ons Jaarverslag 2012 (.pdf) - Vluchtelingenwerk Vlaanderen

jaarVerslag 2012
Vluchtelingenwerk Vlaanderen
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 1

Colofon
Redactie: Korps12 BVBA, Kim Vercruysse, Pieter Stockmans, Magali Frankl
Eindedactie: Eef Heylighen
Lay-out: Comkommer
Foto cover: Nick Hannes
Speciale dank aan: Dalmar, Anne Demuysere en Joachim De Wolf van CAW Middenkust, Anne
Dussart van Caritas International en de medewerkers van Vluchtelingenwerk Vlaanderen voor hun
inbreng.
Druk: gedrukt met inkten op vegetale basis, zonder toevoeging van alcohol of solventen bij drukkerij
Druk in de Weer.
Verantwoordelijke uitgever: Els Keytsman, Kruidtuinstraat 75, 1210 Brussel, Vluchtelingenwerk
Vlaanderen vzw.
(Let op! Op 28 maart 2013 zijn wij verhuisd. Zie www.vluchtelingenwerk.be voor meer info.)
2 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
inhoud
Voorwoord
Terugkeer
deel 1: Het jaar van de terugkeer
deel 2: Cijfers
deel 3: wat deed Vluchtelingenwerk in 2012?
Algemeen
op het veld
Beleidsbeïnvloeding en analyse
ondersteuning
Vrijwilligerswerking
Verhalen vertellen
Personeel en financiën
3
5
6
18
20
25
26
28
31
33
34
37

Voorwoord
In dit voorwoord kunnen we voor het eerst in
jaren schrijven dat er geen duizenden asielzoekers
meer op straat staan. Na drie winters, waarin de
overheid duizenden mensen op straat heeft gezet,
lijkt deze regering opnieuw de meeste asielzoekers
de opvangplaats te kunnen bieden waar zij als mens
en bij wet recht op hebben. Het lobbywerk dat we
verrichten met onze partnerorganisaties van ‘SOS
Opvang’ heeft wel degelijk geloond.
Dat samenwerkingsverband startte in 2011 en
haalde drie maanden lang asielzoekers zonder
opvangplaats uit de winterkou. Voor iedereen
werd dat jaar uiteindelijk ook een oplossing
gevonden. En gedurende drie maanden waren
maar liefst driehonderd vrijwilligers de drijvende
kracht achter SOS Opvang. Het project was ook
succesvol dankzij de inzet van enkele bedrijven
en instellingen.
2012 is geen onverdeeld succes op vlak van asielbeleid.
‘Minder instroom, meer uitstroom’: dat
was de focus van het asielbeleid in 2012. Onder
het mom van de opvangcrisis koos deze regering
ervoor om drastisch in te grijpen in andere aspecten
van het asielbeleid. Met een lijst van ‘veilige
herkomstlanden’ wilde de regering de instroom
van asielzoekers aanpakken. Mensen met een
meervoudige asielaanvraag verloren hun recht
op opvang. Bijzonder zorgwekkend is dat België
ook jonge mannen, die in ons land aankwamen
als minderjarigen, terugstuurde naar landen als
Afghanistan. Zoals Parwais Sanghari.
Positief is dat het Commissariaat-generaal voor
de Vluchtelingen en de Staatlozen in 2012 eindelijk
besliste om terug Syrische asielaanvragen
te behandelen. De meeste Syriërs krijgen nu
bescherming. Toch blijft het voor veel Syriërs
zo goed als onmogelijk om België op een legale
manier te bereiken.
Ook in 2012 kon Vluchtelingenwerk enkele
mooie resultaten boeken. Zo verwelkomden
we in 2012 de zesduizendste asielzoeker in haar
opvangnetwerk. Kregen meer dan twintigduizend
asielzoekers informatie in ons Soeppunt
in de Brusselse Noordwijk. Is er na negen jaar
pionierswerk door Vluchtelingenwerk eindelijk
zicht op een structureel aanbod voor volwassenen
met een buitenlands diploma die opnieuw willen
studeren. Steeg het aantal actieve vrijwilligers bij
Vluchtelingenwerk spectaculair, en ook het aantal
abonnees op onze elektronische nieuwsbrief
e-fugee. Werd het zeer gewaardeerde ‘handboek
voor begeleiders bij de asielprocedure’ grondig
geüpdatet en opnieuw uitgegeven.
Dit kon enkel dankzij de tomeloze inzet van
onze medewerkers, leden, partners, vrijwilligers
en donateurs. Wij wensen hen daarvoor uitdrukkelijk
te bedanken.
De uitdaging voor Vluchtelingenwerk in 2013 zal
zijn om in het steeds hardere en rechtsere klimaat
de rechten van asielzoekers en vluchtelingen
blijven te verdedigen en mensen te overtuigen
van de noodzaak en de voordelen daarvan. En te
voorkomen dat ons land niet langer een menselijk
asielbeleid zou voorstaan.
Anne Van Lancker, voorzitter
Els Keytsman, directeur
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 3

4 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen

terugkeer
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 5

deel 1
het jaar Van de terugkeer
AsIelzoekers In de oPen TerugkeerPlAATsen In JodoIgne - © PIeTer sToCkmAns
In 2012 begon er een nieuw tijdperk in het asielbeleid. omdat de opvangcrisis zo ernstig was
geworden, wilde de overheid afgewezen asielzoekers met meer aandrang aanzetten terug naar
hun land van herkomst te keren. Vrijwillige terugkeer werd het nieuwe sleutelbegrip.
na een jaar maakt Vluchtelingenwerk Vlaanderen de balans op, want achter de naakte cijfers
schuilen evenveel menselijke drama’s. Het verschil tussen vrijwillige en gedwongen terugkeer lijkt
maar al te vaak flinterdun te zijn. gelukkig kijkt het europees Hof van de rechten van de mens
nauwlettend toe en is de doorsnee Vlaming meer begaan met vluchtelingen dan vaak wordt gedacht.
6 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen

De opvangcrisis van de voorbije jaren ligt nog vers
in het geheugen. Tot begin 2012 slaagde België er
niet in om alle asielzoekers een opvangplaats aan
te bieden. Ook gezinnen met kinderen zonder
papieren, die normaal bij wet recht hebben op
volwaardige opvang, bleven vaak letterlijk in de
kou staan.
Door de aanslepende regeringscrisis was het onmogelijk
om een efficiënt en correct beleid te voeren.
Zowel de regering van lopende zaken, het nieuwe
parlement als de nieuwe regering-Di Rupo namen
maatregelen die lange tijd elke coherentie misten.
Vluchtelingenwerk en haar partnerorganisaties
werden op het terrein met de chaos geconfronteerd
en moesten de puzzelstukjes van het nieuwe beleid
zelf op de juiste plaats zetten.
‘suPermInIsTer’ wel, oPen Terugkeer-
CenTrum (nog) nIeT
De kiemen van het nieuwe terugkeerbeleid vinden
we al terug in 2011. Toenmalig staatssecretaris
voor Asiel en Migratie Melchior Wathelet (cdh)
stelt in januari voor om een open terugkeercentrum
op te richten. Alle afgewezen asielzoekers
zouden er worden samengebracht in afwachting
van hun vrijwillige terugkeer. Vluchtelingenwerk
reageert achterdochtig. De maatregel lijkt veeleer
tot doel te hebben de afgewezen asielzoekers zo
snel mogelijk uit de opvang te halen en uit te
wijzen dan hen voor te bereiden op een duurzame
terugkeer. Zo zullen er meer veiligheidsmensen
wAT Is Terugkeer?
Vrijwillige terugkeer
Als afgewezen asielzoekers of andere mensen
zonder papieren zelf kiezen om terug te keren
naar hun herkomstland of een ander land. Ze
kunnen daarbij worden ondersteund. Die steun
bestaat uit administratieve, logistieke, financiële
en reintegratiesteun. De nadruk moet normaal
gezien liggen op de duurzaamheid van de terugkeer:
de terugkeerders zien tijdens de voorbereiding
van de terugkeer al perspectieven in hun land en
krijgen bij terugkeer ook effectief kansen op een
succesvolle re-integratie. Sinds 2012 moeten alle
afgewezen asielzoekers verhuizen van de gewone
opvangplaatsen naar open terugkeerplaatsen,
werken dan sociale begeleiders.
Een half jaar later trekt het parlement het terugkeerbeleid
naar zich toe. De Opvangwet wordt
gewijzigd zodat asielzoekers in een traject van
vrijwillige terugkeer kunnen stappen. Na de afwijzing
van hun asielaanvraag kunnen ze in een
terugkeercentrum hun terugkeer voorbereiden. Als
het Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers
(Fedasil) of de Dienst Vreemdelingenzaken
vinden dat de asielzoeker onvoldoende meewerkt,
dan begint de Dienst Vreemdelingenzaken met
een procedure voor een gedwongen uitwijzing.
Pas in september zet de Ministerraad het licht
op groen voor de terugkeercentra, maar Fedasil
zal pas een jaar later terugkeerplaatsen creëren in
de eigen centra.
Het grote terugkeercentrum dat Wathelet in
januari 2011 aankondigde is er bij het ter perse
gaan van dit jaarverslag nog altijd niet.
Natuurlijk is het goed dat afgewezen asielzoekers
snel geïnformeerd worden over vrijwillige terugkeer.
Hun gedwongen verhuizing naar aparte terugkeercentra
is echter weinig effectief. Die beslissing
komt in een erg delicate fase van hun procedure.
De kans is reëel dat ze worden afgeschrikt. De
cijfers spreken boekdelen: tot januari 2013 verdween
78 procent van de afgewezen asielzoekers
die toegewezen werden aan de terugkeerplaatsen
in de asielcentra, in de illegaliteit.
om van daaruit hun vrijwillige terugkeer voor te
bereiden. In dit jaarverslag tonen we aan waarom
de vrijwillige terugkeer daar sterk onder druk staat.
gedwongen terugkeer of uitwijzing
Als iemand niet vrijwillig wil terugkeren dan kan
ons land kiezen voor gedwongen terugkeer. Dat
gebeurt door een aanhouding, en een vasthouding
in een gesloten centrum. De eigenlijke repatriering
gebeurt meestal via een vliegtuig. Mensen
kunnen ook worden vastgehouden aan de grens
tijdens hun asielprocedure, of tot het duidelijk
is dat ze ons land wel binnen mogen. Gezinnen
met kinderen worden niet meer opgesloten maar
opgevangen in open terugkeerwoningen.
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 7

BelgIë Veroordeeld (1)
In de zaak Kanagaratnam en anderen (EHRM,
15297/09, 14 december 2011) werd België door
het Europees Hof voor de Rechten van de Mens
(EHRM) veroordeeld voor de detentie van een Sri
Lankaanse asielzoekster met haar drie kinderen.
Het gezin werd in afwachting van het resultaat van
hun tweede asielprocedure, waarbij ze uiteindelijk
erkend werden als vluchteling, voor een periode
van vier maanden opgesloten in het gesloten
centrum 127 bis. Het Europees Hof beschouwt
AsIelzoeker In kleIn kAsTeelTJe - © mArCel VAn CoIle
de opsluiting van de kinderen in het centrum
127 bis als onmenselijk en vernederend. Voor
zowel de moeder als de kinderen werd het recht
op vrijheid geschonden. De bezoekersgroep (zie
kader ‘Wat is een bezoekersgroep?’) bracht de bal
aan het rollen na een ontmoeting met de vrouw
in het centrum 127bis.
BelgIë Veroordeeld (2)
België werd door het Europees Hof van de Rechten
van de Mens veroordeeld voor de detentie van een
hiv-patiënte zonder de nodige medische zorgen
(EHRM, Mwanje tegen België, 10486/10, 20
december 2011). De zaak betrof een Kameroense
vrouw die gedurende vier maand werd opgesloten
in het centrum 127 bis. Een ‘interim measure’, een
spoedmaatregel van het Europees Hof verhinderde
de gedwongen uitzetting. Het hof oordeelde dat de
vrouw onmenselijk werd behandeld en onterecht
werd opgesloten. Ook het feit dat ze zich hiertegen
niet kon verdedigen werd aangeklaagd.
8 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
BelgIë Veroordeeld (3)
Op 31 januari 2012 werd België een derde keer veroordeeld.
(EHRM, M.S. Tegen België, 50012/08).
De asielaanvraag van de Iraakse asielzoeker M.S.
werd afgewezen omdat hij was veroordeeld voor
criminele en terroristische activiteiten. Nadat hij
na vier jaar zijn gevangenisstraf had uitgezeten
werd hij opgesloten in een gesloten centrum in
Merksplas, nadien in Brugge. Omdat al zijn verzoeken
om vrijlating werden geweigerd, besloot
M.S. om terug te keren naar Irak. De overheid
liet na om diplomatieke waarborgen te vragen
van Irak voor de goede behandeling bij terugkeer.
M.S. werd na zijn terugkeer in Irak opgesloten.
Het Hof beschouwde dit als een gedwongen
terugkeer, terwijl het officieel om een vrijwillige
terugkeer ging. België had moeten voorkomen dat
M.S. onmenselijk zou worden behandeld of zou
worden gefolterd. Tijdens zijn opsluiting werd
zijn recht op vrijheid geschonden want toen de
gedwongen terugkeer onmogelijk bleek, wegens
risico op foltering in Irak, ging het om arbitraire
opsluiting.
wat is een bezoekersgroep?
Samen met onze Franstalige zusterorganisatie
CIRÉ en onze lidorganisatie Jesuit
Refugee Service Belgium (JRS) coördineert
Vluchtelingenwerk de bezoekersgroep
‘Gesloten Centra’. De bezoekersgroep
bestaat uit een tiental vrijwilligers en medewerkers
van ngo’s die wekelijks mensen
bezoeken die opgesloten zijn in één van
de zes gesloten centra in ons land. De
bezoekers staan opgesloten vreemdelingen
psychosociaal en juridisch bij en vervullen
een rol als waakhond van mensenrechten
op deze moeilijk toegankelijke plaatsen.
Vluchtelingenwerk helpt bij de coördinatie,
het analysewerk, de beleidsbeïnvloeding en
het zoeken naar bijkomende financiering.

