Rondkomen in Leiden, 1850-2000 - Historische vereniging Oud ...

JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001
120
de jaren tachtig regelmatig rapportages waarin het onderwerp armoede aan
de orde kwam.
Kortom, het is vooral de Rijksoverheid geweest die steeds heeft geprobeerd
het begrip armoede te vermijden, terwijl vanuit vele kanten uitdrukkelijk
werd geprobeerd de zaak op de politieke agenda te krijgen en bij naam te
noemen. Pas met de Troonrede van 1995 werd deze koers verlaten.
Arm en rijk in Leiden
ARM IN LEIDEN...
Terloops is het al naar voren gebracht: de toestand van de Leidse armen in
het midden van de negentiende eeuw was ronduit rampzalig. Wat dat betreft
maakt het ook weinig uit of het gaat over de grote groep bedeelden of over
de vele fabrieksarbeiders. Deze groepen waren ook nauwelijks van elkaar te
onderscheiden."
De achtergrond van de armoede is ook duidelijk: er was sprake van een
grote structurele werkloosheid. Naast de structurele werkloosheid waren er
vormen van conjuncturele werkloosheid. In de eerste plaats de - veelal door
de internationale ontwikkelingen bepaalde - goede en slechte jaren. Wanneer
de conjunctuur daalde werden de meeste arbeiders eenvoudig ontslagen en
vervoegden zij zich bij de armbesturen voor ondersteuning. Daarnaast waren
er jaarlijkse seizoensinvloeden, ook in de industrie. De hoogste productie
en verkoop door de deken fabrieken lag vóór en in het najaar, daarna had
iedereen zijn noodzakelijke nieuwe deken wel gekocht. Bouwvakkers raakten
in de winter regelmatig 'uitgevroren' . Dit soort seizoensschommelingen
betekende in de negentiende eeuw simpelweg dat een (ongeschoolde) arbeider
nooit zeker was van zijn looninkomen en regelmatig een beroep op de
bedeling moest doen.
Nuchtere blaê
In 1864 publ iceerde de sociaal-geneeskundige Coronel een artikel over de
Leidse wolfabrieken en hun invloed op de gezondheid der arbeiders. Daarin
ging hij ook in op andere aspecten dan louter de fabrieksarbeid. Een kleine
greep: