Rondkomen in Leiden, 1850-2000 - Historische vereniging Oud ...

RONDKOMEN IN LEIDEN
Vele en wel de voornaamste soort van werklieden moeren zich, een groor deel van her
jaar, met 2/3 of 1/2 der normale loonen vergenoegen, ja, in sommige vakken zelfs weken
lang zonder werk loopen. N u gebeun her wel, dar men hen rijdelijk aan eene andere soort
van werk plaatst, maar oo k dan is hunne mindere vaardigheid in den ongewonen arbeid
eene oorzaak van mindere verdiensten.
Daar regenover staar her betrekkelijk dur e stadsleven, dar voor den arbeider, van wien
hier sprake is, des re duurder wordt, omdat hij zijne levensbeho efren uit de kleine winkels
- zoogenaamde borgwinkels - haalt en de huisvrouw nier veel zuinigheid of overleg kent
[...l Her is ons gebleken , dar hij voor de meeste artikel 50 pCr . meer dan de burger, die
in groorere winkels, à contant, zijne levensbehoefren haalt, moer geven, ja, enkele 200
pCr. duurder moer betalen . En daarbij is, al war hij daarvoor erlangr , her uitschor van
den grooren winkel. Alleen her brood, dar hij eer, is van goede kwaliteit: al her andere is
bijn a oneerbaar , zoowel door de mindere deugdelijkheid der voedingsroifen, als door hare
slechte roebereiding.
Aard appelen en meelspijzen, van de slechtste kwaliteit en slecht toeb ereid, is zijn dagelijksch
voedsel. Her gebruik van ver en boter beperkt zich gewoonl ijk rot een maximu m van
I ons per week voor een gezin van 5 leden. Her vleeschverbruik heefr alleen onder de
meest verdienende gezinnen en dan als uirzondering plaats, en bepaalt zieh dan to r 1
Nederlandseh pond "afval" van her rund . regen 17Y2 cent, of van her kalf, als "nuchtere
blaê" bekend.
(Bron: Coronel, 'De Leidsche wolfabrieken', 13.)
Maar ook wanneer men wel werk had , dan kon een gezin normaliter niet
ofnauwelijks rondkomen van het inkomen van één van de leden. In guldens
uitgedrukt waren de lonen in Leiden misschien niet eens zo erg laag. Zo
verdiende een Leidse textielarbeider meer dan zijn collega in Tilburg. Die
kon echter zijn dagelijks menu aanvullen met wat hij zelf verbouwde op
het kleine stukje grond waarover hij veelal beschikte. In Leiden was daar
geen sprake van. Tegelijkertijd lag het prijsniveau hier ook hoger."
Bovendien betaalden de Leidse armen veel meer voor hun levensbehoeften
dan de rijken. Zij kochten hun levensbehoeften in kleine buurtwinkels - de
zogenaamde 'borgwinkels' - waar zij'op de lat' konden kopen, op kortlopend
krediet. Volgens Coronel betekende dit dat zij voor de meeste artikelen 50
procent (soms zelfs 200 procent) meer betaalden dan in de grote 'dure'
winkels , waar contant moest worden betaald." Verschulding is dan ook al
121