De nieuwe regering brengt ons – zoals een aantal
partijen voor de verkiezingen hadden beloofd –
ook de nieuwe superminister (al is het ‘maar’ een
staatssecretaris) bevoegd voor zowel opvang, asiel,
verblijf en terugkeerbeleid. We schrijven december
2011. Het regeerakkoord belooft ook een open
terugkeercentrum. Opsluiting in een gesloten
centrum kan enkel indien minder dwingende
alternatieven geen resultaat opleveren. Gezinnen
met minderjarige kinderen worden in principe niet
opgesloten in een gesloten centrum. ‘Vrijwillig
als het kan, gedwongen als het moet’, wordt het
motto van de nieuwe staatssecretaris voor Asiel en
Migratie Maggie De Block (Open VLD).
gedwongen uITwIJzIngen In de kIJker
Op 19 januari wordt de Europese Terugkeerrichtlijn
in de Belgische wetgeving omgezet. Afgewezen
asielzoekers en mensen zonder papieren krijgen
voortaan een termijn van dertig dagen om vrijwillig
terug te keren. Die kan verlengd worden als
dat nodig is. Er wordt rekening gehouden met de
persoonlijke situatie (duur van het verblijf in België,
schoolgaande kinderen, familiale en andere sociale
banden, de organisatie van het vrijwillig vertrek).
De termijn kan ook korter zijn, bijvoorbeeld als
de Dienst Vreemdelingenzaken vermoedt dat de
vreemdelingen zullen onderduiken of als ze meer
dan twee asielaanvragen indienen zonder nieuwe
elementen die hun vluchtverhaal kunnen bewijzen.
Er komt ook een nieuwe repressieve maatregel:
het inreisverbod. Als de vreemdelingen niet tijdig
terugkeren, kan de Dienst Vreemdelingenzaken hen
verbieden naar Europa terug te komen voor drie
jaar. Dat wordt vijf jaar als er fraude is gepleegd
(bv. als ze logen over hun nationaliteit).
Dat opsluiting slechts een laatste redmiddel kan
zijn, wordt als principe in de Vreemdelingenwet
opgenomen. Maar als de Dienst Vreemdelingenzaken
vindt dat er een ‘risico op onderduiken’
bestaat, kan die de persoon opsluiten. Vluchtelingenwerk
waarschuwt dat onduidelijkheid over
de interpretatie van dat risico, contraproductief
kan werken: onzekerheid kan net aanzetten tot
onderduiken.
In de wet mag dan al voorrang worden gegeven
aan vrijwillige terugkeer, toch is 2012 vooral het
jaar van de gedwongen terugkeer. Een aantal collectieve
repatriëringen is erg omstreden en verloopt
weinig transparant. De Dienst Vreemdelingenzaken
verschaft er weinig informatie over en er gebeurt
veel waarover nadien weinig duidelijkheid wordt
gegeven. Dat blijkt in maart wanneer negentien
Congolezen naar Kinshasa worden teruggevlogen.
Ze worden bij hun aankomst kort opgesloten. Ook
over ‘terugdrijvingen aan de grens’ verschaft de
Dienst Vreemdelingenzaken weinig informatie. En
dat is verontrustend vooral omdat het aantal in
2011 sterk toenam. Het gaat over vreemdelingen
die aan de grens, meestal de luchthaven, toekomen
en er onmiddellijk worden aangehouden omdat
ze geen geldige papieren hebben. Indien ze geen
asiel aanvragen, kunnen ze onmiddellijk teruggestuurd
worden naar vanwaar ze komen door de Cel
grensinspectie van de Dienst Vreemdelingenzaken.
Dat kan ook naar landen als Afghanistan, Syrië,
Somalië of Ethiopië. Het is onduidelijk hoe de
grensinspectie deze mensen informeert over hun
recht asiel aan te vragen.
Ook in de begroting is duidelijk af te lezen waar
de prioriteiten van de nieuwe regering liggen.
Er gaat 265 000 euro naar Sensibilisation, Followup
and Return (Sefor) – een nieuw bureau bij de
Dienst Vreemdelingenzaken dat migranten met
uitwijzingsbevel opvolgt tot ze naar hun land van
herkomst zijn teruggekeerd. Drie miljoen euro gaat
naar het open terugkeercentrum dat aangekondigd
wordt voor april (maar er dus nog steeds niet is)
en twee miljoen naar een nieuw gesloten centrum
dat de oude containers van gesloten centrum 127
in Melsbroek moet vervangen. Verder is er nog
oPen TerugkeerPlAATsen In JodoIgne - © PIeTer sToCkmAns
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 9

de zAAk sCoTT mAnyo
April is de maand van Scott Manyo, een Kameroense
jongen die als niet-begeleide minderjarige
in ons land aankwam. Op zijn achttiende had
hij nog geen verblijfsrecht gekregen en werd hij
plots iemand ‘zonder papieren’. Ondertussen was
hij wel geïntegreerd. Hij wordt aangehouden en
opgesloten in afwachting van zijn terugkeer naar
Kameroen. Zijn Vlaamse pleegfamilie en de scoutbeweging
waarvan hij lid was, voeren actie. Het
ontketent een ongezien maatschappelijk debat over
de menselijkheid van ons terugkeerbeleid: kunnen
we afgewezen asielzoekers zomaar wegplukken
uit hun omgeving, hen hun opleiding niet laten
afwerken en hen zonder begeleiding terugsturen?
700 000 euro voor de uitbreiding van gesloten
centrum 127bis in Steenokkerzeel.
Begeleiding en re-integratiesteun, de instrumenten
bij uitstek om de voorrang van de vrijwillige
terugkeer concreet te maken, belanden op de
achtergrond.
De regering vindt geen geschikte locatie voor het
aangekondigde open terugkeercentrum omdat gemeentebesturen
tegenwerken. Het nieuwe gesloten
centrum Caricole bij de luchthaven van Zaventem
vervangt het centrum 127, waar de levensomstandigheden
twintig jaar lang mensonwaardig
waren. Maar in Caricole zullen vooral asielzoekers
die nog in procedure zijn worden opgesloten.
De Belgische praktijk, waarbij mensen die asiel
aanvragen in lucht- of zeehavens systematisch
worden vastgehouden, is niet legaal.
de rol VAn de gemeenTen
Een vrijwilliger van Vluchtelingenwerk hield de opvolging
van uitwijzingsbevelen door de gemeenten
in de gaten. De gemeenten kregen als gevolg van
de nieuwe regelgeving een belangrijke rol op dat
vlak. We verzamelden signalen van sociale diensten
in Antwerpen, Brussel, Gent, Limburg, Mechelen,
Oostende en Sint-Niklaas. De resultaten van deze
analyse zijn er nog niet, maar voorlopig kunnen
we concluderen dat de gemeenten soms drukkingsmiddelen
en listen gebruiken om mensen
uit de nodigen. De politie lokt de betrokkenen
soms uit hun woning om het verbod op woonstschennis
niet te moeten overtreden. De diensten
zijn niet altijd op de hoogte van procedures en
begeleidingsmogelijkheden. De procedure verwordt
10 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
Vluchtelingenwerk
vindt dat de staatssecretaris
dit draagvlak
voor een menselijker
beleid zou moeten
aangrijpen. Na veel
druk en na twee traumatiserende
en zinloze sCoTT mAnyo - © VrT-nIeuws
maanden in het gesloten centrum in Merksplas
laat de staatssecretaris Scott vrij en staat ze hem
toe om zijn opleiding af te maken. Wat voor haar
een uitzondering is, zou voor Vluchtelingenwerk
de algemene regel moeten zijn. Scotts dossier is
exemplarisch voor een algemeen probleem.
al snel tot een puur administratieve afwikkeling
terwijl het gaat om een menselijk drama waarbij
begeleiding noodzakelijk is.
Daardoor verhuizen heel wat mensen zonder
papieren waardoor de problemen naar andere
steden worden verplaatst.
In de Bres Voor kInderen. ook Voor
gezInnen?
Op 11 mei doet de nieuwe staatssecretaris een
opmerkelijke uitspraak bij de opening van drie
nieuwe woonunits, de zogenoemde‘terugkeerwoningen’
voor gezinnen met minderjarige kinderen:
‘Ik zie liever een kwart van de gezinnen verdwijnen
uit de woonunits dan ouders met minderjarige
kinderen te moeten opsluiten in gesloten centra.’
Toch noemt ze dat percentage zorgwekkend en
kondigt ze daarom vijf gesloten woonunits voor
families aan binnen het domein van het gesloten
repatriëringscentrum 127bis te Steenokkerzeel.
Even was het onduidelijk hoe de nieuwe staatssecretaris
zich zou positioneren tegenover de
terugkeerwoningen en het onderduikpercentage.
TerugkeerwonIngen- © PIeTer sToCkmAns

Anne dussart (Caritas International) over
duurzame re-integratiefonds
‘opVolging na terugkeer
draagt bij tot duurzame
re-integratie’
‘Sinds 2004 voeren wij
het project “Duurzame
Re-integratie” uit.
Daarin staan we mensen
na hun vrijwillige
terugkeer bij in hun reintegratieproces,’
zegt
Anne Dussart, hoofd
Anne dussArT
sociale programma’s van
het departement asiel en migratie van Caritas International.
Caritas beheert samen met Fedasil het
re-integratiefonds en het Europese project STAVR
(Strengthening Tailor-Made Assisted Voluntary
Return). Dat project is mede gefinancierd door het
Europees Terugkeer Fonds. Naast deze projecten
bestaan er nog een aantal andere Europese projecten.
‘We werken wereldwijd en voor iedereen die
vrijwillig terugkeert naar het land van herkomst.
Daarbij is “vrijwilligheid” essentieel.’
Hoe gAAT u Te werk?
DUSSART: ‘Onze casemanager probeert de terugkeerder
minstens één keer vóór de terugkeer
te ontmoeten om alles voor te bereiden en alle
mogelijkheden te bespreken, veelal in overleg
met de maatschappelijk werker die al met de
cliënt over een mogelijke terugkeer praat. We
zullen een terugkeer nooit aan- of afraden, maar
onafhankelijk alle beschikbare informatie en
risico’s belichten zodat de terugkeerder zelf een
weloverwogen keuze kan maken.
Vóór vertrek is er ook contact met de lokale partner
in het land van herkomst, om een antwoord te
bieden op vragen, of om een eerste contact tussen
de terugkeerder en de lokale partner te organiseren.
Caritas stelt een dossier op dat als basis dient voor
de lokale partner.’
meT welke VrAgen wordT u
geConfronTeerd?
DUSSART: ‘De vragen met betrekking tot de reintegratie
zijn zeer gevarieerd en soms ook zeer
praktisch: naast de trajectbegeleiding op zich met
vooral oog op de sociale begeleiding, krijgen we ook
vragen voor het ophalen van terugkeerders aan de
luchthaven, inschrijving in de ziekteverzekering,
pensioen, school voor kinderen, aangepaste professionele
vorming, huisvesting, … De begeleiding is
een terugkeer op maat, met zeer veel aandacht voor
de persoon die terugkeert. Het is heel belangrijk
dat de lokale partner een vertrouwensrelatie kan
opbouwen, want vaak komen er, na enige tijd, ook
andere problemen naar boven. Terugkeren naar je
land van herkomst is vaak geen makkelijke keuze
en wordt soms als negatief of als “falen” ervaren.
Die keuze omzetten in iets positief helpt ook om
de duurzaamheid van de terugkeer te garanderen.’
krIJgT Iedereen dezelfde BeHAndelIng?
DUSSART: Aan drie doelgroepen geven we een
extra intensieve begeleiding:
Kwetsbare terugkeerders: onder meer alleenstaande
minderjarigen, personen met een medische problematiek,
slachtoffers van mensenhandel, zwangere
vrouwen, oudere personen,… Het zeer flexibel
budget wordt dan aangepast aan de persoonlijke
noden.
Terugkeerders die een microbusiness opstarten om
een inkomen te genereren: zij worden in België
begeleid en ook na terugkeer, met een aangepast
budget, door een professionele business consultant
(STAVR).
Terugkeerders die opnieuw aan het werk willen:
voor hen is er het luik “Job placement”. Ze worden
begeleid met een budget om zich bij te scholen, en
worden ondersteund in het zoeken naar een job.
In sommige landen is dit zeker een haalbare kaart,
maar er moet wel een vertrouwen gecreëerd worden
met drie partijen: de terugkeerder als werknemer
, de werkgever en de lokale partnerorganisatie als
tussenpersoon.
wAT Is de rol VAn dIe lokAle PArTners?
DUSSART: ‘De lokale partners geven Caritas feedback
en blijven met onze medewerkers overleggen.
Wij willen kwalitatieve bijstand bieden door onze
methodes verder te ontwikkelen en regelmatig
training en ondersteuning te voorzien voor onze
lokale partners. Daarnaast is er een grondige
monitoring van de terugkeerder eens die zich in
het land van herkomst opnieuw heeft gevestigd.
Deze wordt georganiseerd door de lokale partner,
samen met de medewerkers van Caritas. Het is
belangrijk om te weten hoe het na de terugkeer
precies met de terugkeerders gaat (duurzaamheid
terugkeer). We stellen wel vast dat de regelmatige
1
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 11

