'Het is ons een eer en een genoegen' - Vrije Universiteit Amsterdam

c. f. beyers naudé (1972)
eredoctoraten
De gedachte de Zuid-Afrikaanse dominee Christiaan Frederik Beyers
Naudé (1915-2004) een eredoctoraat te verlenen, ontstond niet in de
boezem van de theologische faculteit, maar daarbuiten. Dr. E. Emmen
van Kairos, een stichting die zich (zoals het neutraal heette) bezighield
met ‘het vraagstuk van de bevolkingsgroepen in Zuid-Afrika’, stelde al
in maart 1970 aan de theologische faculteit voor de blanke predikant
een eredoctoraat te verlenen. Hij droeg een keur van argumenten aan,
die allemaal vervat waren in de zin: ‘Ds. Beyers Naudé kan gelden als
de centrale leidende figuur in Zuid-Afrika, die op grond van zijn christelijke
theologische overtuiging zich met de inzet van zijn gehele persoon
in hoge mate verdienstelijk maakt voor de toenadering van de bevolkingsgroepen
en rassen in Zuid-Afrika.’
Bij monde van kerkhistoricus prof. dr. C. Augustijn antwoordde de
faculteit eveneens veel waardering voor Naudé te hebben. Maar een
eredoctoraat in oktober 1970, zoals voorgesteld door Emmen, leek
hem niet verstandig. Dan namelijk zou de Nederduits Gereformeerde
Kerk zich uitspreken over Naudé, die zich had opgeworpen als criticus
van de apartheid binnen zijn kerk, ideologisch steunpilaar van het regime.
Beter leek het Augustijn om Naudé bij het volgend lustrum, in
1975, een eredoctoraat toe te kennen. Maar in juli 1971 begon missioloog
prof. dr. J. Verkuyl zich met de zaak te bemoeien. In een brief aan
zijn collega’s bepleitte hij een snelle toekenning. Nu de onderdrukking
in Zuid-Afrika toenam, werd het tijd ‘door een openlijke daad
partij te kiezen en een hand in het vuur te steken’. Verkuyl verheelde
niet dat een eredoctoraat aan Naudé ‘van veel meer moed’ zou getuigen
dan dat aan Martin Luther King in 1965, waarmee dit min of meer
politieke eredoctoraat was te vergelijken. Een eredoctoraat kostte wel
iets, bezwoer Verkuyl zijn collega’s. Ietwat dramatisch stelde hij: ‘Dan
betekent dat, dat wij buiten de legerplaats gaan “en dat wij met Beyers
bereid zijn de smaadheid te dragen om Christus’ wil”.’
Onder de theologen van de Vrije Universiteit waren sommigen van
mening dat Beyers Naudé een eredoctoraat beter van de Rijksuniversiteit
Utrecht kon ontvangen. Verkuyl verzette zich daartegen fel: ‘Ieder,
die meeleeft in Zuid-Afrika weet, dat er op allerlei wijze relaties
zijn tussen de vu en Beyers Naudé. Wanneer nu een eredoctoraat niet
uitgaat van de vu, maar bijvoorbeeld van Utrecht, dan is de reactie in
87