterploegen niet ploegen
Rassen 12 13 9 12
3 meest aanwezige kamille, akkerwinde
3 minst aanwezige
Methode
onkruidbestrijding
Voor
onkruidbestrijding
(planten/m²)
Na
onkruidbestrijding
(planten/m²)
Effectiviteit van de onkruidbestrijding
Op de opgevolgde bedrijven varieerde de efficiëntie van de onkruidbestrijding van 98 % in de beste gevallen tot 41 % in
het slechtste geval. De tabel hieronder geeft de verschillende vastgestelde factoren weer voor het slagen of falen van de
mechanische onkruidbestrijding.
Rotatie
Onkruidflora
Bodem
en
klimaat
Bodembewerking
kleefkruid,
klimopereprijs
1 x vals zaaibed,
1 x wiedeggen,
2 x schoffelen
Parameters Gunstig Ongunstig
Tijdelijke
maaiweide (2 j)
Afname van de zaadvoorraad
Uitputting van doorlevende
onkruiden
Teeltkeuze
Onkruiduitputtende teelt (triticale),
hakvruchten (aardappelen),
afwisseling najaars- en
voorjaarsteelten
Vervuilende teelt: veldbonen, b.v.
Zaaidatum Verlating van de zaaidatum Risico op verslemping
Jaarlijkse afname Sterk: duist, straatgras, kleefkruid Beperkt: ereprijs, herik en muur
Diepte van kieming Beperkt: kamille, duist
Tijdstip van
kieming
Vochtigheid
kamille,
herderstasje, herik
kruiskruid, duist,
straatgras
1 x wiedeggen
Een droge bodem beperkt het
onkruid
Sterk: ereprijs, herik en kleefkruid
Het gehele jaar: straatgras, kamille, herik,
ereprijs
Gespreid in het voorjaar: akkerwinde late
veronkruiding is mogelijk
Een natte bodem verlaat de mechanische
onkruidbestrijding en bevordert de
onkruidkieming en -ontwikkeling
Temperatuur
Vorst laat een betere werking van
de wiedeg toe
Slempgevoeligheid Beperkte indringing van de wiedeg
Zaaibedbereiding Vals zaaibed
herik, kamille,
akkerwinde
kleefkruid, akkerdistel
3 x schoffelen,
2 manuele
wiedbeurten
herik, akkerwinde,
vogelmuur
herderstasje,
duivenkervel
2 x wiedeggen
33,0 72,6 43,0 40,2
3,0 7,8 0,8 10,8
% vernietigd 90 89 98 73
Opmerkingen
droog jaar:
(-) beperkt aantal vals
zaaibedden
(+) geen gespreide
onkruidkieming
door de vorst kon
de wiedeg beter in
de bodem
waardoor de
effectiviteit
verbeterde
36 u/ha manuele
onkruidbestrijding (2
beurten)
1 ste wiedegbeurt
werd te laat
uitgevoerd door
slechte weer: teveel
herik en muur
Vals zaaibed in vochtige periode = oppervlakkig
zaaidbed bewerken
Te fijn= opkomst onkruid
Oneffen bodem= onregelmatige
onkruidbestrijding

Effectiviteit van de wiedeg bij de bestrijding
van onkruidsoorten
De wiedeg werd op alle vijf de bedrijven ingezet.
In hakvruchten zoals witloofwortelen of suikerbieten werd één tot drie maal
geëgd. Daarnaast werd ook nog de nodige manuele onkruidbestrijding
uitgevoerd. De wiedeg is dus een werktuig dat algemeen gebruikt wordt op
biologische akkerbouwbedrijven.
Bedrijfsopvolging maakt duidelijk dat er verschillende niveaus zijn van
effectiviteit bij de bestrijding van de belangrijkste onkruidsoorten onder de
gegeven bodem- en klimaatomstandigheden in de regio Nord-Pas de Calais.