1
opvolging van onze lokale partners meespeelt in de
duurzaamheid van de terugkeer. De terugkeerder
vindt bij nieuwe problemen immers de weg naar
onze partner, die de terugkeerder dan opnieuw
kan bijstaan.
wAT kAn er nog VerBeTeren AAn HeT
sysTeem?
DUSSART: ‘Er kwamen nieuwe criteria en richtlijnen
om enkel verhoogde re-integratie ondersteuning
te verlenen voor de afgewezen asielzoekers
die intekenen binnen de dertig dagen na het
ontvangen van hun uitwijzingsbevel. Daardoor
Gezinnen met minderjarige kinderen die ons land
moeten verlaten, worden sinds oktober 2008 niet
langer vastgehouden in gesloten centra maar in deze
open woonunits onder intensieve begeleiding van
een coach. De staatssecretaris liet ons weten dat
de terugkeerwoningen voor haar een prioriteit
blijven en dat ze extra woonunits zoekt. Maar
er zijn nog noden: er is te weinig personeel voor
ondersteuning en vorming.
De minister heeft misschien wel een hart voor
kinderen, maar toch zien we op het terrein dat
12 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
BroCHure ‘VrIJwIllIge Terugkeer’ VAn fedAsIl
is de toegang tot re-integratie verengd.
Sommigen gezinnen hebben namelijk meer dan
dertig dagen nodig om te beslissen definitief terug
te keren. De terugkeerder moet zelf écht overtuigd
zijn. Dat is dé garantie op de duurzaamheid van
terugkeer. In die zin zouden begeleiders om uitzonderingen
moeten kunnen vragen als de terugkeer
van zulke personen toch nog de juiste optie is.’
‘De terugkeer en de re-integratie koppelen aan
termijnen, en afhankelijk daarvan een hoger of
lager bedrag toekennen, dat soort druk is niet
humaan. We zullen dit zeker blijven opvolgen in
de komende maanden.’
de Dienst Vreemdelingenzaken de druk opvoert
op gezinnen die niet vrijwillig willen vertrekken.
Omdat kinderen niet kunnen worden opgesloten,
trekt de Dienst Vreemdelingenzaken steeds vaker
gezinnen uit elkaar om hen te ‘overtuigen’ terug
te keren: één ouder opgesloten in een gesloten
centrum, de andere ouder met de kinderen in een
open terugkeerwoning. De Dienst Vreemdelingenzaken
dreigt er dan mee de opgesloten ouder terug
te sturen naar het thuisland als de andere ouder niet
meewerkt. Dat drukkingsmiddel overschrijdt de
grenzen van wat moreel en juridisch aanvaardbaar
is in het terugkeerbeleid. Het verbod op de opsluiting
van kinderen is een verworvenheid, maar
wat met de eenheid van het gezin? Daarnaast vindt
de bezoekersgroep toch nog af en toe kinderen in
de gesloten centra. Volgens rechtspraak van het
Europees Hof van de Rechten van de Mens is dit
illegaal. Dergelijke dossiers spelen wij systematisch
door aan de Kinderrechtencommissaris.
Terugkeer Versnellen door sTeun Te
onTHouden?
Re-integratiesteun is een belangrijke stimulans
voor afgewezen asielzoekers en migranten die
vrijwillig willen terugkeren. Toch beperkt Fedasil
de toegang tot die steun. Tot nu toe kon iedere
migrant van het terugkeerprogramma gebruik
maken, maar het budget raakte snel uitgeput.
Daarom kunnen afgewezen asielzoekers enkel
volledige steun (re-integratiesteun + terugkeerpremie)
krijgen als ze hun terugkeeraanvraag
indienen binnen de dertig dagen na hun bevel
tot uitwijzing. Daarna kunnen ze aanspraak maken
op een beperkt bedrag tot twaalf maanden na hun
uitwijzingsbevel. Wie dat later doet of wie nooit

asiel aanvroeg, komt niet in aanmerking. Voor
hen wordt enkel de terugreis georganiseerd en is
er een terugkeerpremie. En zelfs die premie valt
weg voor mensen die terugkeren naar visumvrije
landen zoals de Balkanlanden.
Voor Vluchtelingenwerk is de re-integratieondersteuning
cruciaal. Deze steun kost gemiddeld
3500 euro per persoon. Dat is de helft minder
dan de prijs van een gedwongen uitwijzing. Als de
regering echt kiest voor vrijwillige terugkeer, moet
ze het budget voor re-integratiesteun verhogen.
gedwongen Terugkeer VAn
mInderJArIgen
Minderjarige asielzoekers zoals Scott en Parwais
moeten vanaf hun aankomst in België beter begeleid
worden. Samen met hen moet worden gezocht
naar een duurzame oplossing. Die kan in België
liggen of ook in het thuisland, op voorwaarde dat
dit een veilig land is. Onze lidorganisatie Minor-
Ndako & Juna, die niet-begeleide minderjarige
vreemdelingen opvangt, vindt het weinig zinvol
om jongeren tot hun achttiende te begeleiden om
ze dan aan hun lot over te laten of droogweg terug
te sturen. Er is nood aan een begeleidingstraject,
ook na de achttiende verjaardag.
Door het verhaal van Parwais onderzoekt staatssecretaris
De Block of België kan meewerken aan
het ERPUM-project (Europees Terugkeer Platform
voor Niet-Begeleide Minderjarigen). Via dat
project willen Zweden, Nederland, Noorwegen
en het Verenigd Koninkrijk de repatriëring van
Afghaanse jongeren naar Kaboel mogelijk maken.
In de praktijk sturen weinig Europese landen
minderjarigen gedwongen terug. Zeker niet naar
Afghanistan. In bovengenoemde landen, net
zoals in België, vormen Afghaanse jongeren een
alsmaar grotere groep asielzoekers. Verschillende
organisaties waaronder de Europese koepel van
vluchtelingenorganisaties ECRE, Refugee Action
UK, UNICEF Nederland en Vluchtelingenwerk
oPen TerugkeerPlAATsen PoelkAPelle - © mAgAlI frAnkl
maken zich zorgen. De situatie in Afghanistan is
niet veilig voor de opvang van niet-begeleide minderjarigen.
Zo is een weeshuis met ‘buitenlandse’
relaties een doelwit voor de Taliban. Bovendien
is er in het land haast geen kinderbescherming
die naam waardig. De Afghaanse overheid staat
daarom zelf weigerachtig tegenover de repatriëring
van Afghaanse kinderen. De kinderen kunnen
uiteindelijk in weeshuizen in oorlogsgebieden
terecht komen omdat het meestal onmogelijk is
de familie op te sporen. Dat is niet in het belang
van het kind en daarom in strijd met het Kinderrechtenverdrag
van de VN.
de zAAk PArwAIs sAngArI
Juli is de maand van Parwais Sangari, een
negentienjarige jongen uit Afghanistan.
Zijn asielaanvraag werd afgewezen. Parwais
werd samen met Scott Manyo opgepakt en
opgesloten, om hem naar Afghanistan terug
te sturen. Zijn Vlaamse pleegmoeder stapt
daarop naar de pers. Er volgt opnieuw een
golf van verontwaardiging. Een steunpagina
op Facebook heeft al snel 8700
leden. Bekende journalisten
spreken zich uit en vragen meer
menselijkheid. Deze keer houdt
de staatssecretaris het been stijf:
Parwais wordt teruggestuurd.
Vluchtelingenwerk verzet zich
tegen gedwongen terugsturen
van mensen naar landen in
oorlog, zeker naar Afghanistan.
Naast Parwais zitten op dat
moment nog een zestal andere Afghanen
in de gesloten centra. Daarom vreest
Vluchtelingenwerk dat België steeds meer
Afghanen probeert terug te sturen, ook
kwetsbare mensen. In 2012 repatrieerde
ons land zestien mensen naar Kaboel. In
2011 waren het er twaalf. Sinds 2012
merken we zelfs dat ook Afghanen van
buiten Kaboel worden opgesloten met
het oog op hun verwijdering (soms uit
regio’s die niet veilig zijn). Tot dan werden
enkel alleenstaande mannen uit de regio
van Kaboel teruggestuurd en slechts in
beperkte aantallen. Kaboel wordt al langer
door onze overheid als relatief veilig gezien.
PArwAIs sAngArI
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 13

nAAr de oPen TerugkeerPlAATsen
Op 12 september 2012 krijgt het opvangnetwerk
de eerste opdrachten van Fedasil om afgewezen
asielzoekers toe te wijzen aan één van de vier bestaande
open terugkeerplaatsen: in de asielcentra
van Jodoigne, Sint-Truiden, Arendonk en Poelkapelle.
Fedasil legt uit hoe het terugkeertraject
in de opvang verloopt en hoe begeleiders het
moeten toepassen.
Al vanaf de indiening van een asielaanvraag
wordt de asielzoeker geïnformeerd over vrijwillige
terugkeer. Binnen vijf dagen na de negatieve
beslissing van het Commissariaat-generaal voor
de Vluchtelingen en de Staatlozen moet de asielzoeker
een terugkeertrajectplan ondertekenen.
De transfer naar een terugkeerplaats gebeurt als
ook de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen de
asielaanvraag afwijst. Als ze niet binnen de drie
dagen naar die terugkeerplaats gaan dan belanden
ze op straat. In de terugkeerplaatsen werken Fedasil
en de Dienst Vreemdelingenzaken nauw samen en
wisselen ze informatie uit. Eerder dan de afgewezen
asielzoekers echt te begeleiden naar een vrijwillige
Twee nePAlese AsIelzoekers In Hun kAmer In HeT AsIelCenTrum VAn kAPellen - © nICk HAnnes
14 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
terugkeer wordt er gedreigd met opsluiting als
ze niet willen terugkeren. Ze kunnen dan door
de politie gedwongen verwijderd worden. De
regering zegt hiermee in te zetten op vrijwillige
terugkeer, maar volgens Vluchtelingenwerk lijkt
dit meer op gedwongen uitwijzing.
HeT ‘AAngePAsTe regIme’ In de gesloTen
CenTrA
In oktober 2012 breken er rellen uit in het gesloten
centrum van Brugge, met pogingen tot brandstichting
en zelfverminking. De wanhoop in de gesloten
centra is groot. Volgens Vluchtelingenwerk is dat
een gevolg van het maandenlang opsluiten van
kwetsbare mensen die geen misdrijf hebben begaan.
Het antwoord van de Dienst Vreemdelingenzaken
is meer repressie: verschillende vreemdelingen
worden opgesloten in een isolatiecel.
De bezoekersgroep merkt op dat de Dienst
Vreemdelingenzaken deze maatregel van isolatie
te pas en te onpas gebruikt. Zij ontmoeten twee
Kosovaren die al lang onder ‘aangepast’ regime
staan. Volgens de Dienst Vreemdelingenzaken

Anne demuysere en Joachim de wolf
(CAw oostende) over de zin en onzin van open
terugkeerplaatsen
‘dit werkt onderduiken in
de hand’
Het verhaal van Anne en Joachim, begeleiders in
de kleinschalige opvang voor asielzoekers (CAW
Middenkust). Binnen deze opvang werken ook zij
met de methodiek toekomstbegeleiding. Werken
rond vrijwillige terugkeer neemt hier een belangrijke
plaats in. Hun verhaal, dat ze vertellen met een paar
cases, illustreert dat het nieuwe terugkeertraject
steken laat vallen. En dat een breuk in de opvang
niet plots voor meer terugkeer zorgt. Integendeel,
de afgewezen asielzoekers verliezen het vertrouwen
in de begeleiding. Scharniermomenten zijn goed
voor de duidelijkheid van de begeleiding, maar het
zijn meestal ook zware psychologische momenten.
Het mogen daarom geen breukmomenten
worden. Doordat ze worden overgedragen aan
steeds nieuwe begeleiders komt het niet tot een
volwaardig gesprek over hun toekomst; of die
nu in de richting van verblijf of terugkeer gaat.
1. een AfgHAAns Jong koPPel
Na vier maanden in de collectieve opvang van
Lanaken worden ze overgeplaatst naar kleinschalige
opvang in Oostende. Op hetzelfde moment krijgen
ze een negatieve beslissing van het Commissariaat-
Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen.
Dat is een heel tegenstrijdige boodschap en te
veel informatie en veranderingen op korte tijd.
Het betekent dat het koppel, na acclimatiseren
in één stad moet verhuizen naar een nieuwe stad
en zich daar moet aanpassen. Ondertussen gaat
de asielprocedure haar laatste fase in. Het is dan
niet evident om de vertrouwenspersonen achter
te laten en nieuwe begeleiders te krijgen. Die
nieuwe hulpverleners weten overigens heel weinig
over hen: de overdracht van dossiers verloopt
niet altijd even vlot; er is vaak alleen maar een
‘enveloppe’ met de medische gegevens voor de
nieuwe huisarts. Het is voor alle betrokkenen
terug naar af. Bij aankomst in de kleinschalige
opvang moet het koppel daarenboven, als gevolg
van de negatieve beslissing, binnen de vijf dagen
een formulier ondertekenen met info over het
traject ‘vrijwillige terugkeer’. De mensen snappen
helemaal niet wat er gebeurt. Ze spreken alleen
maar hun eigen taal en met een telefonische tolk
is het op dat moment heel moeilijk om tot hen
door te dringen. Ze gaan in beroep tegen de
negatieve asielbeslissing..
2. een egyPTIsCH gezIn
Op het moment dat het vanuit de collectieve naar
de kleinschalige opvang wordt gebracht, heeft het
gezin nog geen asielinterview gehad. Het hele
traject kan dus in één organisatie worden doorlopen.
Met de begeleider die hun vluchtverhaal
analyseertt, bouwt het gezin vertrouwen op. Die
vertrouwensband kan in de loop van het traject
groeien. Dat brengt met zich mee dat ze veel meer
zaken met hun begeleiders delen dan ze verzwijgen.
Het feit dat ze Engels spreken, maakt de communicatie
een pak makkelijker. Na het vertellen
van hun verhaalpraat hun begeleider met hun
over hun toekomst zonder controlerende druk om
een terugkeer te aanvaarden. Zo komt de positie
van de vertrouwenspersoon niet in het gedrang.
welke lessen Trekken JullIe uIT deze
VoorBeelden?
ANN EN JOACHIM: ‘Wij pleiten ervoor dat mensen
meteen in de juiste opvangstructuur zouden
worden geplaatst. Het zou ook goed zijn om de
psychosociale begeleiding en de opbouw van
het vertrouwen te scheiden van administratieve
taken. Nu is het schizofreen: de administratieve
rol overheerst en breekt het vertrouwen.’ ‘Ook
pleiten we voor een opvangplaats voor de loop
van het traject op maat van de persoon. Daartoe
zou een ”observatiecentrum” (nvdr, indivueel
bekijken wat elke asielzoeker nodig heeft in de
opvang) handig kunnen zijn.
Hoe sCHATTen JullIe de effeCTIVITeIT VAn
HeT sysTeem VAn ‘oPen TerugkeerPlAATsen’
In.
ANN EN JOACHIM: ‘We hebben daar bedenkingen
bij. Het zet mensen onder druk en werkt
onderduiken in de hand. Onze boodschap is dat
we het hele traject met hen willen afleggen, verder
bouwend op het vertrouwen tot aan het einde.
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 15

