Rondkomen in Leiden, 1850-2000 - Historische vereniging Oud ...

JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001
112
orthodoxe hoek begon mejuffrouw M.A. de Vriese in 1867 met haar volksontwikkelingswerk
voor fabrieksmeisjes. Vanuit meer vrijzinnige richting
was het in de jaren negentig Emilie Knappert die zich daar in het bijzonder
mee bezighield."
Het element van het morele (of zedelijke) tekort en de noodzaak van
begeleiding en opvoeding heeft nog lang een belangrijke rol gespeeld in de
benadering van armoede. Het Maatschappelijk Werk is hier uit voortgekomen.
Het betrof echter steeds sterker een specifieke groep, die men als
"onmaatschappelijken" of "asocialen" zou aanduiden. Daarvoor werden in
den lande zelfs speciale woonvoorzieningen getroffen. Zo werden in Leiden
na de Tweede Wereldoorlog mensen die men gewone huurwoningen "ontoelaatbaar"
achtte, ondergebracht in de "Caecilia-barakken"." Die benadering
is ook de achtergrond van het onderzoek dat de socioloog Milikowski eind
jaren vijftig naar bewoners van de Leidse 'krottenwijken' uitvoerde. Dat
onderzoek markeerde echter ook een breekpunt. Voor Milikowski had een
dergelijk tekort geen verklarende waarde meer voor de armoede waarin deze
'krotbewoners' zich bevonden. In zijn proefschrift keerde hij zich tegen het
gebruik van het "algemeen gangbare sociale gedrag" als toetssteen" en (dus)
tegen heropvoeding, omdat daarin altijd een levens- en maatschappijbeschouwing
is geïntegreerd." Vanaf de tweede druk droeg dit proefschrift de bijna
programmatische titel Lofder onaangepastbeid.
Elementen van deze opvatting keren nog steeds regelmatig terug in de
maatschappelijke discussie. De opmerkingen van raadslid Vlasveld over de
schuldproblematiek, maar ook het pleidooi van minister Van Boxtel (D66)
van Grote Steden Beleid in 2001 voor 'bemoeizorg' lijken hier in hoge mate
op terug te vallen.
ARBEID
Naast de morele benadering, maar ook vaak ermee gecombineerd, bestond
die, waarin het ging om de potentiële bruikbaarheid van de armen als
arbeidskracht. Het idee dat armen best wat terug mochten doen voor hun
ondersteuning, namelijk werken, is natuurlijk al veel ouder en werd voor
het eerst in de zestiende eeuw op papier gezet." Dit soort gedachten vermengden
zich met ideeën over 'verheffing' van de armen en het economisch
belang van de arbeidskracht.