Rondkomen in Leiden, 1850-2000 - Historische vereniging Oud ...

JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001
108
een maatschappelijk (cultuurgebonden) bestaansminimum centraal: het gaat
om een maatschappelijk verdelingsvraagstuk en sociale ongelijkheid.
Zeker vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw valt een verschuiving
waar te nemen van werken met een fYsiek bestaansminimum naar een
maatschappelijk bestaansminimum. Dan kan je nog een redelijk objectieve
grens proberen te formuleren - zoals het bijstandsminimum ofeen afgeleide
daarvan: een beleidsmatige definitie - of je kan uitgaan van een subjectieve
benadering, waarin de burger zelf rapporteert over zijn of haar welvaartsgevoel.
Deze laatste methode is uitgewerkt in de zogenaamde Leyden Poverty
Line. In de rapporten 'Rondkomen in Leiden ' 1 en 11 worden deze beide
twee methoden gehanteerd. Daarnaast werd een derde methode doorgerekend,
namelijk die van de ouco-definirie van armoede." Deze (strengere)
norm wordt vooral in internationale vergelijkingen gebruikt. 9
Voor een historicus zijn dit allemaal lastige definities. Ze kennen allemaal
hun beperkingen. Het is ook vrijwel ondoenlijk om op deze basis reeksen
op te zetten over de periode 1850-2000, waarin 'de' ontwikkeling van 'de'
armoede onder de Leidse bevolking in beeld wordt gebracht , zeker niet met
historisch veranderende variabelen als een maatschappelijk, beleidsmatig of
subjectief ervaren bestaansminimum. Wel zou men de ontwikkeling van de
inkomensstructuur en daarmee van de maatschappelijke ongelijkheid in
beeld kunnen brengen. Dat laatste laat zich dan enigszins objectiveren via
bijvoorbeeld berekening van de Theil -coëfficiënt." Onderzoek naar de inkomensstructuur
in Leiden over deze periode ontbreekt echter nog en de
gegevensdie er voor bepaalde momenten wel zijn, 11 zijn dermate verschillend
van karakter dat een dergelijke exercitie op dit moment weinig zinvol lijkt.
Wanneer ik verderop in dit artikel inga op de ontwikkeling van de armoede
in Leiden, dan zal ik daar vaak vrij kwalitatief op moeten ingaan, gebruikmakend
van de soms meer, soms minder harde gegevens die her en der zijn
te vinden (al is lang niet alles gepubliceerd). Als werkdefinitie ga ik er daarbij
vanuit dat armoede slaat op een gebrek aan materiële middelen, vergeleken
met de middelen waarover middenklassen en bovenlagen beschikken,
waardoor de arme wordt belet voldoende of naar bevrediging te kunnen
functioneren binnen de eigen samenleving. Daar zitten de nodige subjectieve
elementen in, maar ook genoeg aangrijpingspunten om een ontwikkeling
te schetsen.