de zAAk zAmIr en IzmIr BAJrAkTArI
December is de maand van Zamir en Izmir
Bajraktari, twee jonge Albanese broers die naar
Albanië worden uitgewezen omdat hun ouders
dertien jaar geleden logen over hun afkomst. Hun
ouders wilden dit laten rechtzetten. Maar daardoor
verliest het hele gezin zijn verblijfsvergunning. De
zaak maakt grote verontwaardiging los in de school
van de broers, in de media en bij politici. De vraag
rijst of jonge mensen die hier hun leven hebben
opgebouwd, een opleiding volgen of werken en
is die maatregel een gevolg van hun deelname
aan een poging tot ontsnapping met geweld. Zij
zullen aan dit regime onderworpen blijven tot
op de dag van hun repatriëring. Wij vrezen dat
misbruik wordt gemaakt van dit ‘aangepast’
regime: het gebeurt in een isolatiecel en dat mag
normaal enkel als sanctie gedurende maximum 72
uur. De Federale Ombudsman was in 2009 erg
scherp: ‘Het misbruik van het aangepast regime
als vervanging of verlenging van de disciplinaire
afzondering is een vorm van machtsmisbruik die
onmiddellijk moet stoppen.’ Het antwoord van de
Dienst Vreemdelingenzaken (in 2013, nvdr) is erg
defensief. Ze kondigen zelfs aan dat zij informatie
over de bezoeken van onze lidorganisatie Jesuit
Refugee Service Belgium, aan de politie zullen
bezorgen. De insinuatie dat onze organisaties
ontsnappingen zouden mogelijk maken, tart alle
verbeelding.
Onze meest ervaren bezoekers getuigen dat 2012
voor hen het moeilijkste jaar ooit was. Ze zien in
de gesloten centra elke dag de hoge menselijke
kost van een hardvochtig terugkeerbeleid: veel
negatieve regularisatiebeslissingen van mensen
die al lang in België leven, uitwijzingsbevelen
met inreisverboden, problematische arrestaties
(bijvoorbeeld een vader die wordt gearresteerd aan
de schoolpoort waar hij zijn dochtertje staat op te
wachten), opdeling van gezinnen, herhaaldelijke
pogingen om weigerachtige vreemdelingen met
geweld op het vliegtuig te dwingen, veel klachten
over gebrekkige toegang tot medische hulp, wanpraktijken
bij advocaten ... De opeenstapeling van
menselijke drama’s maakt het voor de bezoekers
erg zwaar. In 2012 ontmoetten ze 678 opgesloten
vreemdelingen. Dat is ongeveer 10 procent van
16 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
bijdragen aan onze maatschappij, moeten worden
gestraft voor een leugen van hun ouders. Maar de
staatssecretaris en de Dienst Vreemdelingenzaken
zijn onverbiddelijk: fraude betekent onmiddellijke
opsluiting en uitwijzing zonder enige kans voor
de jongens om de beroepsopleiding af te werken
waar ze zich al zeven jaar hard voor inzetten. En
bovendien een verbod om gedurende vijf jaar
terug naar Europa te komen.
alle vreemdelingen die dit jaar in België werden
opgesloten.
BegeleIders: HulPVerleners of AgenTen?
Ook de mensen die afgewezen asielzoekers en migranten
begeleiden in afwachting van hun vertrek,
hebben het alsmaar moeilijker. De doelstelling van
het begeleidingstraject is dat asielzoekers bewust
en correct geïnformeerd een beslissing kunnen
nemen over hun toekomst. Het nieuw terugkeerbeleid
maakt dat werk alsmaar moeilijker. Het
kader waarin ze moeten werken, is steeds strikter
geworden. Er is hoe langer, hoe minder ruimte
en tijd om een kwalitatief traject af te leggen met
asielzoekers. De eenzijdige nadruk op uitstroom uit
de opvang zal asielzoekers misschien wel de opvang
doen verlaten, maar de vraag blijft of ze duurzame
toekomstbeslissingen nemen. Ze moeten voldoende
geïnformeerd, begeleid en versterkt zijn om een
nieuwe toekomst uit te kunnen bouwen. Een kader
met termijnen moet er zijn en begeleiders hebben
zeker ook controlerende verantwoordelijkheden.
Maar formalisme, herhaaldelijke overplaatsingen en
een gebrek aan flexibiliteit, maken dat begeleiders
eerder agenten worden dan hulpverleners. En los
daarvan moeten we als maatschappij aanvaarden
dat terugkeer niet altijd mogelijk is. Omdat er
bv. problemen in het thuisland zijn waarvoor wij
geen oplossing hebben.

ConClusIe
De regering-Di Rupo zit nu een jaar in
het zadel. Het nieuwe beleid rond asiel en
migratie vertoont een grote kloof tussen
intenties en de praktijk op het terrein. Het is
duidelijk dat de regering vooral bezig is het
net rond afgewezen asielzoekers te sluiten
in plaats van hen daadwerkelijk te helpen
bij hun vrijwillige terugkeer. Verontrustend
is dat het hele opvangnetwerk meegesleurd
wordt in een controlerende rol waardoor
de sociale rol in de verdrukking komt.
Veel afgewezen asielzoekers zien dan ook
geen andere uitweg dan onderduiken in
de illegaliteit. Van de weeromstuit vinden
er ook steeds meer risicovolle gedwongen
uitwijzingen plaats en is de situatie in de
gesloten centra meer dan zorgwekkend.
Vluchtelingenwerk voorspelde deze evolutie
jaren geleden al. Dat het geen loze kreet
was, blijkt ook uit de veroordelingen die
België opliep bij het Europees Hof voor
de Rechten van de Mens.
AsIelCenTrum Pondrôme - © nICk HAnnes
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 17

deel 2
cijfers
18 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
CIJfers (1): gedwongen uITwIJzIngen
2012
> AAnHoudIngen
27 731 administratieve aanhoudingen van mensen
zonder papieren waaronder ook afgewezen
asielzoekers. Na aanhouding:
13%
62%
> oPsluITIngen
— Totaal 6799 opgesloten vreemdelingen
— 5320 personen gerepatrieerd of teruggedreven
vanuit gesloten centra (78,3% van alle
opsluitingen werd effectief gerepatrieerd)
— 1150 personen vrijgesteld
> VerwIJderIngen
Totaal 6704 vreemdelingen gedwongen uitgewezen
(waarvan 1895 terugdrijvingen aan de grens)
2011
> AAnHoudIngen
27 161 administratieve aanhoudingen van mensen
zonder papieren waaronder ook afgewezen
asielzoekers. Na aanhouding:
57%
13%
25%
30%
Vrijlating (statuut)
Uitwijzingsbevel
Opsluiting in gesloten
centrum
Vrijlating (statuut)
Uitwijzingsbevel
Opsluiting in gesloten
centrum
> oPsluITIngen
— Totaal 7034 opgesloten vreemdelingen
— 5256 personen gerepatrieerd of teruggedreven
vanuit gesloten centra (75% van alle
opsluitingen werd effectief gerepatrieerd)
— 1452 personen vrijgesteld
> VerwIJderIngen
Totaal 6955 vreemdelingen gedwongen uitgewezen
(waarvan 2735 terugdrijvingen aan de grens)
2010
> AAnHoudIngen
25 093 administratieve aanhoudingen van mensen
zonder papieren waaronder ook afgewezen
asielzoekers. Na aanhouding:
45%
15%
40%
Vrijlating (statuut)
Uitwijzingsbevel
Opsluiting in gesloten
centrum
> oPsluITIngen
— Totaal 6553 opgesloten vreemdelingen
— 4461 personen gerepatrieerd vanuit gesloten
centra (65% van alle opsluitingen werd
effectief gerepatrieerd)
— 1871 personen vrijgesteld
> VerwIJderIngen
Totaal 5823 vreemdelingen gedwongen uitgewezen
(waarvan 1863 terugdrijvingen aan de grens)
Bron 2010: http://www.emnbelgium.be/nl/
publication/activiteitenrapport-2010-dienstvreemdelingenzaken
Bron 2011: http://www.emnbelgium.be/nl/publication/activiteitenrapport-2011-dvz
Bron 2012: Geert Verbauwhede, Adviseur Dienst
Vreemdelingenzaken, e-mail 18 maart 2013
HeT AsIelCenTrum VAn Pondrôme - © nICk HAnnes

CIJfers (2): VrIJwIllIge Terugkeer
De vrijwillige terugkeer kent een stijgende trend:
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
2.593
2007
2.669
2008
2.659
2009
2.957
2010
3.358
2011
(2012: 4.694 via Fedasil, 962 via de DVZ bv.
bussen naar de Balkan)
Bron: http://www.fedasil.be/nl/home/cijfers
Nooit eerder keerden zoveel migranten vrijwillig
terug naar hun land van herkomst als in 2012.
Ook in 2013 blijven de cijfers stijgen. Er is een
belangrijke verschuiving in het profiel van de
personen die kiezen voor vrijwillige terugkeer.
Het programma wordt momenteel vooral gebruikt
door asielzoekers in procedure of afgewezen asielzoekers.
In 2012 vertegenwoordigden zij 61%
van het totaal aantal terugkeerders, tegenover
39% migranten zonder papieren. In 2011 lag die
verhouding nog op 50% voor elke groep. Volgens
Fedasil is dat door de professionalisering van de
terugkeerbegeleiding in het opvangnetwerk voor
asielzoekers. De staatssecretaris legt een direct
verband tussen de stijgende vrijwillige terugkeer
en het nieuwe terugkeertraject. Het is nochtans
onduidelijk of die stijgende trend wel te wijten
is aan het nieuwe terugkeerbeleid omdat dat pas
in september 2012 van kracht werd. Bovendien
zijn de eerste cijfers van de nieuwe open terugkeerplaatsen
net niet bemoedigend.
CIJfers (3): oPen TerugkeerPlAATsen
5.656
2012
Fedasil verklaart de stijgende trend van de vrijwillige
terugkeer ook door de open terugkeerplaatsen in
vier opvangcentra van Fedasil, maar Vluchtelingenwerk
twijfelt aan die verklaring. 78% van de
2081 personen die tot eind januari 2013 aan een
open terugkeerplaats werden toegewezen, verdwijnt
immers of gaat niet naar de terugkeerplaats. Dit
percentage steeg van 55% naar 78% sinds het
begin van de maatregel.
Aantal toewijzingen aan de terugkeerplaatsen: 2081
Niet toegekomen en dus ondergedoken: 1236
Instroom in de terugkeerplaatsen:
— 180 zitten nog in de open terugkeerplaatsen
— 567 hebben de open terugkeerplaatsen
opnieuw verlaten:
– 396 (70% van alle uitstroom): ondergedoken
vanuit de open terugkeerplaatsen.
– 88 (16% van alle uitstroom): vrijwillige
terugkeer
– 35 (6% van alle uitstroom): opnieuw
overgebracht naar de gewone opvang
omdat hun medische regularisatieaanvraag
zal behandeld worden
– 1 (0,1% van alle uitstroom): arrestatie
politie
CIJfers (4): TerugkeerwonIngen Voor
gezInnen
Van 1 oktober 2008 tot 1 oktober 2012 verbleven
385 gezinnen, waaronder 694 minderjarigen, in
de woonunits.
374 gezinnen verlieten de woonunits:
— 174 gezinnen keerden terug (46,5%).
Hiervan kozen 35 gezinnen voor een vrijwillige
terugkeer. Dit is een lichte stijging
tegenover 2011.
— 94 gezinnen doken onder (25%). Dit
percentage blijft de laatste vier jaar stabiel.
— 106 gezinnen werden om diverse redenen
door de Dienst Vreemdelingenzaken
vrijgesteld (28,5%): Hiervan werden 49
gezinnen (13% van het totaal) vrijgesteld
omwille van een erkenning als vluchteling
of de toekenning van de subsidiaire
bescherming (oorlogsvluchtelingen). Daarnaast
werden ook enkele gezinnen vrijgesteld
omwille van een regularisatie.
Uit deze percentages maken we op dat 75% van
alle gezinnen niet onderduikt en dus in contact
blijft met de coach in de woonunit. Ongeveer
65% bereikt een uitkomst (terugkeer of verblijfsstatuut,
namelijk een erkenning als vluchteling of
een regularisatie).
Irak, Afghanistan, Rusland, Servië en Kosovo staan
in de top vijf van de herkomstlanden. Alleenstaande
moeders met kind(eren) maakten in 2012 meer
dan de helft uit van het totaal aantal gezinnen.
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 19

kleIn kAsTeelTJe - ©mArCel VAn CoIle
deel 3
wat deed Vluchtelingenwerk in 2012?
20 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen

A. AnAlyse & ondersTeunIng
Vluchtelingenwerk houdt op elk vlak de vinger
aan de pols van het nieuwe terugkeerbeleid: we
analyseren de nieuwe terugkeerplaatsen voor
afgewezen asielzoekers, het nieuwe uitwijzingsbeleid
voor mensen zonder papieren (SEFOR)
en de impact van dit alles op de gesloten centra.
Daarnaast houden we de gedwongen en vrijwillige
terugkeerpraktijken in het oog.
gemeenten
In de zomer van 2013 publiceren we een rapport
over de opvolging van uitwijzingsbewijzen door de
gemeenten. Dat is het sluitstuk van een onderzoek
dat liep in 2012.
gesloten centra bezoeken
Vluchtelingenwerk en onze Franstalige zusterorganisatie
CIRÉ werken samen met de organisaties
die de gesloten centra bezoeken aan een rapport
over problematische aanhoudingen en opsluitingen
in die centra. Het rapport met pakkende verhalen
wordt verwacht in het najaar van 2013.
We werkten ook aan een betere ondersteuning
en omkadering voor de bezoekers aan de gesloten
centra. Onze zusterorganisatie CIRÉ, die samen met
Vluchtelingenwerk de bezoekersgroep coördineert,
peilt naar hun noden via een enquête. We willen
onze werking professionaliseren en onze aanwezigheid
in de gesloten centra verbeteren. Nieuwe
bezoekers zullen we een tijdlang begeleiden. In
2012 organiseren we verschillende praktijkgerichte
vormingen voor nieuwe én doorgewinterde
bezoekers. Vandaag beschikt de bezoekersgroep
over elf bezoekers die elk één of twee keer per
week de verschillende gesloten centra bezoeken.
Project met onverwijderbaren
In september 2012 startten we ook een project
rond de detentie van vreemdelingen en afgewezen
asielzoekers die eigenlijk onverwijderbaar zijn
(omwille van administratieve of beschermingsgerelateerde
redenen). Dit is een samenwerking
met organisaties uit het Verenigd Koninkrijk,
Frankrijk en Hongarije.
nieuwsbrief
Vluchtelingenwerk biedt begeleiders van asielzoekers
en andere migranten juiste informatie
over de verschillende terugkeerpraktijken. Onze
Nieuwsbrief Terugkeerpraktijk doet dit voor een
twintigtal herkomstlanden, geeft een overzicht van
het Belgische en internationale terugkeernieuws,
en de behandeling van terugkeerders na aankomst
in hun thuisland.
Eind 2012 telden we 300 abonnees (100 meer dan
eind 2011). Onder de abonnees zowel begeleiders,
advocaten, sociale diensten als parlementsleden.
Helpdesk terugkeer
Met vragen over een specifieke terugkeerpraktijk
kunnen begeleiders ook beroep doen op onze
Helpdesk Terugkeer. In 2012 kregen we 108
vragen over 69 verschillende landen.
Toekomstbegeleiding
Vluchtelingenwerk lanceert de methodiek ‘Toekomstbegeleiding
in de opvang van asielzoekers’.
Bijna alle begeleiders binnen ons opvangnetwerk
krijgen een training op maat. Concreet gaat het
over meer dan tweehonderd begeleiders. Onze
publicatie ‘Maak de toekomstpuzzel: toekomst
& terugkeer in de begeleiding van asielzoekers’
is een handig hulpmiddel. Het biedt begeleiders
van asielzoekers concrete instrumenten om
asielzoekers in de opvang toekomstoriënterend
te begeleiden en het onderwerp terugkeer met
afgewezen asielzoekers te bespreken. En dat zonder
het vertrouwen tussen begeleider en cliënt te
schaden. Deze vorm van begeleiden helpt zowel
voor een integratie in België als een re-integratie
in het thuisland. Asielzoekers kunnen zo bewust
en correct geïnformeerd een verantwoordelijke
beslissing maken over hun toekomst. De methodiek
is het product van een reflectieproces
bij begeleiders in ons opvangnetwerk, maar ook
andere opvangpartners zien de meerwaarde ervan
in. Toch maken de ontwikkelingen in het Belgische
terugkeerbeleid het voor begeleiders alsmaar
moeilijker om de methodiek toe te passen.
B. BeleIdswerk
JANUARI: Dankzij het intensieve lobbywerk van
Vluchtelingenwerk bevat de wet die de Europese
Terugkeerrichtlijn omzet, garanties voor de rechten
van de vreemdelingen. Maar elke garantie komt
met valkuilen. Daarom reageert Vluchtelingenwerk
argwanend. In combinatie met het Sefor-project
draagt de wetgeving bij tot een duidelijk kader
voor de terugkeer, maar de principiële voorrang
van vrijwillige terugkeer dreigt in de praktijk een
lege doos te worden.
MAART: De International Detention Coalition
(IDC) start haar wereldwijde campagne tegen
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 21