Maximale effectiviteit Gemiddelde effectiviteit Beperkte effectiviteit
Onkruid Stadium % vernietigd Waarnemingen
Herderstasje
DICOTYLEN
Kiemblad tot 2 blaadjes > 90
4 tot 6 blaadjes 0
Melganzenvoet Kiemblad tot 2 blaadjes > 95
Kleefkruid
Duivenkervel
Kamille
Kiemblad tot 2
vertakkingen
> 3 vertakkingen < 50
Kiemblad tot 4 blaadjes > 95
> 6 blaadjes < 50
Kiemblad tot 2 blaadjes > 80
4 tot 8 blaadjes < 80
Bingelkruid Kiemblad tot 2 blaadjes > 70
Zwarte
nachtschade
Vogelmuur
Kiemblad tot 2 blaadjes > 80
Kiemblad tot 1 takje > 75
2 à 3 takjes > 35
Akkerwinde Kiemblad tot 2 blaadjes >80
Varkensgras Kiemblad tot 2 blaadjes > 90
Kiemblad tot 2 blaadjes > 85
Herik
> 4 blaadjes < 50
Makkelijk te vernietigen tot 6
bladstadium
> 73 Kieming tot 12 cm diep
Opgelet: komt voor bij eigen
zaadwinning
Verslemping bevordert de
kieming
Gespreide kieming in
voorjaarsteelten = zorgt voor
laattijdige veronkruiding
Gespreide kieming in
voorjaarsteelten = zorgt voor
laattijdige veronkruiding
Kiemt het hele jaar door
Gespreide kieming in
voorjaarsteelten = zorgt voor
laattijdige veronkruiding
Wortel gaat snel diep in de
bodem
Klimopereprijs 2 tot 4 blaadjes < 60 Kieming > 5 cm diep
GRASACHTIGEN
Grote windhalm
3 blaadjes tot 1 e
uitstoeling
< 50
Straatgras 3 blaadjes > 90
3 blaadjes tot 1 e
Duist
uitstoeling
> 90
2 e tot 3 e uitstoeling < 75
Verslemping bevordert de
kieming
Valorisatie grensoverschrijdende ervaringskennis in de biologische landbouw
EFRO

Plaagresistentie aardappelrassen
Plaagresistentie van sterke rassen biedt interessante troeven
voor de biologische teelt (synthese 2002-2006)
Een aardappelperceel waarvan het loof zwaar aangetast is door de aardappelplaag, kent een forse
reductie van de opbrengst, vooral wanneer de plaag vroeg opduikt (tot 50 % opbrengstverlies, zelfs meer).
De voornaamste maatregel om de aardappelplaag onder controle te houden, is een geschikte
rassenkeuze gecombineerd met een adequate bescherming van het loof.
Daartoe werden door de partners van het VETAB-project sinds 2002 rassenproeven aangelegd die een
uitgebreid gamma van aardappelrassen testten op hun gevoeligheid voor de aardappelplaag.
Het grensoverschrijdend proefprogramma had tot doel om
commerciële rassen te beproeven op hun niveau van
plaagresistentie in het loof en om de bestendigheid van deze
resistentie in de loop van de jaren na te gaan.
Van 2002 tot 2006 werden ieder jaar aardappelrassenproeven
aangeplant te midden van biologische praktijkpercelen in België en
Frankrijk. De ontwikkeling van de aardappelplaag werd wekelijks per
ras gequoteerd om zo het aandeel van met plaag aangetast loof te
evalueren. Eenmaal deze gegevens per seizoen statisch waren
verwerkt, kon een klassement opgesteld worden van de rassen
volgens hun resistentie tegen de aardappelplaag.
De tabel die u op de rugzijde terugvindt, geeft de synthese weer van
de resultaten over de 5 proefjaren.
Ter herinnering…hoe kan men de symptomen van de aardappelplaag op het loof herkennen ?
De plaag uit zich in het loof via het
verschijnen van bruinachtige
kringvormige vlekken met een
heldergroene boord op de bovenzijde van
het blad (foto links).
Op de onderzijde van de bladeren kan op
de omtrek van de vlek een blauw
grijsachtige viltlaag verschijnen bij vochtig
weer (foto rechts).
De rassenresistentie van aardappelen is een
belangrijke peiler in de strijd tegen de
aardappelplaag in de biologische teelt.
Een meer resistent ras beperkt de plaagontwikkeling
op het loof. Niettemin is het
resistentieniveau bij de rassen geen vast gegeven
in de loop van de jaren, maar is deze onderhevig
aan een evolutie als gevolg van de plaagschimmel
die muteert en zo de bestaande resistentie van
een ras doorbreekt.
Het is dus noodzakelijk om op een regelmatige
basis dit rassenklassement op te stellen. Ook bij
een resistent ras dient men preventieve maatregelen
te nemen om de pathogene schimmel te
bestrijden: aardappelopslag en uitsorteerhopen
vernietigen, perceelskeuze, … zie daarvoor ook het
deel i.v.m. aardappelteelt in de VETAB-gids
'biologische akkerbouw' uit 2005.
De plaagresistentie is op zich slechts één schakel
die leidt tot het succes van een ras. Beloftevolle
rassen dienen immers een sterke plaagresistentie
te combineren met een hoog opbrengstvermogen
en een goede technologische en smaakvolle
kwaliteit.
Coördinator : Julien Bruyère
(FREDON)
Co-auteurs : C. Dereycke (CARAH),
B. Dupuis (CRA) ,
I. Vuylsteke (PCBT).

Ras
Plaagresistentie
Plaagresistentie
Rastype Ras
in loof
in
loof
Het uitplanten van plaagresistente rassen is een maatregel om in de biologische teelt de uitbreiding van de plaag in het
loof te beperken.
