Rondkomen in Leiden, 1850-2000 - Historische vereniging Oud ...

RONDKOMEN IN LEIDEN
Reeds in de patriottentijd bestond in Leiden een armhuis of werkhuis,
dat overigens niet onder gemeentelijk bestuur stond, maar door directeur
Bronkhuizen voor eigen rekening werd gedreven." De gedachte dat men
kinderen en ouderen beter aan het werk kon zetten dan veel geld aan
armenzorg besteden, werd ook naar voren gebracht bij een subsidieverzoek
van de Leidse ondernemers Van Geer en Wijnnobel in 1841. 25 In 1852
werd in Leiden een echte stedelijke werkinrichting opgericht."
Het idee dat men de armen het best kon helpen door hen aan het werk
te helpen, komt ook naar voren in andere werkverschaffingsinitiatieven. Dat
kon incidenteel het geval zijn, bijvoorbeeld toen de Leidse Katoen Maatschappij
De Heijder & Co. in 1897 in vlammen opging. Maar in de
twintigste eeuw komen er steeds meer pleidooien voor werkverschaffingsprojeeten
ten bate van het algemeen nut. Ook de politieke vertegenwoordigers
van de arbeidersbeweging, de SDAP en de C PH , deden meermalen voorstellen
voor concrete, soms grote projecten. Richtte de SDAP zich daarbij op het
dempen van grachten als het Levendaal en de Mare, de communist Knuttel
wilde vooral werklozen inzetten bij de aanleg van een riolering in Leiden
Noord en voor de aanleg van een groot park." Uiteindelijk werden zo
inderdaad het Levendaal gedempt (1935) en het Leidse Hout aangelegd
(1929-1931). Het 'iets terugdoen voor de uitkering' ziet men meer terug
in bijvoorbeeld de inzet van werklozen bij het ruimen van sneeuw in de
winter, een klusje zonder perspectief op echt werk."
In de loop van der tijd ontstonden meer initiatieven die erop waren
gericht armen werk te verschaffen (en ondernemers aan arbeidskrachten te
helpen). Zo werd in 1906 in Leiden een arbeidsbeurs opgericht: Leiden was
na Schiedam en Haarlem de derde gemeente in Nederland die iets dergelijks
opzette." Het katholieke kamerlid P.J.M. Aalberse speelde hierin een belangrijke
rol. Aalberse was van 1901 tot 1903 wethouder in Leiden en is vooral
bekend geworden als de minister onder wiens leiding vanaf 1918 veel sociale
wetten totstandkwamen. Werkloosheidsbestrijding werd zo een steeds belangrijker
onderdeel van de armoedebestrijding; armoedebestrijding wérd in
belangrijke mate werkloosheidsbestrijding.
Die benadering had ook een pendant aan de inkomstenkanr: er kwamen
voor mensen die werkloos raakten speciale regelingen. Zo werd in 1909 in
Leiden een werkloosheidsverzekering ingevoerd waarbij de gemeente samen-
113