dalmar is 36 en komt uit guinee. Hij straalt
energie uit. of is het alertheid?
22 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
het Verhaal Van dalmar
Dalmar wil precies weten waar Vluchtelingenwerk
voor staat en waartoe dit interview dient. ‘Maar
in deze context is het voor mij makkelijker praten
dan in een officieel bureau’, zegt hij. ‘Daar blokkeer
ik en kan ik me dan voor mijn dossier belangrijke
dingen zoals data en telefoonnummers niet meer
herinneren, …’
Op 11 maart 2013 is het drie jaar geleden dat
Dalmar in Zaventem arriveerde vanuit Guinee.
Hij was alleen. ‘Ik ontvluchtte mijn land omwille
van de dagelijks voelbare spanningen, de nooit
ophoudende strijd tussen verschillende etnieën,
het geweld tijdens betogingen tegen het regime,
waarin o.a. mijn broer het leven liet.’ Het werd
Dalmar te veel. ‘Guinee n’est vraiment pas une
démocratie’, zucht hij. Hij had gestudeerd, was
zelfstandig gids voor toeristen. Hij had er familie
en vrienden. Zijn vrouw werkte voor een ministerie;
ze konden goed in hun onderhoud voorzien.
‘Wat me opviel, was het grote aantal Guinezen in
België. Op mijn eerste busrit in Brussel hoorde ik
iemand mijn dialect spreken. ’t Was een shock.’
Dalmar wist niets van te volgen procedures af.
Landgenoten in het asielcentrum gaven hem foute
informatie – tips naar de illegaliteit. Een vriend
bracht hem naar de Dienst Vreemdelingenzaken.
‘Het gesprek daar viel niet mee. De bediende
wilde alles vlug afhandelen en ik kreeg de tijd
niet om mijn ingewikkelde verhaal te vertellen.’
Het irriteerde hem zo dat hij veel te vlug begon
te praten én veel te luid. Het klonk agressief. ‘Het
is mijn fout’, zegt hij. ‘Ik kan nogal explosief zijn
als ik niet gehoord word.’ Zijn asielprocedure
werd opgestart. Het jaar daarop kwam ook zijn
vrouw naar België.
‘Na ruim twee jaar kreeg ik een brief van het
Commissaris-generaal voor de Vluchtelingen
en de Staatlozen met een negatieve beslissing.’
Zijn motivering zou onvoldoende onderbouwd
zijn met officiële attesten en certificaten, o.a. de
overlijdensakte van zijn broer. ‘Ik had me op zo’n
zaken in Guinee niet voorbereid’, zegt Dalmar. ‘Ik
had condoleancekaarten en foto’s van de personen
die gedood zijn op 28 september 2009 en artikels
uit de Franse pers, maar dat is geen bewijs.’ Via
een advocaat dient hij beroep in, maar dat wordt
verworpen. ‘Voor hem is het een dossier, maar
voor mij mijn leven’, zegt Dalmar. ‘Ze vinden
onvoldoende motieven in de papieren, maar mijn
motief ligt niet hier, maar in Guinee. Er is iets
grondig fout in de procedure.’
Intussen beginnen de gesprekken met begeleiders
van het CAW voor het traject vrijwillige
terugkeer. ‘Eerst was ik pro, maar in drie jaar
ben ik geëvolueerd en geïntegreerd. Ik ken veel
mensen, werk via een interim-kantoor en spreek
Nederlands. Als ik naar mijn land terugkeer, krijg
ik 6000 euro mee. Maar ik wil geen geld, want
ik ben geen economisch vluchteling. Ik heb nu
voor een tweede keer asiel aangevraagd en wacht
op antwoord.’ Voor die aanvraag heeft Dalmar
nog meer bewijzen en getuigenissen verzameld
van zijn leven in Guinee.
‘Ik heb mijn familie en vrienden verlaten, dan is
het toch omdat er iets niet pluis is? Ik ben boos.
Niet op iemand hier, maar op mijn situatie en op
mijn land Guinee. Ik ben ook bang. Als ik terugkeer,
word ik vervolgd, want dezelfde personen
zijn nog aan de macht. Ik word nu al geviseerd.
En voor de kinderen – zeker de meisjes – vrees ik
nog het meest. Ze worden verminkt. Het enige
wat ik wil is leven. En liefst in vrede.’
*De naam Dalmar is fictief. Omdat de getuige nog
altijd zeer bang is na wat hij meemaakte, veranderden
we zijn naam.

de TerugkeerCoACH: unIeke
doCumenTAIre
Het Nederlandse productiehuis HUMAN kreeg
in 2012 voor het eerst toestemming om te filmen
in de woonunits waar gezinnen met kinderen
voorbereid worden op hun vrijwillige terugkeer.
De concrete uitwerking van het beleid, het resultaat
van ons jarenlang campagnewerk
tegen opsluiting,
werd erg aangrijpend in beeld
gebracht in de documentaire
‘De Terugkeercoach’. Vluchtelingenwerk
biedt de makers
maandenlang inhoudelijke
ondersteuning. De documentaire
wordt uiteindelijk op
10 december uitgezonden op
Nederland 2 en op 24 januari
2013 op Canvas. Via Twitter en
Facebook stromen de positieve
reacties binnen. De International
Detention Coalition (IDC)
de opsluiting van kinderen. Die campagne komt
er mede dankzij internationaal lobbywerk van
Vluchtelingenwerk.
Een opvolgingscomité van de regering evalueert
het samenwerkingsakkoord tussen Fedasil en de
Dienst Vreemdelingenzaken over het begeleidingstraject
voor de gezinnen met minderjarige
kinderen zonder papieren. Begeleiders getuigen
dat het samenwerkingsakkoord voor sommige
gezinnen een duw in de rug gaf om een duurzame
oplossing te zoeken, maar dat het in veel gevallen
toch geen duurzame oplossing bood. Verschillende
begeleiders interpreteren de begeleiding ook anders.
Er is ook onvoldoende (personeels)omkadering.
MEI: Met het Platform Kinderen op de Vlucht
ontmoet Vluchtelingenwerk Fedasil en de Dienst
Vreemdelingenzaken. We bespreken de evaluatie
van het samenwerkingsakkoord over het begeleidingstraject
voor de gezinnen met minderjarige
kinderen zonder papieren.
zal de documentaire ondertitelen in het Engels om
hem te gebruiken in wereldwijd lobbywerk tegen
de opsluiting van kinderen. Evaluaties publiceren
en documentairemakers ondersteunen kunnen wij
vooral dankzij de bezoeken die onze lidorganisatie
Jesuit Refugee Service Belgium brengt aan de
terugkeerwoningen.
Beeld uIT doCumenTAIre ‘de TerugkeerCoACH’
AUgUSTUS: Er is nog steeds geen echt beleid,
enkel puzzelstukjes die Vluchtelingenwerk en haar
lidorganisaties op het terrein zelf in elkaar moeten
schuiven. De langverwachte instructie van Fedasil
over hun terugkeerbeleid aan het hele opvangnetwerk
schept iets meer duidelijkheid, maar laat nog
heel wat vragen onbeantwoord. Vluchtelingenwerk
geeft actief input, maar betreurt het eindresultaat.
Het is alsof Fedasil een niet-gedragen instructie
wil opdringen aan het hele netwerk.
SEPTEMbER: Vluchtelingenwerk volgt de werking
van de open terugkeerplaatsen nauw op. Via de
Fedasil-werkgroep Vrijwillige Terugkeer verzamelen
we de cijfers. Via ons eigen opvangnetwerk
verzamelen we verhalen van begeleiders over de
moeilijkheden van het nieuwe beleid.
OkTObER: Vluchtelingenwerk licht het nieuwe
terugkeerbeleid toe op de nationale netwerkdag
van onze lidorganisatie KMS/AMOS. Zij voeren
dit jaar campagne onder de slogan ‘Vrijwillige
terugkeer? Stuur migranten niet terug naar af!’
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 23

Op 1 oktober was het exact vier jaar geleden dat
toenmalig minister van Asiel en Migratie Annemie
Turtelboom een eind maakte aan de opsluiting van
kinderen. Ze koos voor open terugkeerwoningen
als alternatief. Vluchtelingenwerk publiceert op
die dag een tweede evaluatie van de open terugkeerwoningen
samen met onder andere UNICEF,
Amnesty International en de Kinderrechtencommissaris.
Het relatieve succes van de woonunits blijft
overeind. Begeleiding in open terugkeerwoningen
is even effectief maar minder traumatiserend voor
kinderen, dan opsluiting in gesloten centra. De
Dienst Vreemdelingenzaken geeft toestemming te
filmen in de open terugkeerwoningen.
NOVEMbER: Vluchtelingenwerk spreekt op de
eerste EU-workshop rond detentie, met mensenrechten-
en vluchtelingenorganisaties uit vijftien
Europese landen. De International Detention
Coalition (IDC) organiseert de workshop in
Griekenland als aanklacht tegen het onmenselijke
asiel- en detentiebeleid in dat land. België wordt
samen met Denemarken en Zweden vermeld als
land dat steeds meer alternatieven voor detentie
gebruikt.
DECEMbER: We roepen onze leden samen om het
met terreinwerkers te hebben over de toepassing
van SEFOR, de opvolging van uitwijzingsbevelen
door de gemeenten.
We plannen lunchmeetings met vijf verschillende
politieke partijen om knelpunten in het nieuwe
terugkeertraject te signaleren. Voor het eerst trekken
we naar het parlement met de begeleiders
die dagelijks het door de overheid uitgewerkte
terugkeerbeleid uitvoeren. We willen beleidsmakers
confronteren met de mensen achter de procedures
en statistieken. We willen het diepmenselijke verhaal
van begeleiding dichter bij het beleid brengen.
Alle partijen zijn enthousiast. Ze waarderen de
ontmoeting met begeleiders die dagelijks werken
aan een duurzaam toekomstperspectief.
C. BewegIng
Om het bredere publiek te tonen wat er in de
gesloten centra gebeurt, organiseert Vluchtelingenwerk
een tiental voorstellingen en nabesprekingen
van de film ‘Illégal’ voor hogescholen en
universiteiten. Deze Belgische inzending voor de
Oscars 2011 is de tweede langspeelfilm van Olivier
Masset-Depasse. Tania, een jonge Russische vrouw
leeft samen met haar veertienjarige zoon Yvan al
acht jaar zonder legale verblijfplaats in België.
24 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
Tanja is onafgebroken op haar hoede en vreest
politiecontroles. Op een dag wordt ze gearresteerd
en belandt ze zonder haar zoon in een gesloten
centrum. Ze doet er alles aan om haar zoon terug
te vinden en niet uitgewezen te worden.
We kaderden de verschillende elementen van de
film, zoals migratie, toegang tot Europa, verblijf
in België, illegaliteit, opsluiting in gesloten centra,
vrijwillige terugkeer en uitzetting.
CAmPAgne ‘VrIJwIllIge Terugkeer? sTuur mIgrAnTen nIeT Terug
nAAr Af!’ (kms/Amos)

algemeen
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 25

op het Veld
kleInsCHAlIge oPVAng VluCHTelIngenwerk - © foTogrAfIe CHrIsTo
6000sTe AsIelzoeker In onze oPVAng
In 2012 ving Vluchtelingenwerk per dag ongeveer
950 asielzoekers op. Samen met onze zusterorganisatie
CIRÉ gaat het om bijna 2000 asielzoekers. We
werken hiervoor samen met onze opvangpartners
Caritas International, Sociale Dienst Socialistische
Solidariteit (SESO), CAW Stimulans, CAW Visserij
- ’t Eilandje, CAW Visserij - De Schreiboom,
CAW Mozaïek en vzw Lhiving. Deze partners
beheren de opvangplaatsen en zorgen voor de
begeleiding. In 2012 verwelkomde Vluchtelingenwerk
de 6000ste asielzoeker.
Autonomie en het gezin staan voor ons centraal.
Daarom kiezen we ervoor om asielzoekers op te
vangen in individuele woningen, appartementen,
26 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
wIsT Je dAT?
— we gemiddeld 950 asielzoekers per dag
opvangen
— de meeste asielzoekers in onze opvang uit
servië, rusland en Afghanistan komen
— 97 mensen werden erkend als vluchteling
en 14 als oorlogsvluchteling (subsidiaire
bescherming)
— 4 families die erkend werden als vluchteling
uit de zogenaamde ‘veilige landen’ komen
— 83 mensen onze opvang verlieten en
vrijwillig terugkeerden naar hun land

