'Het is ons een eer en een genoegen' - Vrije Universiteit Amsterdam

110
eredoctoraten
een kruisbestuiving van wereldbeschouwing en wetenschap, zodat het
geen verwondering wekt dat hij voorzitter van het levensbeschouwelijke
Katholiek Studiecentrum in Nijmegen werd.
Van Melsen kreeg het eredoctoraat vanwege zijn ‘bijdragen aan de
beschrijving van de geschiedenis der natuurwetenschappen, aan de
natuurfilosofie en aan de inzichts- en meningvorming over de verantwoordelijkheid
van de natuurwetenschapper, met name vanuit christelijk
gezichtspunt’. Als promotor trad rector magnificus H. Verheul
op, tevens hoogleraar natuurkunde aan de Vrije Universiteit.
Toen de Leidse hoogleraar C. A. van Peursen, tevens bijzonder hoogleraar
filosofie aan de Vrije Universiteit, lucht kreeg van de voordracht
(die al in juni 1979 was gedaan), sprong hij daar onmiddellijk op in.
Op persoonlijke titel zegde Van Peursen Verheul steun toe aan het
voorstel, omdat Van Melsen niet alleen vanuit de natuurwetenschap
‘ruime perspectieven (heeft) ontsloten op wijsgerige en religieuze vragen’,
maar ook als wijsgeer zijn sporen had verdiend. In het typische,
weinig pakkende proza waarop Van Peursen het patent had. Van Melsens
verdiensten zouden ‘niet zozeer (liggen) op het terrein van diepgaande
vakstudiën, maar eerder in de grote lijnen die hij trekt: de hele
materiële werkelijkheid komt tot een hogere graad van werkelijkheidsgehalte
(...) in de levende natuur, deze weer in de geestelijke natuur.
Daarin kan de schepping zich op haar Schepper richten. Dit thema
heeft van Melsen in talloze richtingen, maar steeds op frisse wijze, en
voor een breed publiek toegankelijk, uitgewerkt’.
Die aanbeveling, gevoegd bij het voorstel-Verheul, was voldoende
om Van Melsen tot eredoctor te promoveren. Van Melsen nam met
‘diepe erkentelijkheid en grote vreugde’ kennis van de voordracht. Hij
schreef zich ‘in verschillende fasen van mijn leven en werk nauw met
de vu verbonden’ te hebben gevoeld. Van Melsen toonde zich gematigd
optimistisch over de toekomst van de confessionele universiteiten.
Maar daarvoor was, de verzuiling inmiddels voorbij, anno 1980
slechts ‘in beperkte mate’ plaats. Dat betreurde Van Melsen, geen
voorstander van verzuiling, niet. Wel geloofde hij dat een geloofsgemeenschap,
hetzij katholiek hetzij protestant, niet buiten een universiteit
kon. Tegen historicus G. Puchinger zei Van Melsen: ‘Iedere universiteit
moet zich rekenschap geven van de problemen, welke de ontwikkeling
van de wetenschap en haar toepassingen en van de maatschappelijke
consequenties daarvan te zien geven. Bij deze reflectie de