Niettemin dient bij de keuze voor een dergelijk ras, de teelt toch verder goed opgevolgd te worden: regelmatig het perceel
inspecteren op plaag alsook de waarschuwingsberichten i.v.m. de aardappelplaag opvolgen, zijn ten zeerste aangeraden.
Hierbij vermelden we nog eens dat de gegevens die op deze fiche zijn weergegeven i.v.m. de plaagresistenties van de
verschillende rassen, geldig zijn bij de publicatie (2007).
De plaagschimmel evolueert echter in de loop van de jaren en daardoor wordt de resistentie bij de sterkere rassen
geleidelijk doorbroken. Het regelmatig bijwerken van deze resistentiegegevens blijft dus verder noodzakelijk.
Naast het feit dat de plaagresistentie een belangrijke maatstaf is voor de keuze voor een specifiek ras - vooral omdat de
biologische telers over weinig middelen beschikken om de plaag te bestrijden - spelen natuurlijk ook andere criteria mee in
de keuze voor een welbepaald ras (vroegheid, afzet, geschiktheid voor bewaring in de biologische teelt: zie daarvoor de
fiche "aardappelbewaring in de biologische teelt" in bijlage).
Valorisatie grensoverschrijdende ervaringskennis in de biologische landbouw
Rastype
Agata Zwak Versmarkt Junior Gemiddeld tot sterk Versmarkt
Agnès Gemiddeld tot sterk Dubbeldoel Kuroda Gemiddeld Dubbeldoel
Agria Zwak Dubbeldoel Laura Gemiddeld Dubbeldoel
Alowa Sterk Versmarkt Marfona Zwak tot gemiddeld Versmarkt
Alpha Zwak tot gemiddeld Dubbeldoel Markies Gemiddeld tot sterk Dubbeldoel
Appell Gemiddeld tot sterk Versmarkt Naturella Gemiddeld tot sterk Versmarkt
Astérix Zwak Dubbeldoel Nicola Gemiddeld Versmarkt
Bambino Gemiddeld Versmarkt Novella Zwak Dubbeldoel
Belana Zwak tot gemiddeld Versmarkt Orla Zwak tot gemiddeld Dubbeldoel
Bintje Zwak Dubbeldoel Presto Zwak Versmarkt
Biogold Gemiddeld tot sterk Dubbeldoel Raja Gemiddeld Dubbeldoel
Bondeville Gemiddeld tot sterk Versmarkt Ramos Zwak Dubbeldoel
Charlotte Zwak Versmarkt Recolta Zwak tot gemiddeld Dubbeldoel
Cilena Zwak Versmarkt Remarka Gemiddeld tot sterk Dubbeldoel
Claret Zwak tot gemiddeld Versmarkt Roberta Gemiddeld Industrie
Derby Zwak tot gemiddeld Dubbeldoel Rubiastra Zwak tot gemiddeld Versmarkt
Désirée Zwak tot gemiddeld Dubbeldoel Santana Zwak tot gemiddeld Industrie
Ditta Zwak tot gemiddeld Versmarkt Santé Gemiddeld Dubbeldoel
Donna Zeer zwak tot zwak Dubbeldoel Sarpo Mira Sterk tot heel sterk Dubbeldoel
Dorée Zwak Versmarkt Spirit Gemiddeld tot sterk Dubbeldoel
Eden Sterk Versmarkt Steffi Zwak tot gemiddeld Versmarkt
Exempla Zwak tot gemiddeld Versmarkt Terra Gold Gemiddeld Dubbeldoel
Fresco Zwak Dubbeldoel Toluca Sterk tot heel sterk Versmarkt
Gasore Sterk Dubbeldoel Tomensa Zwak Dubbeldoel
Gloria Gemiddeld Dubbeldoel Triplo Zwak tot gemiddeld Dubbeldoel
Gourmandine Gemiddeld tot sterk Versmarkt Valor Sterk Versmarkt
Innovator Zwak Dubbeldoel Verity Zwak tot gemiddeld Dubbeldoel
Juliette Gemiddeld tot sterk Versmarkt Voyager Gemiddeld tot sterk Dubbeldoel
EFRO

Bewaring biologische
aardappelen
Welke biologisch geteelde aardappelrassen zijn geschikt voor langdurige bewaring ?
(Synthese 2005-2006)
Op vraag van de biologische aardappeltelers werd door de VETAB-partners een bewaarproef met biologische
aardappelrassen (uitgangsmateriaal afkomstig van de rassenproeven) aangelegd vanaf de oogst van 2005.
Bij de bewaring van biologische aardappelen is geen enkel synthetisch product toegelaten. Ventilatie en koudebewaring
zijn dan de enige twee opties om de knolkwaliteit op peil te houden gedurende een bepaalde bewaarperiode.