studio’s of in opvangplaatsen met gemeenschappelijke
faciliteiten. Onze opvangpartners begeleiden
de asielzoekers in hun dagelijkse leven en doorheen
de asielprocedure. De begeleiders krijgen van ons
juridische en praktische ondersteuning: vormingen,
documentatie en een juridische helpdesk. Die
ondersteuning is nog verder uitgebreid met een
ruim aanbod aan vormingen en werkbezoeken voor
onze begeleiders. Zoals een training vluchtverhaalanalyse
en vormingen rond het terugkeertraject
en de preventie van zelfdoding. Met ons aanbod
bereikten we 175 begeleiders.
Vluchtelingenwerk en CIRÉ zijn sinds 2012
aanwezig op de dienst dispatching van Fedasil, het
Federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers.
We kunnen nu snel en efficiënt asielzoekers
toewijzen aan onze opvangplaatsen.
ons soePPunT
Naast de opvang coördineren we ook samen met
CIRÉ een Soep- en infopunt, kortweg Soeppunt.
Asielzoekers krijgen er een warm onthaal op de
dag dat ze in België aankomen en asiel aanvragen.
Een warme kom soep en belangrijke neutrale
informatie zijn de kern van ons Soeppunt. We
geven de pas aangekomen asielzoekers elke dag
tussen 12u en 13u begrijpbare juridische informatie,
benadrukken het belang van een advocaat
en belichten kort het asielinterview.
wIsT Je dAT?
— er in 2012 zo’n 80 nieuwe vrijwilligers
bijkwamen
— de teller van enthousiaste soeppuntvrijwilligers
nu dus op 200 staat
— we daardoor 20 000 asielzoekers, of zo’n
80 per dag, soep en info gaven
En dat doen we niet alleen. Elke dag zetten maar
liefst tien vrijwilligers zich in voor dat warm
onthaal. Zoals ambtenaren van de Vlaamse overheid
of werknemers van GDF Suez. Maar ook
vluchtelingen die ooit zelf langs het Soeppunt
passeerden, dragen nu graag hun steentje bij.
Eind 2012 kregen we van de federale overheid te
horen dat de subsidies voor het Soeppunt wegvallen.
Omdat het Soeppunt volgens ons echt een
behoefte invult, zullen we in 2013 dus op zoek
gaan naar alternatieven.
wIsT Je dAT?
— sos opvang de 255 meest kwetsbare
asielzoekers uit 46 verschillende landen
opving
— we dat samen met 300 vrijwilligers deden
— meer dan 2500 asielzoekers overdag een
maaltijd en basis socio-juridische bijstand
kregen
sos oPVAng
Begin 2012 voelde het Soeppunt nog de gevolgen
van de crisis in de opvang voor asielzoekers. Als
asielzoekers te horen kregen dat er voor hen geen
opvangplaats was, keerden ze meteen terug naar
het Soeppunt. Het was voor hen een plek van herkenning
en rust. Ze konden er met al hun vragen
terecht. SOS Opvang was actief tot maart 2012.
Dit noodhulpproject startte Vluchtelingenwerk in
2011 op om de opvangcrisis het hoofd te bieden.
We deden dit toen samen met 11.11.11, Unicef
België; Oxfam Solidariteit, Oxfam-Wereldwinkels,
CIRÉ, Convivial, Caritas International en Dokters
van de Wereld. Asielzoekers die op straat moesten
overleven kregen dan bij ons overdag sociale,
juridische en medische begeleiding. De meest
kwetsbare onder hen gaven we een slaapplaats.
sos oPVAng - © regInAld dIerCkx
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 27

lIJsT VeIlIge lAnden nIeT VeIlIg
‘Minder instroom, meer uitstroom’: dat was de focus
van het asielbeleid in 2012. De lijst van ‘veilige
herkomstlanden’ was één van de maatregelen van
de overheid om de instroom van asielzoekers uit
die ‘veilige landen’ te beperken en de uitstroom te
vergroten. Sinds maart 2012 moeten asielzoekers uit
Albanië, Bosnië-Herzegovina, Macedonië, Kosovo,
Servië, Montenegro en India extra inspanningen
leveren om hun vrees voor vervolging te bewijzen.
Ze krijgen een versnelde, minder kwalitatieve
asielprocedure met weinig mogelijkheden om
een beroep in te dienen. En zo werd Albanië
28 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
beleidsbeïnVloeding en analyse
gesloTen CenTrum 127BIs, sTeenokkerzeel - © PIeTer sToCkmAns
opgenomen op de lijst van veilige landen. Maar
staat in 2012 wel in de top 10 van landen waarvan
meeste vluchtelingen erkend werden. Is Albanië
dan wel veilig?’
België is trouwens niet het enige land in Europa
dat kiest voor een lijst van ‘veilige landen’. Ook
het Verenigd Koninkrijk, Luxemburg, Oostenrijk,
Frankrijk, Duitsland, Denemarken en Ierland
werken met zo’n lijst. Maar als we dan deze lijsten
met elkaar vergelijken is geen enkele lijst dezelfde.
Hoe kan een land nu als veilig worden beschouwd
door het ene land, maar niet door het andere?
In 2012 ging Vluchtelingenwerk dan ook, samen

met andere ngo’s, in beroep tegen deze lijst van
veilige landen. De resultaten van het beroep
verwachten we in 2013.
AfgHAnIsTAn: zIJn ongelooflIJke
VerHAlen ongeloofwAArdIg?
Sinds 2011 repatrieert België opnieuw afgewezen
asielzoekers naar Afghanistan. Zorgwekkend is
dat de nieuwe regering ook kwetsbare mensen
terugstuurt. Bijvoorbeeld leden van religieuze
minderheden. Of ook jongeren die in ons land
zijn aangekomen als minderjarigen. Denk maar
aan Parwais Sangari.
Ook wijst het Commissariaat-generaal voor de
Vluchtelingen en de Staatlozen vaak Afghanen af
omdat ze hun identiteit niet voldoende kunnen
bewijzen. Zonder zekerheid over hun identiteit
en afkomst kan het Commissariaat-generaal hun
nood aan bescherming niet onderzoeken. En toch
stuurt de Dienst Vreemdelingenzaken hen terug
naar Afghanistan. Terwijl deze mensen daar misschien
wel gevaar kunnen lopen.
Vluchtelingenwerk kaart deze problematiek aan
in de pers en bij de regering. We stimuleren parlementsleden
om hierover vragen in het parlement te
stellen. Dat gebeurde ook in 2012: ongeveer drie
parlementsleden stelden één of meerdere vragen.
In oktober 2012 veroordeelde het Europees Hof
voor de Rechten van de Mens ons land omdat het
een asielaanvraag van een Afghaans gezin onzorgvuldig
behandelde. Het Hof bevestigde hiermee
onze vrees: er zijn knelpunten in de behandeling
van Afghaanse asieldossiers.
syrIërs eIndelIJk erkend Als oorlogs-
VluCHTelIngen
Achttien maanden lang bevroor ons land de
asielaanvragen van Syriërs. Het Commissariaatgeneraal
vond dat de situatie in het land nog te
onduidelijk was om te spreken van een algemeen
gewapend conflict. En dus kregen gevluchte Syriërs
geen subsidiaire bescherming (oorlogsvluchteling).
Vluchtelingenwerk veroordeelde dit beleid en
pleitte in de media voor subsidiaire bescherming
voor Syriërs.
In augustus 2012 besliste het Commissariaatgeneraal
dan om terug Syrische asielaanvragen
te behandelen. De meeste Syriërs krijgen nu
bescherming. Toch blijft het voor veel Syriërs zo
goed als onmogelijk om belgië op een legale
manier te bereiken. Zo is het zeer moeilijk voor
hen aan visa te raken voor ons land. Wij blijven
hen hierop aanspreken.
reseTTlemenT: BelgIë wIl Honderd
VluCHTelIngen uITnodIgen
In 2012 kondigde staatssecretaris voor Asiel en
Migratie Maggie De Block aan dat België in 2013
honderd vluchtelingen zal uitnodigen naar ons
land. Dat heet resettlement. De vluchtelingen
wonen nu in vluchtelingenkampen in Tanzania
en Burundi waar ze geen veilig leven kunnen
opbouwen.
Daarop actualiseerden we onze visie op resettlement
waarin we opnamen dat we blijven ijveren voor
een structureel resettlementbeleid voor België.
Net zoals bijvoorbeeld Nederland en Zweden
jaarlijks 500 en 1700 vluchtelingen uitnodigen,
moet België ook haar steentje bijdragen. Want
wereldwijd wachten in 2013 volgens UNCHR
ongeveer 181 000 vluchtelingen op resettlement.
euroPA
In 2012 vond de laatste fase van de harmonisering
van de EU-asielwetgeving plaats. Een nieuwe tekst
van de kwalificatierichtlijn werd goedgekeurd.
Deze richtlijn bepaalt de definitie en inhoud van
internationale bescherming in de Europese Unie.
Ook werkten de EU- instanties aan een nieuwe tekst
voor de opvangrichtlijn, de asielprocedurerichtlijn
en de Dublin-verordening. Deze laatste is de wet
die bepaalt welke EU-lidstaat verantwoordelijk is
voor de behandeling van een asielaanvraag. Over
de Dublin-verordening maakten we in 2012 een
brochure ‘Wat is Dublin’ om de knelpunten van
dit systeem aan het ruime publiek te laten zien.
Vluchtelingenwerk heeft de onderhandelingen
rond de nieuwe EU-wetgeving gevolgd via de
Europese koepel van vluchtelingenorganisaties
ECRE. We werkten mee aan hun standpunt rond
solidariteit en verdeling van verantwoordelijkheid
op het vlak van asiel binnen de EU.
Is de oPVAngCrIsIs VoorBIJ?
Van 2009 tot 2012: drie jaar lang moesten heel
wat asielzoekers in ons land op straat overleven.
In totaal zette de opvangcrisis 12 340 mannen,
vrouwen en kinderen in de kou.
Vluchtelingenwerk bleef met SOS Opvang ook
in 2012 druk zetten op de regering om snel
een oplossing te vinden voor de asielzoekers op
straat. Een delegatie van SOS Opvang legde op
een gesprek met het kabinet De Block concrete
beleidsaanbevelingen voor.
De staatssecretaris creëerde uiteindelijk bijkomende
noodopvang. Door een verstrenging van het
asielbeleid daalde ook het aantal asielaanvragen.
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 29

Er kwam voor de meeste asielzoekers een einde
aan de ellende. De meeste onder hen worden nu
opgevangen. In 2012 kregen in totaal 95 asielzoekers
uit de EU en 208 asielzoekers uit de rest
van de wereld geen opvangplaats.
Maar dat betekende niet dat de problemen van
de baan waren. Want de meeste gezinnen met
kinderen zonder papieren kregen nog altijd
geen opvang. Terwijl zij daar bij wet recht op
hebben. Ook vandaag nog worden ze aan hun
lot overgelaten.
EU-burgers die asiel aanvragen krijgen ook nog
steeds geen opvang. En ook voor asielzoekers die
een meervoudige aanvraag indienen, werd de wet
strenger. Vanaf dan zouden asielzoekers enkel
tijdens hun eerste asielaanvraag zeker zijn van
een opvangplaats. Voor een tweede of volgende
asielaanvraag bleek opvang enkel mogelijk als ze
nieuwe elementen aan hun vluchtverhaal kunnen
toevoegen.
Fedasil legde nieuwe regels vast over het einde en
de mogelijke verlenging van de opvang. Zo kregen
onder meer asielzoekers die in beroep gingen bij
de Raad van State tegen een negatieve beslissing
over hun asielaanvraag, geen opvang meer. Dat
maakte het voor hen moeilijker om in beroep te
gaan. Want geen opvangplaats betekent ook geen
begeleiding. Daarom ging Vluchtelingenwerk bij de
Raad van State in beroep tegen deze nieuwe regels.
AnAlyse
Ons beleidswerk steunt natuurlijk op grondige
analyses. Nog meer dan andere jaren lag onze
focus in 2012 op zulke analyses. We analyseerden
knelpunten in de behandeling van Afghaanse
asieldossiers en verwerkten die in een landenrapport.
Dat was meteen de eerste in een reeks
landenrapporten.
Seksuele geaardheid kan een reden voor vervolging
zijn. We startten de analyse van beslissingen
die de asielinstanties in ons land namen op basis
van deze vervolgingsgrond. Hoe kan je je seksuele
geaardheid bewijzen? En hoe beoordelen asielinstanties
dat? In 2013 publiceren we dit rapport.
In ons analysewerk focusten we ook op gevluchte
artsen. Met een buitenlands artsendiploma kan
je hier niet zomaar aan de slag. Hoe kunnen we
ervoor zorgen dat de expertise van deze artsen zo
goed en zo snel mogelijk kan ingeschakeld worden
in Vlaanderen? En welke meerwaarde hebben zij
voor onze zorgsector? We brachten een rapport
uit om het debat aan te zwengelen.
Wat gebeurt er met vluchtelingen na hun erken-
30 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
ning? Hoe groot is het risico dat ze in armoede
terechtkomen? En hoe kunnen openbare diensten
als OCMW, VDAb en gemeenten dit voorkomen?
In de brochure ‘Gemeenten Geven Thuis’ verzamelden
we de goede praktijken van gemeenten,
OCMW’s … De brochure kwam terecht bij alle
OCMW’s in Vlaanderen. Op een afsluitende
studiedag onderzochten we met Caritas International,
het Belgisch Comité voor Hulp aan
Vluchtelingen en Convivial de activeringspolitiek
van OCMW’s en tewerkstellingsdiensten. Tachtig
mensen namen hieraan deel.
In 2012 monitorden we in onze eigen opvangplaatsen
nog beter welke gevolgen wetswijzigingen en
instructies van Fedasil hadden op de opvang. We
analyseerden ze en hielden statistieken bij. Deze
dienden als ondersteuning van ons beleidswerk
rond opvang.
ArTs © unHCr, InTegrATIon CAmPAIgn

