Rondkomen in Leiden, 1850-2000 - Historische vereniging Oud ...

More documents

Recommendations

Info

RONDKOMEN IN LEIDEN Reeds in de patriottentijd bestond in Leiden een armhuis of werkhuis, dat overigens niet onder gemeentelijk bestuur stond, maar door directeur Bronkhuizen voor eigen rekening werd gedreven." De gedachte dat men kinderen en ouderen beter aan het werk kon zetten dan veel geld aan armenzorg besteden, werd ook naar voren gebracht bij een subsidieverzoek van de Leidse ondernemers Van Geer en Wijnnobel in 1841. 25 In 1852 werd in Leiden een echte stedelijke werkinrichting opgericht." Het idee dat men de armen het best kon helpen door hen aan het werk te helpen, komt ook naar voren in andere werkverschaffingsinitiatieven. Dat kon incidenteel het geval zijn, bijvoorbeeld toen de Leidse Katoen Maatschappij De Heijder & Co. in 1897 in vlammen opging. Maar in de twintigste eeuw komen er steeds meer pleidooien voor werkverschaffingsprojeeten ten bate van het algemeen nut. Ook de politieke vertegenwoordigers van de arbeidersbeweging, de SDAP en de C PH , deden meermalen voorstellen voor concrete, soms grote projecten. Richtte de SDAP zich daarbij op het dempen van grachten als het Levendaal en de Mare, de communist Knuttel wilde vooral werklozen inzetten bij de aanleg van een riolering in Leiden Noord en voor de aanleg van een groot park." Uiteindelijk werden zo inderdaad het Levendaal gedempt (1935) en het Leidse Hout aangelegd (1929-1931). Het 'iets terugdoen voor de uitkering' ziet men meer terug in bijvoorbeeld de inzet van werklozen bij het ruimen van sneeuw in de winter, een klusje zonder perspectief op echt werk." In de loop van der tijd ontstonden meer initiatieven die erop waren gericht armen werk te verschaffen (en ondernemers aan arbeidskrachten te helpen). Zo werd in 1906 in Leiden een arbeidsbeurs opgericht: Leiden was na Schiedam en Haarlem de derde gemeente in Nederland die iets dergelijks opzette." Het katholieke kamerlid P.J.M. Aalberse speelde hierin een belangrijke rol. Aalberse was van 1901 tot 1903 wethouder in Leiden en is vooral bekend geworden als de minister onder wiens leiding vanaf 1918 veel sociale wetten totstandkwamen. Werkloosheidsbestrijding werd zo een steeds belangrijker onderdeel van de armoedebestrijding; armoedebestrijding wérd in belangrijke mate werkloosheidsbestrijding. Die benadering had ook een pendant aan de inkomstenkanr: er kwamen voor mensen die werkloos raakten speciale regelingen. Zo werd in 1909 in Leiden een werkloosheidsverzekering ingevoerd waarbij de gemeente samen- 113
JAARBOEK DIRK VAN Ee K 2001 114 werkte met de vakverenigingen. In 1916 kwam er een landelijk Werkloosheidsbesluit, waarmee werklozenzorg meer gestalte kreeg." De relatieve zelfstandigheid waarmee het Leidse gemeentebestuur zijn werklozensteun kon uirvoeren, verdween toen in 1931 Leiden de rijkssteunregeling invoerde. Zelfstandigheid werd ingeleverd voor meer financiële steun aan de gemeente. Ook werkverschaffingsprojecten kwamen daarmee onder een directe controle van het Rijk. Leidse werklozen raakten daardoor wel een stuk verder van huis. De landelijke georganiseerde werkverschaffingsprojecten lagen vaak ver buiten de steden in het Westen en tewerkgestelden bleven in dat geval ook dagen van huis, ondergebracht in speciale kampementen. De nadruk op arbeid om armoede te bestrijden, is ook terug te zien in de benadering van mensen met een handicap. Zo ontwikkelde de Stedelijke Werkinrichting zich steeds meer als een werkplaats voor mensen met een of andere handicap (terwijl het daarnaast gebruik werd als een instrument om de bereidheid tot werken van de bedeelde te toetsen). Voor bijzondere groepen gehandicapten, in eerste instantie blinden, werden speciale werkplaatsen opgericht." Arbeidsmarktbeleid in verschillende vormen is sindsdien een cruciaal onderdeel gebleven binnen het totale sociale beleid. VAN ARME TOT UITKERINGSGERECHTIGDE In deze ontwikkelingen is ook duidelijk te zien dat het beeld van 'de arme' als het ware vergruisde. De voorheen vrij amorfe groep viel uiteen in verschillende subgroepen: mensen die getroffen worden door werkloosheid , mensen die door een handicap niet kunnen werken, 'onrnaatschappelijken'. En men ging nog meer speciale groepen en omstandigheden onderscheiden. Zo werd men zich sterker bewust van een aparte positie van ouderen. Dat dit vóór 1900 niet zo vanzelfsprekend was, moge blijken onder meer blijken uit het feit dat het Minnehuis aan de Kaarsenmakersstraat (gebouwd in 1827 door de Hervormde Diaconie), heel lang niet alleen onderdak bood aan bejaarden, maar ook aan andere gebrekkigen, zwervers, daklozen en wezen." In de twintigste eeuw kwamen er diverse sociale verzekeringen, voor ouderen in eerste instantie via de Ouderdomswet (1919). Het zou
Page 1 and 2: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 104 De S
Page 3 and 4: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 106 kome
Page 5 and 6: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 108 een
Page 7 and 8: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 110 op h
Page 9: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 112 orth
Page 13 and 14: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 116 Zo r
Page 15 and 16: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 118 lend
Page 17 and 18: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 120 de j
Page 19 and 20: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 122 een
Page 21 and 22: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 124 inge
Page 23 and 24: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 126 wijk
Page 25 and 26: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 128 In d
Page 27 and 28: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 130 voor
Page 29 and 30: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 132 Een
Page 31 and 32: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 134 groe
Page 33 and 34: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 136 Leid
Page 35 and 36: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 138 SOCI
Page 37 and 38: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 140 Opva
Page 39: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 142 meer
Page 42: RONDKOMEN IN LEIDEN INKOMENS PER IN
Page 45 and 46: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 148 pers
Page 47 and 48: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 150 vrou
Page 49: JAARBOEK DIRK VAN EeK 2001 152 en M

Rondkomen in Leiden, 1850-2000 - Historische vereniging Oud ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?