Dit proefprogramma had als doel om de evolutie van de kwaliteit van de bio-aardappelrassen onder biologische
bewaaromstandigheden (in een geventileerde schuur of bij koudebewaring) te vergelijken. Dit proefonderdeel werd
uitgevoerd in Wallonië, Vlaanderen en Nord Pas-de-Calais door de verschillende partners van het VETAB-project die
betrokken waren bij de aardappelproeven.
Om de evolutie van de knolkwaliteit bij bewaring op te volgen,
werden verschillende metingen uitgevoerd bij de oogst
(september) en bij 7 maanden bewaring (april).
Er werd ook een tussentijdse waarneming uitgevoerd in de loop
van januari.
Dit document stelt de resultaten voor van 24 aardappelrassen
(gekozen uit de vijftigtal rassen die door de verschillende partners
in de rassenproef werden aangelegd).
Enkel de rassen met voldoende referenties werden opgenomen
(rassen getest gedurende meerdere jaren en/of door meerdere
partners).
Kiemlengte
In de loop van januari en april - ongeveer 4 en 7 maanden na de oogst - werd de kiemlengte van de knollen geëvalueerd bij
alle rassen in proef.
Een gemeenschappelijke notatieschaal werd daartoe aangepast voor gebruik door de verschillende partners :
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Geen kieming Algemeen
witte punten
Derby
Raja
Novella
Santé
Laura
Innovator
Biogold
Roberta
Nicola
Triplo
Valor
Junior
Ditta
Agnès
Tomensa
Juliette
Timate
Belana
Terragold
Allians
Remarka
Agria
Orla
Eden
Alle kiemen
> 2 mm
Alle Kiemen
> 20 mm
Coördinator : Julien Bruyère (FREDON)
Co-auteurs : C. Dereycke (CARAH),
B. Dupuis (CRA) ,
I. Vuylsteke (PCBT)
Gevorderde kieming
+
Vorming van wortels
Lengte van de kiemen na bewaring
(score in januari en april, d.i. na 4 en 7 maanden bewaring)
1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 7,00 8,00 9,00
Zoals men in de grafiek kan zien, zijn er grote verschillen bij de bewaring van de
verschillende rassen.
In de loop van april vertoonden rassen als Derby, Raja, Novella of Santé allen gemiddeld
kiemen groter dan 20 mm.
Eden, Orla en Agria vertoonden met moeite algemeen witte punten.
April
Januari

Gewichtsverlies
Bij de oogst werden de rasstalen gewogen om
zo het gewichtsverlies (in %) te kunnen bepalen
na de bewaarperiode.
Ook bij deze parameter werden er aanzienlijke
verschillen vastgesteld tussen de rassen.
Nicola en Derby bleven onder de 10 %
gewichtsverlies na 7 maanden bewaren
terwijl Ditta, Agria, Santé of Novella een
gewichtsverlies kenden van rond de 20 %.
Bruinbakindex
Ras Orla BI=4
Nicola
Timate
Allians
Eden
Juliette
Terragold
Laura
Raja
Ditta
Junior
Valor
Remarka
Innovator
Derby
Biogold
Orla
Triplo
Belana
Novella
Agria
Santé
Tomensa
Roberta
Agnès
25,00
20,00
15,00
10,00
De bruinbakindex (BI) geeft een indicatie van het niveau van
reducerende suikers in de aardappelknol. Bij afbakken
reageren deze suikers immers met aminozuren en zorgen zo
eventueel voor de te bruinkleuring en het bitter worden van de
frieten.
Deze bruinbakindex is de resultante van de frietkleur bij
bakken van een aardappelstaal volgens het toegepaste
standaardprotocol.
5,00
0,00
Gemiddelde gewichtsverliezen (in %) na 7 maand bewaring
Nicola
Derby
Innovator
Raja
Tomensa
Valor
Remarka
Allians
Junior
Roberta
Belana
Eden
Orla
Terragold
Triplo
Agria
Laura
Biogold
Juliette
Timate
Novella
Santé
Agnès
Ditta
Evolutie van de bruinbakindex in de loop van de bewaring
Bruinbakindex
April
courant Januari courant janvier
Bij de oogst
0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00
Wit Donkerbruin
Ook bij dit criterium werden er serieuze verschillen tussen de
rassen vastgesteld. Voor rassen zoals Nicola, Timate en Allians
is een lange bewaring uitgesloten terwijl bij rassen als Agnès,
Roberta en Tomensa het niveau van reducerende
suikervorming beperkt blijft na een lange bewaring onder
biologische omstandigheden.