ondersteuning
lAATsTe VluCHTelIng krIJgT sTudIe-
BegeleIdIng
In Gent, Antwerpen en Brussel kunnen vluchtelingen
nu al negen jaar lang met al hun vragen terecht
bij onze studiebegeleiding. Al die tijd streefden
we naar een structureel aanbod van de overheid
voor volwassenen met een buitenlands diploma die
opnieuw willen studeren. Heel wat vluchtelingen
haalden een diploma in hun thuisland en hadden
een goede job. Maar dat betekent niet dat ze hier
onmiddellijk dezelfde job kunnen uitoefenen
of met hun diploma aan de slag kunnen. Vaak
moeten ze opnieuw gaan studeren of bijstuderen.
werk VAn zeBrArT-kunsTenAAr kITo, forT euroPA, 2008
De Vlaamse overheid besliste uiteindelijk om
vanaf 2014 zelf studiebegeleiding voor nieuwkomers
te organiseren. In tussentijd lopen er zes
pilootprojecten in Vlaanderen en Brussel. Vanaf
nu kunnen vluchtelingen dus daar terecht in plaats
van bij Vluchtelingenwerk. Daarom hielpen we
in 2012 de laatste vluchteling binnen onze eigen
studiebegeleiding.
VluCHTelIngen@work
In 2012 werkten we verder rond de tewerkstelling
van vluchtelingen. En spraken vooral de werkgevers
aan. We moedigden hen aan een ‘open bedrijf’
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 31

te zijn voor vluchtelingen. En vroegen hen om
hoogopgeleide vluchtelingen een passende stage
of, nog beter, een echte job aan te bieden. Ze
ontmoetten elkaar onder andere tijdens onze
netwerkreceptie. De werkervaringen waren voor
alle vluchtelingen een verrijkende ervaring. Ook
heel wat werkgevers reageerden positief.
zeBrArT
Het platform voor gevluchte kunstenaars, ZebrArt
werd eind 2011 een onafhankelijke vzw met eigen
Raad van Bestuur. We ondersteunen deze vzw,
onder meer met hulp bij het zoeken naar middelen
om de werking verder te zetten. Voorlopig
met weinig resultaat.
ZebrArt vzw verwelkomde haar nieuwe voorzitter
Erwin Jans, dramaturg bij het Toneelhuis. Hij
bouwde in zijn carrière heel wat expertise op rond
interculturaliteit.
VrAgen? ConTACTeer onze HelPdesks
Naast onze helpdesk ‘Terugkeer’ (zie deel 1) bieden
we ook de heldesks ‘Planet Search’ en de ‘Juridische
helpdesk’ aan. Met deze helpdesks ondersteunden
we ook in 2012 heel wat advocaten, vrijwilligers
en begeleiders van asielzoekers.
> Planet search
Voor advocaten, vrijwilligers en begeleiders van
asielzoekers is correcte en voldoende landeninfo om
een asieldossier te onderbouwen erg belangrijk. Planet
Search zoekt, bestudeert en analyseert relevante
bronnen via het internet en persdatabanken over
de situatie in het herkomstland van asielzoekers.
Voor asielzoekers kan die info de geloofwaardigheid
van hun vluchtverhaal ondersteunen. En dus
van levensbelang zijn.
In 2012 kreeg de helpdesk 465 vragen over ongeveer
60 landen. Dat is een stijging ten opzichte van
32 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
wIsT Je dAT?
— 15 vluchtelingen relevante werkervaring
kregen en 4 onder hen effectief een job in
hun specialisatie vonden
— onze netwerkreceptie 10 vluchtelingen en
19 werkgevers samenbracht
— 5 gevluchte ingenieurs deelnamen aan
een ‘speedmeet’ met een headhuntersbureau
vorig jaar. Toen kregen we 440 vragen. De meeste
vragen gaan over een persoonlijk vluchtverhaal.
Andere zijn meer algemeen zoals vragen over
een specifieke regio of over etnische of religieuze
groepen. De meeste vragen gaan over Afghanistan,
Irak en de Russische Federatie.
> Juridische helpdesk
Naast correcte en voldoende landeninfo is een goede
kennis van het asielrecht, migratiebeleid en het
beleid van asielinstanties cruciaal voor advocaten
en begeleiders. Daarom staat de helpdesk klaar om
juridisch advies te geven. In 2012 beantwoordde
de helpdesk 824 vragen.
VluCHTneT.Be en een HAndBoek
Op dit extranet gingen in 2012 zo’n 295 advocaten
op zoek naar analyses van rechtspraak en
gespecialiseerde juridische info over asiel. Het is
speciaal ontwikkeld voor asieladvocaten. Dankzij
Vluchtnet kunnen ze ook onderling informatie
en ervaringen delen om hun juridische bijstand
aan asielzoekers te optimaliseren.
Begeleiders bij de asielprocedure kunnen dan
weer rekenen op ons geactualiseerde handboek
speciaal op hun maat gemaakt. In 2012 bracht de
uitgeverij Politeia het vernieuwde handboek uit.
VluCHTVerHAAlAnAlyse
We startten met een pilootproject rond vluchtverhaalanalyse.
Een cruciaal aspect van de procedurebegeleiding.
We gaven een zestal begeleiders
uit zowel onze kleinschalige opvang als de federale
opvangcentra intensieve ondersteuning. We hielpen
hen bij het afnemen en analyseren van het
vluchtverhaal van een asielzoeker.
oVerlegmomenTen en VormIngen
Niet alleen met de helpdesks, brochures en websites
ondersteunen we advocaten, vrijwilligers en
begeleiders van asielzoekers. We brachten hen in
2012 ook vijf keer samen om ervaringen uit te
wisselen rond een specifiek asielthema. En kritisch
te reflecteren over hun eigen begeleidingsrol. Want
een goede samenwerking en vertrouwensrelatie
tussen advocaten en begeleiders is belangrijk
om samen asielzoekers zo goed mogelijk bij te
staan in hun asielprocedure.
Ook speelden we in op de actualiteit door een
vorming te geven rond de lijst veilige landen en
de werking van het Europees Hof voor de Rechten
van de Mens in asielzaken. Daarnaast gaven we
ook negen basisvormingen over asielrecht, opvang
en vluchtverhaalanalyse.

Vrijwilligerswerking
Vrijwilligers zijn de basis van een beweging.
Daarom blijft Vluchtelingenwerk er voor kiezen
om via vrijwilligers onze beweging te versterken
en uit te breiden. Dat doen we met twee soorten
vrijwilligers: lokale vrijwilligersgroepen en vrijwilligers
op het secretariaat van Vluchtelingenwerk.
Lokale vrijwilligersgroepen in heel Vlaanderen
zetten zich dagelijks in voor asielzoekers, vluchtelingen
en mensen zonder papieren. Ze maken hen
wegwijs in de gemeente: helpen met huisvesting,
inschrijvingen in de school, organiseren huiswerkklassen,
voedselbedeling,… Daarnaast staan ze
asielzoekers en mensen zonder papieren bij in hun
procedure. Vluchtelingenwerk ondersteunt zo’n 40
vrijwilligersgroepen. Samen met partnerorganisaties
organiseren we provinciale ontmoetingsmomenten.
Op deze ontmoetingsmomenten kunnen vrijwilligers
ervaringen uitwisselen en geven we hen
vormingen op maat. In 2012 vertelden we hen
meer over vrijwilligers werven, terugkeer en het
Europese asielbeleid. Op hun buurt geven lokale
groepen ons signalen door van op het terrein.
Ook in brussel ondersteunen heel wat vrijwilligers
onze werking. In 2012 kregen we er voor
ons Soeppunt tachtig enthousiaste vrijwilligers bij.
Nu telt het Soeppunt zo’n tweehonderd vrijwilligers.
Elke middag geven een tiental onder hen
asielzoekers een warme kom soep en tegelijkertijd
broodnodige informatie over hun asielprocedure.
Ook op het secretariaat van Vluchtelingenwerk
werken er vrijwilligers mee. Ze analyseren rechtspraak,
doen beleidswerk, worden ingezet op
sociale media,…
Elke jaar stijgt het aantal vrijwilligers. Naast de
lokale groepen kunnen we nu al beroep doen op
380 vrijwilligers.
Sinds 2012 krijgt elke nieuwe vrijwilliger een
instapmap en een basisvorming asiel. Zowel in
Limburg als in Brussel organiseerden we in 2012
zo’n vorming. Bijna veertig vrijwilligers namen
hieraan deel. Volgend jaar willen we deze onder-
VrIJwIllIger AlHAdI oP HeT soePPunT VAn VluCHTelIngenwerk - © PAsCAle merTens
steuning voor vrijwilligers nog verder uitbreiden.
sos oPVAng
In de winter van 2011-2012 mobiliseerde Vluchtelingenwerk
in het samenwerkingsverband SOS
Opvang meer dan driehonderd vrijwilligers. Zij
organiseerden onze tijdelijke nachtopvang voor
asielzoekers zonder opvangplaats. Gedurende drie
maanden waren deze driehonderd vrijwilligers de
drijvende kracht achter SOS opvang. Zij gaven
samen met ons een krachtig signaal aan de regering.
een VrIJwIllIgsTer geefT uITleg AAn een fAmIlIe In sos oPVAng
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 33

34 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
Verhalen Vertellen
Ik Ben gAsTVrIJ! en JIJ?
Gastvrijheid is één van de mooiste eigenschappen.
Mensen warm onthalen, zeker als ze het
nodig hebben. Zoals vrienden in de problemen.
Of asielzoekers en vluchtelingen. Zij moeten een
nieuw leven opbouwen in een gemeente. En die
gemeente en haar inwoners kunnen gastvrij zijn.
Daarom riepen we met onze campagne ‘gastvrije
gemeenten’ mensen op om hun gemeente gastvrij
te stemmen. Eén verhaal stond centraal: dat van
Hakim Nawabi.
In Merchtem, Hasselt en Mechelen hingen meer
‘ze getuigt van lef, de advertentie van Vluchtelingenwerk
Vlaanderen: het bekende gezicht van de burgemeester van
de grootste stad van Vlaanderen stevig toetakelen,
daarnaast zijn rechtstreekse concurrenten voor de
komende gemeenteraadsverkiezingen iets soortgelijks
toedichten en zo aangeven dat de risico’s van politiek
bedrijven in Antwerpen klein bier zijn vergeleken bij andere
omgevingen. soms moeten mensen wel degelijk voor lijf
en leden vrezen, en dus een uitweg zoeken naar elders
(hier bijvoorbeeld)’
de jury van de standaard solidariteitsprijs
dan driehonderd verkiezingsborden die leken op
een verkiezingscampagne van Hakim Nawabi.
Hij kwam op voor ‘een zetel in het parlement’
met de slogan ‘Terug naar eigen land’. Op het
eerste gezicht dus de spreekbuis voor een extreem
rechtse anti-migratie partij. Op 26 april werden de
affiches overplakt met de slogan: ‘Vluchtelingen
hebben geen keuze. Ontdek hun verhaal en stem
je gemeente gastvrij op www.gastvrijegemeente.
be’. Onze campagne was gelanceerd.
Eind 2012 stemden meer dan 4500 mensen uit
306 gemeenten voor een gastvrije gemeente.

Meer dan 10 000 raambordjes met ‘ik wil wonen
in een gastvrije gemeente werden verspreid. In
2013 gaan we op zoek naar vluchtelingvriendelijke
initiatieven in de gemeenten. Want Vlaanderen
wil gastvrij zijn!
de medIA: nATIonAAl, lokAAl en soCIAAl
We proberen onze communicatie te ondersteunen
met echte verhalen. Zo maken we het leven van
asielzoekers en vluchtelingen tastbaar voor het
ruime publiek.
In 2012 hechtten we opnieuw veel belang aan correcte
berichtgeving. We organiseerden daarom een
persbriefing bij Belga,
een Belgisch nieuwsagentschap.
Daarbij
deden we de basis van
asiel uit te doeken in
een uur en behandelden
we enkele actuele vraagstukken:
thema’s die op
dat moment speelden
in de media. Daarnaast
werkte we in 2012 een
redactionele huisstijl
uit om onze communicatie
te stroomlijnen. Samen
met onze grafische
huisstijl zorgde dat voor extra herkenbaarheid van
onze communicatie.
Ik wAs ToPAmBTenAAr In
AfgHAnIsTAn. en BoVendIen
ATHeïsT en ProgressIef.
dus Voor de TAlIBAn een
VIJAnd. gelukkIg kon
Ik VluCHTen nAAr
BelgIë en Vond Ik HIer
een gAsTVrIJe gemeenTe
hakim nawabi, gevlucht uit afghanistan
In 2012 concentreerden we ons niet alleen op de
nationale media. We richtten ons ook op de lokale
pers. Dat was onder andere zeer nuttig voor onze
campagne ‘gastvrije gemeente’. Die sterk lokaal
ingebed was en dus interessant nieuws voor de
lokale pers. Verhalen in de lokale pers waren een
handig hulpmiddel om meer stemmen voor een
gastvrije gemeente binnen te rijven.
Online communicatie is voor Vluchtelingenwerk
alsmaar belangrijker: website, e-mail, sociale media,…
Vooral sociale media maken het makkelijk
om onze boodschap naar een ruimer publiek dan
alleen onze achterban uit te dragen. We werken aan
een online gemeenschap die onze boodschap mee
uitdraagt. Vluchtelingenwerk en de woordvoerder
hadden eind 2012 samen 3050 Facebookfans en
1750 volgers op Twitter. Dagelijks sturen we vanaf
elk account minstens één bericht de wereld in. We
delen persberichten, onze nieuwsbrief e-fugee en
berichten van onze leden. Ook het laatste nieuws
over asielzoekers en vluchtelingen in België delen
we met onze fans en volgers.
Bovendien gebruiken we sociale media ook om
mensen op te roepen tot actie. Zo kwamen de
meeste stemmen voor een gastvrije gemeente via
sociale media. En wierven we via dit medium
vrijwilligers voor SOS Opvang en om mee actie
te voeren.
wereldVluCHTelIngendAg
Op 20 juni is het Wereldvluchtelingendag. Die dag
is er wereldwijd aandacht voor vluchtelingen.
Vluchtelingenwerk ontwikkelde in 2012 daarvoor
een Facebookapplicatie,
zond een tv- en radiospot
uit en verzorgde een
visueel spektakel op het
Luxemburgplein. Dat
deden we samen met
UNHCR, de Vluchtelingenorganisatie
van de
VN, Fedasil, het Commissariaat-generaal
voor
de Vluchtelingen en de
Staatlozen, het Belgisch
Comité voor Hulp aan
de Vluchtelingen, het
Rode Kruis, Croix Rouge
en onze Franstalige zusterorganisatie CIRÉ.
Bovendien deelden we samen met 150 vrijwilligers
flyers uit in 25 belgische stations.
Met dat alles toonden we aan dat mensen niet
zomaar op vlucht slaan. Ze laten niet zonder reden
hun hele hebben en houden achter om ergens
anders een nieuw leven op te bouwen.
Een filmpje gaf weer hoe we in Brussel een gebouw
virtueel in brand staken. Een symbool voor hoe
het voelt om alles achter te moeten laten. Het
filmpje werd eind 2012 maar liefst 28 000 keer
bekeken. Je kan het bekijken op You Tube via de
zoekterm ‘Brussels square turns into war zone’.
wInTer, zomer: oPVAng!
SOS Opvang gaf de opvangcrisis een gezicht. In de
media was er veel aandacht voor ons signaal. Het
is niet de taak van ngo’s, maar wel van de overheid
om asielzoekers op te vangen. Zij hebben bij wet
recht op opvang. Uiteindelijk voorzag de regering
tijdelijk extra opvangplaatsen. Maar enkel voor
de wintermaanden. Omdat er ook in de zomer
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 35

