'Het is ons een eer en een genoegen' - Vrije Universiteit Amsterdam

122
eredoctoraten
Gert J. Peelen in juni 1983 in vu-Magazine verslag deed: ‘Aanvankelijk
spreekt hij, voortdurend zijn papieren schikkend, staande achter de
lessenaar. Maar al na enkele minuten heeft hij die plek verlaten, loopt
heen en weer, marcheert, sluipt, beweegt en gebaart voor ’t front van
de zaal die ademloos toeziet en luistert.’
Negen maanden later, in mei 1984, diende de letterenfaculteit namens
erepromotor prof. Varga het voorstel in. Het voorstel ging vergezeld
van kopieën van artikelen uit genoemd nummer van vu-Magazine,
Trouw en Ad Valvas als om aan te geven hoeveel belangstelling
de figuur van Girard trok. Geen wonder, want zijn gedachten trokken
in die jaren wereldwijd de aandacht en hadden een duidelijk christelijke
ondertoon. Girard dankt de meeste bekendheid aan zijn stelling
dat nabootsing (‘mimesis’) een grondtrek is van de cultuur. Volgens
Girard is de mens onderworpen aan een duistere drang: een mateloze
begeerte om te zijn zoals anderen. De mens vindt zijn idool in de
ander, die hij wil nabootsen. Naarmate het idool groter wordt, groeit
de begeerte ook zo te willen zijn. De rivaliteit die dan ontstaat eindigt,
na een periode van aantrekken en afstoten, in chaos en conflict. Zowel
de oude als de moderne cultuur worden door deze gewelddadigheid
getekend, aldus Girard. Het christendom breekt hiermee. Waar
in de aloude Romeinse mythe Romulus zijn tweelingbroer Remus
doodt voordat hij de stad Rome sticht, daar stuurt God Kaïn weg na de
moord op Abel en laat zijn nakomelingen de tien geboden na. Anders
dan in heidense culturen en godsdiensten, is het offer niet heilig maar
wordt de geofferde (Abel) ten voorbeeld gesteld. Jezus, die steniging
van een overspelige vrouw voorkwam, sprak een groep van anonieme
daders aan als enkelingen met een geweten, die zichzelf moesten verantwoorden.
Jezus belichaamt voor Girard het tegenwicht tegen een
cultuur die steeds weer tot geweld geneigd is.
Voor de Vrije Universiteit anno 1985 was Girard een ideale kandidaat-eredoctor:
uitdagend en vernieuwend genoeg om de intellectuelen
aan de De Boelelaan te boeien, maar tegelijk zo schatplichtig aan
de joods-christelijke beschaving dat hij naadloos aansloot bij de open
en oecumenische instelling die de vu sinds de jaren zeventig was. De
universiteit wilde maar wat graag weten dat Girard in haar midden zou
verkeren. Een maand voor zijn komst naar de Dies organiseerde het
Bezinningscentrum van de Vrije Universiteit vier lezingen over het
werk van Girard, te geven door kenner ds. R. Kaptein uit Hengelo.