De bewaargeschiktheid van een ras is slechts één van de criteria die meespelen in de rassenkeuze (afzetkanaal,
plaagresistentie in het loof, beschikbaarheid van het plantgoed, …). Het geeft de potentie weer om een ras al dan
niet lang te bewaren: d.i. de rassendormantie gecombineerd met het uitstel van de fysiologische veroudering van
de knollen. Hieronder verstaan we concreet het uitstel van de vorming van reducerende suikers die de smaak en
het uitzicht van de knol negatief beïnvloeden.
Valorisatie grensoverschrijdende ervaringskennis in de biologische landbouw
EFRO

Alternatieve middelen ter
vervanging van koper voor de
bestrijding van de
aardappelplaag
Labotesten (2002-2006)
Testen van de effectiviteit op praktijkschaal (2004-2006)
Auteurs : B. Dupuis (CRA-W),
D Michelante (CRA-W), C. Dereycke
(CARAH), C. Ducatillon (CARAH),
J. Bruyère (FREDON), L. Dubois (SRPV),
S. Duvauchelle (SRPV), I. Vuylsteke
(PCBT), L. Delanote (PCBT)
Dit grensoverschrijdend proefprogramma had tot doel om alternatieve middelen te vinden ter vervanging van koper
in de biologische aardappelteelt.
Een reeks niet-synthetische ('natuurlijke') middelen werd uitgebreid getest op hun doeltreffendheid voor de
bescherming van het loof tegen de aardappelplaag. Na een eerste evaluatie op laboniveau werden de middelen die
voldoende geschikt bleken, getest via praktijkproeven in volle veld.
Labomethode
De producten werden in het labo uitgetest op planten
van het ras Bintje die afkomstig waren van het in vitro
labo.
Elk testproduct werd toegepast op 3 à 4 planten door
middel van het verstuiven van 10 ml pap per plant
met behulp van een luchtpistool.
Bij bepaalde producten werd ook een afregentest
uitgevoerd die de gevoeligheid voor afspoeling moest
nagaan door het simuleren van een regenbui van 25 mm.
Vier dagen na de toepassing van het product werden
afzonderlijke bladeren geïnoculeerd met een geconcentreerde
plaagsuspensie.
De bladeren werden vervolgens geïncubeerd en de
plaagontwikkeling in het loof werd geobserveerd.
Deze proeven werden uitgevoerd door het CRA (Waals
Centrum voor Landbouwkundig Onderzoek).
D-4
2
1
Toepassing van
de middelen Afregentest
2
Alternatieve testsubstanties
In totaal werden 37 producten bestudeerd in de literatuur en bekomen
via contacten met de toeleverende industrie en de landbouwers.
Bepaalde producten worden in het buitenland al verkocht (Duitsland,
Verenigde Staten, Frankrijk, etc.). Deze worden voor het overgrote deel
als plantenversterkende middelen verkocht. Hierbij is meestal zelfs
expliciet vermeld dat het product het natuurlijk plantbeschermingsmechanisme
stimuleert en zo dus de plantgevoeligheid voor ziekten
verlaagt.
In Europa is het merendeel echter niet erkend als middel voor de
bescherming van aardappelen tegen de plaag.
Behalve hun eventuele werking tegen de plaag, werden de producten
ook uitgekozen op basis van de criteria opgelegd door artikel 5 van de
Europese Richtlijn 91/414 (15 juli 1991). Deze omschrijft het in de
handel brengen van fytofarmaceutische producten. De middelen
voldoen ook aan artikel 7 van de verordening EEG nr. 2092/91 m.b.t.
de biologische landbouw, namelijk:
- geen schadelijke effecten op menselijke en diergezondheid;
- geen wezenlijk negatieve invloed op het milieu.
D
Inoculatie
D+3
+4
+6

In de onderstaande tabel wordt de
effectiviteit weergegeven van de bescherming
(in vergelijking met Bordeauxse Pap) die
de in het labo geteste middelen bieden tegen
de plaag.
De afregentesten toonden aan dat
Bordeauxse Pap een excellente persistentie
heeft en dat Mycosin, Ulmasud en Penta
Cu55 quasi onmiddellijk volledig afspoelen.
De stimulatie van eventuele inductiemechanismen
ter verhoging van de
intrinsieke plantenweerstand tegen ziekte,
bleken bij deze laatste middelen dus
onbestaande te zijn onder de
proefomstandigheden.
De effectiviteit die werd vastgesteld zonder
afregentest, berust dus op een kiemdodende
contactwerking op het loof.
Glutex behoudt een gemiddelde effectiviteit
na de afregentest: deze kan echter evenzeer
berusten op de werking van het resterend
koper als op de stimulatie van de natuurlijke
plantenweerstand ofwel nog op een
combinatie van deze twee.
PK2, Zonix en Solucuivre lijken niet
onderhevig aan afspoeling.