opvang en begeleiding moet zijn voor asielzoekers
kwamen we op straat. Op 6 maart 2012 ijverden
we voor het kabinet van staatssecretaris Maggie
De Block samen met 350 mensen voor opvang:
zomer en winter. Grote borden toonden de profielen
van de mensen op straat en ons strijdlied
was van ver te horen.
de sTAndAArd solIdArITeITsPrIJs
Elk jaar gaat De Standaard op zoek naar de
scherpste advertentie voor het goede doel. Er is
een publieksprijs (de prijs voor de advertentie
met de meeste stemmen van het ruime publiek)
en een juryprijs. Beide winnaars krijgen driemaal
een paginagrote adver-
tentieruime in de krant
ter waarde van 25 000
euro per advertentie.
Het communicatiebureau
Absoluut maakte
voor ons een ijzersterke
advertentie. Dat vond
ook de jury van De
Standaard: Vluchtelingenwerk
won dan
ook De Standaard Solidariteitsprijs
2012.
36 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
HeT AnTwoord oP de
wedsTrIJd VrAAg Is:
8 JAAr. HArTelIJke groeTen
en BedAnkT Voor
Alweer een zeer
InTeressAnTe nIeuwsBrIef
ruth, lezer e-fugee
VAn HoloCAusT ToT VluCHTen VAndAAg
Net als andere jaren probeerden we ook in 2012
ons verhaal via partners te vertellen. Daarom
werkten we samen met de Kazerne Dossin. Dit
museum over Holocaust en mensenrechten opende
in 2012 haar deuren. Omdat vluchten van alle
tijden is verzamelde Vluchtelingenwerk portretten
van mensen die vandaag de dag moeten vluchten.
Hun verhalen hangen in het museum en figureren
in een mooi fotoboek over de tentoonstelling.
weBsITe In een nIeuw kleedJe
In aanloop naar de nieuwe website zetten we onze
huidige website om naar de onze nieuwe grafische
huisstijl. Ook integreerden we de vrijwilligerswebsite:
www.vluchtelingenwerk.be/vrijwilligers.
Voor het eerst schakelden we onze website in bij
een fondsenwervende actie voor het Soeppunt.
In 2012 bezochten 2% meer mensen de website
in vergelijking met het jaar daarvoor. Opmerkelijk
was de grote stijging van bezoekers die via Facebook
en Twitter doorklikten. Via Facebook waren
dat 4200 bezoeken. Een blijvend succes van de
website is het aantal downloads van rapporten,
brochures, jaarverslagen,… In 2012 werd ‘Wat
is een vluchteling’ bijna 2500 keer gedownload.
Het rapport over de gesloten centra van 2006 nog
altijd meer dan 1000 keer.
e-fugee: 7000 lezers
Eind 2012 had onze digitale nieuwsbrief e-fugee
7000 lezers. Dat zijn er 2500 meer dan vorig
jaar. Deze sterke stijging komt door het stemformulier
op de website van de ‘gastvrije gemeente’
campagne. Mensen kregen een duidelijke en niet
verplichte opt-in om op de hoogte te blijven van
de activiteiten van Vluchtelingenwerk.
E-fugee kreeg een makeover:
beknopte nieuwsberichten
afgewisseld
met foto’s en dit alles
in onze nieuwe huisstijl.
Naast actuele nieuwsberichten
kwamen ook
maandelijks rubrieken
terug: vacatures, kalender
en vragen staat vrij
met telkens een vraag
van de Juridische helpdesk,
Planet Search en de helpdesk Terugkeer.
Nieuw was dat we in elke e-fugee een wedstrijd
lanceerden.
CAmPAgne gAsTVrIJe gemeenTe

personeel en financiën
fInAnCIeel BeHeer
Vluchtelingenwerk beschikt over verschillende
financieringsbronnen: Europese, federale en
Vlaamse. Naast overheidssubsidies voor concrete
opdrachten of projecten ontvangt Vluchtelingenwerk
ook middelen van onder andere
11.11.11 en uit private fondsenwerving.
De omzet van Vluchtelingenwerk bedroeg in
2012 2,75 miljoen euro. In vergelijking met
vorig jaar is dat een stijging met 270 000 euro.
Vluchtelingenwerk blijft sterk afhankelijk van
projectsubsidies. Wel zien we opnieuw een sterke
groei van de inkomsten uit fondsenwerving
(68 500 euro in 2012 tegenover 27 000 euro in
2011 en 12 000 euro in 2010).
We hebben een goede reputatie voor de administratieve
opvolging van onze diverse middelen.
In 2012 werd 5068 euro aan subsidies ingehouden
door publieke financiers na controle
van eindrapporten. Dit is minder dan 0,3% van
de jaarlijkse inkomsten uit projectsubsidies en
kleInsCHAlIge oPVAng VluCHTelIngenwerk, © foTogrAfIe CHrIsTo
getuigt van degelijk financieel bestuur. Vluchtelingenwerk
kreeg in 2012 van de Europese Ombudsman
gelijk in een langdurig geschil met de
Europese Commissie, wat zich vertaalde in een
minnelijke schikking. De organisatie werkt als
geheel met meerjarenplanningen en jaarplannen.
De grootste uitgavenpost van een tweede- en
derdelijnorganisatie zoals Vluchtelingenwerk is
gewoonlijk de loonkost van de medewerkers.
De meerderheid van het personeel wordt direct
ingezet op de projectwerkingen van Vluchtelingenwerk.
Hierbij heeft de coördinatie van het
opvangnetwerk voor asielzoekers de grootste
personeelsbezetting.
Projectsubsidies worden systematisch en nauwgezet
gecontroleerd door bevoegde overheidsinstellingen.
Daarnaast werden de rekeningen
2012 gecontroleerd en goed bevonden door Mazars
Bedrijfsrevisoren. De jaarrekeningen zijn
publiek beschikbaar op de website van de Nationale
Bank (www.nbb.be). Vluchtelingenwerk
publiceert ook haar financiële kerngegevens
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 37

voor het grote publiek op www.donorinfo.be.
Net als vorige jaren zijn giften aan Vluchtelingenwerk
voor een bedrag van 40 euro of meer
fiscaal aftrekbaar. In 2012 ontving Vluchtelingenwerk
38 121,15 euro aan particuliere giften
en 30 350 euro van corporate donoren. Een belangrijk
deel hiervan was bestemd voor het tijdelijke
noodhulpproject ‘SOS Opvang’.
Vluchtelingenwerk kon geen fondsenwerver
aannemen. Er werden wel belangrijke stappen
gezet naar een betere diversificatie van middelen.
Daar waar de verhouding overheidssubsidies/particuliere
middelen in 2011 nog 15/1
bedroeg, was die ratio voor 2012 11/1.
Vluchtelingenwerk dankt de verschillende financierende
overheden, de Koning Boudewijnstichting,
het Network of European Foundations,
11.11.11, en de individuele en corporate
donoren voor hun steun in 2012. Ook de talrijke
medewerkers en vrijwilligers zonder wie
heel wat activiteiten niet gerealiseerd konden
worden: bedankt!
38 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
VerdelIng InkomsTen, uITgAVen
oVerzICHT
INKOMSTEN 2012 - € 2,75 MIO
Europese subsidies
Federale subsidies
Vlaamse subsidies
Stichtingen en ngo’s
Corporate donoren
Particuliere fondsen
Andere inkomsten
UITGAVEN 2012 - € 2,75 MIO
Diensten en goederen
Bezoldigingen
Andere kosten
Reserves
Personeel
Vluchtelingenwerk voert een actief diversiteitbeleid
en selecteert medewerkers op basis van
competenties. Omdat we het belangrijk vinden
dat onze organisatie een afspiegeling is van de
maatschappij en omdat we op die manier veel
efficiënter kunnen werken.
Het gemiddelde personeelsbestand bedroeg in
2012 34,1 voltijds equivalenten. Dit is ongeveer
evenveel als het jaar daarvoor, toen we 33,4 voltijds
equivalenten telden. In 2012 kwamen 18 nieuwe
collega’s in dienst terwijl 24 mensen onze organisatie
verlieten. Dit verloop heeft rechtstreeks te maken
met de projectwerkingen van onze organisatie.
Deze projecten zijn per definitie tijdelijk.
Vluchtelingenwerk heeft meer vrouwen in dienst
dan mannen. Op 31 december 2012 waren er 9
mannen en 28 vrouwen in dienst. Deze genderverdeling
is terug te vinden op alle functieniveaus
in de organisatie: het managementteam bestaat
uit 4 vrouwen en 2 mannen.
Op 31 december 2012 werkten bij Vluchtelingenwerk
8 collega’s met een migratieachtergrond.
Overheidssubsidies: 2 527 417 euro 91,9% van totaal
Europese subsidies 375 881 euro 13,7%
Federale subsidies 1 853 024 euro 67,4%
Vlaamse subsidies 298 512 euro 10,9%
Private fondsenwerving 223 177 euro 8,1% van totaal
Stichtingen en ngo’s 135 177 euro 4,9%
Corporate donoren 30 350 euro 1,1%
Particuliere fondsen 38 121 euro 1,4%
Andere inkomsten 19 529 euro 0,7%
Totalen 2 750 594 euro 100%

Vluchtelingenwerk heeft een jong personeelsbestand.
Zo is 59% van onze collega’s jonger dan 35
jaar. De gemiddelde leeftijd van alle werknemers
bedroeg op 31 december 2012 34,58 jaar en de
mediaanleeftijd 33,5 jaar.
leefTIJdsPIrAmIde
10
8
6
4
2
MANNEN : 8 (22%)
VROUWEN: 29 (78%)
18-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59
Vluchtelingenwerk doet zoveel mogelijk voor een
goede balans werk-privé. Bij Vluchtelingenwerk
geldt een systeem van glijdende werkuren. Gemiddeld
werkt 74% van onze mensen voltijds. Mannelijke
collega’s werken in verhouding ongeveer
even vaak deeltijds als onze vrouwelijke collega’s.
In 2012 namen zeven collega’s tijdskrediet of
andere vormen van verlof op.
Het personeel van Vluchtelingenwerk wordt
verloond volgens vijf looncategorieën, gebaseerd
op de barema’s van paritair comité 329.01. De
loonspanning (het verschil tussen hoogste en laagste
loon in de organisatie) bedroeg in december 2012
2,43. Dit is een stijging in vergelijking met 2011,
toen de loonspanning 2,39 bedroeg.
Het bruto maandloon van de algemeen directeur
bedroeg die maand 4147,64 euro. De totale loonkost
2012 van de algemeen directeur bedroeg 58
197,17 euro inclusief patronale bijdragen, en te
vermeerderen met gsm-abonnement en gebruik
van een laptop als extralegale voordelen. Dit bedrag
ligt lager dan normaal omdat de directeur
in 2012 enkele maanden afwezig was wegens
moederschapsrust en ouderschapsverlof.
Personeelsleden krijgen hun abonnement openbaar
vervoer voor woon-werkverkeer terugbetaald:
100% voor een treinabonnement en 80% voor
een busabonnement. En bovenop de twintig dagen
wettelijke vakantie, biedt Vluchtelingenwerk tien
dagen extralegale vakantiedagen.
In 2012 investeerde Vluchtelingenwerk netto
18 092 euro in formele vormingen en opleidingen.
Dit bedrag is iets lager dan vorig jaar, toen hieraan
21 029 euro werd besteed.
nAAr een nIeuwe loCATIe
In 2012 werd veel tijd besteed aan de onderhandelingen
om te kunnen verhuizen naar een andere
locatie. Het huidige kantoor is uitstekend gelegen,
maar is niet langer geschikt voor onze organisatie.
De jongste jaren groeide Vluchtelingenwerk in
verantwoordelijkheden en projecten. Dus nam
ook ons personeelsbestand toe. De vrijheidsgraden
om een nieuw kantoor te vinden zijn beperkt: een
betaalbaar kantoor in de Brusselse Noordwijk en
in de buurt van knooppunten van het openbaar
vervoer.
Een beter geschikt kantoor vinden bleek voor Vluchtelingenwerk
alleen een onmogelijke opdracht. In
2012 werd Vluchtelingenwerk samen met nog
twee andere organisaties met maatschappelijke
meerwaarde (SAW-B en Réseau Financement
Alternatif) door haar lidorganisatie Dokters van
de Wereld betrokken in de zoektocht naar een
gebouw dat collectief beheerd kon worden.
Dat werd gevonden in de Kruidtuinstraat te
Sint-Joost-Ten-Node. De vier organisaties ondertekenden
op 20 december 2012 een erfpachtovereenkomst
voor 99 jaar.
Ook de onderhandelingen voor een lening bleken
tijdsintensief. Vluchtelingenwerk gaat een lening
aan van 861 000 euro terugbetaalbaar over een
periode van 20 jaar bij Triodos Bank. De totale
erfpachtkost jaar werd namelijk in een keer afgelost.
Verder werd veel energie besteed aan het
opstellen van een huishoudelijk reglement, de
inrichting van het kantoor en het vinden van de
nodige middelen of het onderhandelen van lage
prijzen daarvoor.
De samenwerking met andere middenveldorganisaties
maakte een nieuw kantoor voor een financieel
beperkte organisatie als Vluchtelingenwerk wel
haalbaar. In de lente van 2013 zullen we onze
medewerkers een werkplek kunnen bieden die
voldoet aan de vereisten.
Vluchtelingenwerk Vlaanderen | jaarVerslag 2012 39

40 jaarVerslag 2012 | Vluchtelingenwerk Vlaanderen
dit jaarverslag is een uitgave van
Vluchtelingenwerk Vlaanderen vzw
kruidtuinstraat 75, 1210 Brussel
T 02 225 44 00 - f 02 201 03 76
info@vluchtelingenwerk.be
www.vluchtelingenwerk.be
BnP Paribas fortis Be96 0011 5598 8305
Triodos Bank Be06 5230 8056 2922