HISTORIE van de ONTMOETINGSKERK te ZEVENAAR

Avondmaalstafel
De ‘avondmaalstafel’ is mogelijk ouder dan de kerk. Het is een eenvoudige eikenhouten
bolpoottafel in een stijl die in de eerste helft van de zeventiende eeuw gebruikelijk was. Wellicht
was de tafel een schenking bij de ingebruikname van de kerk. De tafel werd in 1928 opgeknapt, na
de Tweede Wereldoorlog grondig gerestaureerd door meubelmaker Heinrich Wilhem Damhaar (1904-
1964) en in 1995 door Ernest Sparenburg opnieuw opgeknapt.
De eerste christenen kwamen eens per week bij elkaar om samen te eten en ter nagedachtenis van Jezus
brood te breken en te delen en wijn te drinken. Naarmate de kerk meer instituut werd, werd het breken van
het brood en het schenken van de wijn een voorrecht van de geestelijkheid. Gewone gelovigen mochten alleen
nog maar het gebroken brood, dat al gauw vervangen werd door de hostie, en de wijn nuttigen. De opvatting
ontstond dat bij het uitspreken van de instellingswoorden van het avondmaal (de eucharistie) brood en wijn
veranderden in het lichaam en bloed van Christus (consecratie). De meeste reformatoren van de kerk achtten
dit onjuist.

Het avondmaal had voor hen de betekenis
van een herinneringsmaaltijd (‘gedachtenismaal’).
Het had maar één vormvereiste: alles moet zo
eenvoudig mogelijk gaan en een navolging zijn van
de maaltijd die Jezus met zijn leerlingen hield op
de avond voor zijn kruisiging. Er mocht dus geen
enkele toevoeging zijn op wat in de Bijbel te
vinden is (ondermeer in Marcus 14:22-24).
In kerken van de Reformatie stond het de
plaatselijke kerkenraad vrij over de wijze van
viering te beschikken. Vaak koos deze voor een
‘zittende communie’. Er was een tafel gedekt en
om beurten namen de belijdende leden van de
gemeente daaraan plaats: eerst de mannen,
vervolgens de vrouwen. Soms waren er nog
verdere regels van voorrang voor kerkelijke
ambtsdragers of overheidspersonen. Op welke
wijze het avondmaal ook werd gehouden, een
tafel werd er altijd bij gebruikt. Een gewone
houten tafel, soms in een mooie uitvoering, maar
niet kostbaarder dan één uit het rijke
burgermilieu.
De hervormers zagen in het avondmaal
als een teken van en een zegel op de waarheid van
het Woord (de Bijbel). Het diende ter versterking
van het geloof.
In sommige protestantse kerken werd het
avondmaal eenmaal per maand gevierd, in andere
slechts enkele keren per jaar. Men werd geacht
een gewetensonderzoek te doen voordat men aan
het avondmaal deelnam.
Het avondmaal werd in Zevenaar lange tijd
staande gevierd. Op 3 januari 1842 besloot de
Liturgische bloemschikking op de avondmaalstafel
kerkenraad om dit voortaan zittende rond de
avondmaalstafel te doen. Momenteel wordt de lopende vorm gebruikt: gemeenteleden lopen langs
de voorganger en diakenen en ontvangen brood en wijn dan wel druivensap.
In de kerk geven kleuren de verschillende perioden in het kerkelijk jaar aan. Dit gebeurt ondermeer
door het antependium, het ‘kleed dat over de avondmaals- of liturgietafel hangt, door het leeslint
in de kanselbijbel en ook door de stola over de toga van de predikant. Het kerkelijk jaar loopt van
de eerste adventsweek tot de laatste zondag voor de adventstijd. Wit - de feestkleur, kleur van
zuiverheid en licht - wordt gebruikt op de feesten die te maken hebben met nieuwheid en
bevrijding: Pasen, Kerstfeest, Witte Donderdag en 1e zondag na Pinksteren. Paars - de kleur van
soberheid, ingetogenheid, bezinning, inkeer, boete en rouw - wordt gebruikt in in de adventstijd en
in de veertigdagentijd. Rood - de kleur van vuur, verwijzend naar de Heilige Geest - wordt gebruikt
op het Pinksterfeest. Groen - de kleur van hoop, groei, toekomst, het goede leven - wordt gebruikt
vanaf de eerste zondag na Epifanie tot aswoensdag (het begin van de veertigdagentijd) en vanaf de
eerste zondag na Pinksteren tot Advent.
Bij bijzondere gelegenheden past een kleur die het eigene van die viering benadrukt:
uitvaartdienst: paars of wit
bevestiging van een huwelijk: rood of wit
bevestiging van ambtsdragers: rood
openbare belijdenis: rood of wit
ingebruikname van een kerkgebouw: de kleur van de tijd van het kerkelijk jaar of rood.
Vroeger was zwart de kleur van rouw. Bij uitvaartdiensten en memoriediensten werd deze kleur
gebruikt. Nu is dat paars om rouw uit te drukken of wit om het geloof in de opstanding te
benadrukken.
© L. den Besten
Voor wie meer wil lezen over de plaats en de ontwikkeling van het avondmaal in de loop van de geschiedenis, zie:
www.protestantsegemeentezevenaar.nl / diverse publicaties / avondmaal en eucharistie.
2