In de veldproeven werden enkel die middelen getest die een
significatieve of een gemiddelde effectiviteit bleken te vertonen in het
labo alsook additieven voor Bordeauxse Pap (3 kg/ha/behandeling).
Het proefschema werd samengesteld uit 4 blokken (4 herhalingen
per product). De producten werden willekeurig verdeeld per blok.
Bij deze proeven werd gebruikt gemaakt van matig
plaaggevoelige aardappelrassen.
In functie van het jaar en van de proefplaats werd al dan niet
een onbehandeld referentie-object aangeplant.
Laboresultaten
Legende
+ werking product vergelijkbaar met Bordeauxse pap (3 kg/ha/behandeling)
+ / - product met een matige werking
- product zonder zichtbare werking
? product getest als additief, geen verbetering van de effectiviteit van het basisproduct
Naam - Merk Effectiviteit Naam - Merk Effectiviteit
Allicin - Optiplant -
Bicarbonaat van K - Oxos 300 m -
Bicarbonaat van Na - Oxos 600 m + / -
Biofa algenextract - Penta Cu 55 +
Referentie-
Bordeauxse pap
+ PHYTOVIT WG -
Ecoclearprox - Pom-PK -
ELOT VIS - Proval PK2 +
Glutex Cu 90 + Brandnetelaftreksel -
Ilsamin - SANOCHIC -
IRF 84 - Siliforce ?
Kendal ? Solucuivre +
Kubig + / -
Sporen van weinig virulente
plaag
-
Aftreksel van diverse
plantaardige composten
- Splinter -
MESSENGER - Ulmasud B +
Microsulfo - VI-CARE (C2000, CITREX) + / -
Milsana + / - Vitalin Trichoderma T50 -
MYCO-SIN + Virkon S -
Nutrisol – paardenstaart
aftreksel
- Zonix + / -
Proeven uitgevoerd op veldniveau
Naam - Merk Effectiviteit Naam - Merk Effectiviteit
Referentie-
Bordeauxse pap (BP)
Ecoclearprox + BP ?
+ Proval PK2 +
Proval PK2 +
Solucuivre
+(+)
Glutex CU 90 + Solucuivre + / -
MycoSin - Splinter + BP ?
Penta Cu 55 - Ulmasud -
POM-PK + BP ? Zonix +
De proefblokken werden onderling gescheiden door
infectierijen, bestaande uit planten van een heel
plaaggevoelige variëteit. Zodoende bevonden alle proefveldjes
zich op eenzelfde afstand van de plaaginfectiebron. De
percelen werden niet geïnoculeerd, de plaag ontstond op
natuurlijke wijze.
Verschillende behandelingsschema's werden uitgetest, op
verschillende rassen die al dan niet werden voorgekiemd.
Deze proeven werden uitgevoerd door alle partners van het
VETAB-project die betrokken waren bij het proefprogramma
aardappelen. Voor meer resultaten kan u één van deze
partners contacteren (zie contactgevens op de kaft).
Legende
++ product met een effectiviteit die significant beter is dan van
Bordeauxse pap (3 kg/ha/behandeling)
+ werking product vergelijkbaar met Bordeauxse pap (3
kg/ha/behandeling)
+ / - product met een matige werking
- product zonder zichtbare werking
? product getest als additief, geen verbetering van de effectiviteit van
het basisproduct

Legende
- FUNG: fungicide
- ANTA: product met antagonistische werking
- SNW: product dat natuurlijke weerstand stimuleert
Belangrijkste eigenschappen
van de geteste middelen
De tabel hieronder geeft de voornaamste eigenschappen van de geteste middelen weer. Bij alle proeven
werden twee referentieobjecten opgenomen: een onbehandeld object (gedestilleerd water) en een object
met Bordeauxse Pap à ¼ dosis (3 kg/ha/behandeling).
