Rondkomen in Leiden, 1850-2000 - Historische vereniging Oud ...

RONDKOMEN IN LEIDEN
armenzo rg in de jaren dertig nog een belangrijke plaats in. Voormalige
bewoners van de H aver- en Gortbuurt vertelden in 1978 over hun ervaringen:
Van de kerk kreeg je een broodje. Je moest wel naar de kerk geweest zijn. Want als je
eerlijk geweest was om te zeggen dat je niet naar de kerk geweest was dan kreeg je dat
broodje niet.
Er kwam ook nog eens een dominee bij ons en - bij ons zag het er altijd keurig uit, want
ik heb er altijd versteld van gestaan hoe netjes mijn moeder het toch maar kreeg - en die
dominee zei dan dat het er prim a uitzag en dat er eigenlijk geen hulp nod ig was. "Zonder
geld kan je ook gelukkig wezen", zei die dan. Je zit met elf kinderen, en vader was werkloos
en dan moet je gelukkig zijn!T erwijl hij zelf een prachtig huis bewoonde aan het Plantsoen.
En voor hem was een broodj e net zo duur als voor ons . Toen heeft hij ook nog een keertje
kleren gebracht, maar we hebben het zo in de vodden gegooid, zulke kleren waren dat!
Dominee Pu nselie was dat!
De kerk gaf het niet weg. Denk je dat je een pakkie van de kerk kreeg? Je had meer de
Vincenti usvereniging, een soort Katholiek Armenbestuur. Maar ja, die stu urde dan ook
wel eens zo'n dame of heer om te control eren. Het moest wel heel erg nodig zijn, wilden
ze dan wat krijgen. Ze keken gerust wat of de mensen aten. Als je aardappelen, groente
en nog een stukje vlees erbij had dan kreeg je geen eens wat. Alleen brood zonder een
schrapje boter, dan kreeg je wat.
(Met dank aan Agnes van Steen en Sjaak van der Velden.)
Toch was het belang van de ondersteuning vanuit de kerken ondertussen
al sterk verminderd. De opzet van de Armenwet van 1854 was dan wel de
overheid van dit terrein te weren , in de praktijk legde zij steeds meer geld
op tafel, hetzij in de vorm van subsidiëring van "instellingen van weldadigheid
", hetzij door rechtstreekse ondersteuning. De diaconieën bleken steeds
minder in staat de middelen voor de bedeling op te brengen en misten ook
het vermogen om dit goed te organiseren." Dit is een landelijk beeld, dat
ook in Leiden te zien is. Gaven de Leidse Armbesturen in 1865 nog ruim
f 41.000 uit (terwijl zij maar f 23.000 aan inkomsten ontvingen), in 1899
was dat minder dan f 8.000. Door het gemeentebestuur werd in dat laatste
jaar ruim f 66.000 uitgegeven! " Deze praktijk van 'dubbele' bedeling,
waarbij burgerlijke instellingen de te geringe bedelingen van de kerkelijke
armenzorg aanvulden, was in tegenspraak met de Armenwet van 1854. Pas
de Armenwet van 1912 maakte deze aanvulling wettel ijk mogelijk." Opval-
117