Naam - Merk Type Aard Samenstelling
- MEST: meststof
- ADD (bij X): additief (bij product)
Concentratie/
behandeling/
ha
Aftreksel van diverse
plantaardige composten
SNW, ANTA compostthee kippemest, paardemest, groenafval, cacao 100 % 0
Aftreksel van diverse
plantaardige composten
SNW, ANTA compostthee groenafval, kruiden, wol 100 % 0
Allicin FUNG plantenextract lookextract 150 ml/ha 0
Bicarbonaat van K SNW minerale verbinding bicarbonaat van K 0,5 % 0
Bicarbonaat van Na SNW minerale verbinding bicarbonaat van Na 0,5 % 0
Biofa algenextract SNW
algenproduct
(Ascophyllum nodosum)
spoorelementen (boor, jood, molybdeen, kobalt,
mangaan, sulfide, zink, koper, ijzer, selenium,
chroom) + vitamines, aminozuren, organische
zuren, plantaardige hormonen
Dosis
Cu-
metaal
0,5/1 % 0
Brandnetel aftreksel SNW Brandnetel aftreksel brandnetel aftreksel 5 % 0
Ecoclearprox FUNG organische verbinding
gestabiliseerd zuurstofwater met organische
molecule
3 l/ha 0
ELOT VIS SNW alcoholisch plantextract niet gedefinieerd 5 % 0
Referentie-Bordeauxse Pap FUNG minerale verbinding kopersulfaat 1 % (3 kg/ha) 600 gr/ha
Glutex Cu 90 FUNG minerale verbinding koperhydroxyde 350/400 ml/hl 27 gr/ha
Ilsamin SNW aminozurenextract aminozuurketens van verschillende lengte 4 l/ha 0
IRF 84 SNW algenextract niet gedefinieerd 1,2 % (3 %) 0
Kendal ADD bij PK2 minerale verbinding mengsel van N en K2O 3 l/ha 0
Kubig
MEST,
FUNG
organo-minerale
verbinding
koperchelaat 10 % (gewicht)
0,5 %
(0,33 - 1 %)
150 gr/ha
MESSENGER SNW Erwinia amylovora activatie eiwit ‚harpin’ 5 à 25 gr/ha 0
Microsulfo FUNG minerale verbinding product op basis van zwavel 1,5 kg/ha 0
Milsana SNW plantenextract niet gedefinieerd 1,5 l/ha 0
MYCO-SIN SNW
poeder van rots, klei en
plantaardige extracten
65 % klei met zwavel; 0,2 % extract van
paardenstaart
2,7 % (1,5 %) 0
Nutrisol –
paardenstaart aftreksel
SNW paardenstaart aftreksel
oligo-elementen en
N (700 ppm), Cu (1,34 ppm),
Fe (8 ppm), Zn (1,35 ppm) + silicium
20 % 0
Optiplant SNW inactieve plaag in
homeopathische dosis
S, Cu, Mg, Co, Fe, Zn, Mn, B, Mo 1,5 l/ha 1 %
Oxos 300 m FUNG minerale verbinding gestabiliseerd zuurstofwater met Ag 1 % 0
Oxos 600 m FUNG minerale verbinding gestabiliseerd zuurstofwater met Ag 1 % 0
Penta Cu 55 FUNG minerale verbinding kopersulfaat pentagehydrateerd 150 ml/hl
1 g/l laten
7 gr/ha
PHYTOVIT WG ANTA Bacillus subtilis 1,25 x 1010 endosporen/gr + organisch substraat inweken bij
wortels
0
Pom-PK SNW
organische en minerale
verbinding
aminozuren, oligosachariden, flavonoïden 350/400 ml/hl 0
Proval PK2 SNW minerale verbinding kaliumfosfonaat 0,3 % 0
SANOCHIC FUNG minerale verbinding
79,8 gr/l waterstofperoxide;2 gr/l azijnzuur;
0,68 mg/l zilverionen
1 à 1,5 % 0
Siliforce ADD bij PK2 minerale verbinding op basis van silicium 0,3 l/ha 0
Solucuivre FUNG
ADD bij
minerale verbinding kopertallaat 2 l/ha 5 %
Splinter
Bordeauxse cocktail van aminozuren
Pap
korte keten aminozuren 0,65 l/ha 0
Ulmasud B SNW
rotsen- en kleipoeder +
Al (8,7 %), S (11,8 %), Si02 (13,7 %), Ti (0,047 %)
natuurlijk emulgator
2 % (0,5 %) 0
VI-CARE (C2000, CITREX) FUNG minerale verbinding
ascorbinezuur +
verder niet gedefinieerd
0,125 % 0
Virkon S FUNG
organo-minerale
verbinding
niet gedefinieerd 1 %
1 à 3 kg/ha
0
Vitalin Trichoderma T50 ANTA, SNW Trichoderma harzianum 108 conidia van Trichoderma harzianum/g (bodem) -
200 gr/ton plant
0
Weinig virulente sporen van
aardappelplaag
SNW Phytophthora infestans
weinig virulente sporen van Phytophthora
infestans
10 5 sp/ml 0
Zonix FUNG
extract van microorganismen
rhamnolipiden: biologisch surfactant 0,5 l/ha 0

Erkenning middelen
In de onderstaande tabel staat de informatie m.b.t. de eventuele erkenning weergegeven van de
producten die een effectieve werking tegen de aardappelplaag vertoonden op veldniveau.
Ook de hoeveelheid kopermetaal die wordt toegediend per behandelingsbeurt wordt weergegeven per
middel.
Producten effectief
op veldniveau
Dosering/
behandeling/ha
Gram Cu-metaal/
behandeling/ha
Bordeauxse Pap 3 kg/ha 600
Glutex Cu90 4 L/ha 400
Proval PK2 +
Solucuivre
Erkenning
erkend in Frankrijk en België
als biologisch fungicide
erkend als biocide in België
en bruikbaar in de bioteelt
2 L/ha + 2 L/ha 100 zie hieronder
Proval PK2 2 L/ha 0
Solucuivre 2 L/ha 100
erkend in Europa als meststof, nog niet erkend in
de bioteelt (aanvraag wordt ingediend)
erkend in Frankrijk als hechtmiddel voor fungicide
en als bacteriedodend middel bij kolen, nog geen
erkenning voor de bioteelt
Zonix 0,5 L/ha 0 niet erkend, maar volledig natuurlijk product
Algemene bespreking en conclusie
Op 37 beproefde middelen werden er slechts 3 gevonden die eenzelfde effectiviteit vertoonden als
Bordeauxse Pap (3 kg/behandeling/ha) voor de bestrijding van de aardappelplaag in de biologische teelt.
In bepaalde proeven vertoonde de combinatie van Proval PK2 en Solucuivre zelfs een betere bescherming
dan Bordeauxse Pap. We merken hierbij ook op dat er bij de effectieve middelen twee zijn die geen koper
bevatten (Proval PK2 en Zonix).
Tenslotte dient ook worden vermeld dat de proeven met het product Zonix slechts gedurende één jaar en op
één enkele proefplaats werden uitgevoerd. Glutex CU 90 en Proval PK2 hebben hun effectiviteit bewezen
gedurende meerdere jaren en op meerdere proefplaatsen.
Deze proeven werden uitgevoerd door alle partners van het VETAB-project die betrokken waren bij het
proefprogramma aardappelen, zowel in Wallonië als Vlaanderen en Frankrijk. Bij de zoektocht naar
proefmiddelen, het voorbereiden en de aanleg van de proeven zorgde het VETAB-project voor de bevordering
van de grensoverschrijdende uitwisselingen.
Valorisatie grensoverschrijdende ervaringskennis in de biologische landbouw
EFRO

Verantwoordelijke uitgever :
Mathieu Lancry
Ontwerp :
GABNOR
Het project "Valorisatie grensoverschrijdende ervaringskennis in de biologische landbouw"
(VETAB) is een project dat werd ontwikkeld door acht Franse, Vlaamse en Waalse partners in
het kader van het Interreg III programma van de Europese Unie.
Het project heeft de ontwikkeling van de biologische landbouw in de drie betrokken regio's
tot doel. Hierbij wordt gesteund op een grensoverschrijdende, elkaar versterkende
samenwerking tussen de betrokken partners die gedurende het project werd ontwikkeld.
Meer specifiek richt het project zich op de ontwikkeling van de biologische akkerbouw en
industriegroenteteelt. Deze landbouwbedrijven worden bij hun omschakeling naar de
biologische teeltmethode geconfronteerd met specifieke knelpunten die niet gelden voor
andere bedrijfstypes (v.b. melkveehouderij). Akkerbouw maakt bovendien een belangrijk
deel uit van de landbouwactiviteit in het grensgebied.
De specifieke dynamiek van het project bestaat erin om te steunen op de bestaande
complementariteit tussen de drie betrokken regio's en meer bepaald op de competentie van
de verschillende partners en op hun uiteenlopende en ruime ervaring in de biologische
landbouw.
Het project gaat in wezen om de valorisatie van de grensoverschrijdende ervaring beginnend
met die van de landbouwers. In dit kader stimuleert het project ook de bezoeken en de
uitwisselingen tussen de landbouwers van het grensgebied om ze zodoende te laten
samenwerken eerder dan concurrenten woor elkaar te zijn.
Het Interreg-gebied beslaat de provincies West- en Oost-Vlaanderen, Namen en
Henegouwen en de departementen Nord en Pas de Calais.
Redactie :
Interprovinciaal Proefcentrum voor de Biologische Teelt (PCBT)
Groupement des Agriculteurs Biologiques du Nord-Pas de Calais (GABNOR)
Centre pilote bio (CEB)
Fédération Régionale de Défense contre les Organismes Nuisibles Nord - Pas de Calais (FREDON)
Chambre régionale d'agriculture du Nord - Pas de Calais
Service Régional de la Protection des Végétaux ( SRPV)
Centre pour l'agronomie et l'agroindustrie de la pronvince du Hainaut (CARAH)
Centre Wallon de Recherches Agronomiques - Section Systèmes Agricoles (CRA-W)
Foto's :
GABNOR, PCBT, CARAH, FREDON, CRA-W, West-Vlaamse Proeftuin voor de Industriegroenten vzw – POVLT, Interprovinciaal
Proefcentrum voor de Aardappelteelt vzw (PCA), Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen vzw (PCG), Popolon
September 2007
Het VETAB-project