Economische levensduur

1
Kosten van huisvesting en duurzame
productie middelen
1.1 Inleiding
Ieder mens heeft behoeften, de een meer dan de ander. In een welvaartsstaat
heeft iedereen middelen om in zijn of haar behoeften te voorzien.
Maar bijna nooit zal men zoveel middelen – tijd en geld – hebben dat
alle behoeften kunnen worden bevredigd. De mens moet dus kiezen.
Hoe bewuster en doelmatiger hij met zijn middelen omspringt, in des te
meer behoeften hij kan voorzien.
Doelmatig omgaan met de beschikbare middelen voor de behoeftebevrediging
noemen we economisch handelen. En dat geldt niet alleen
voor ieder individu, dat geldt ook voor ondernemingen en ook voor de
overheid.
In dit boek gaat het over het economisch handelen van bedrijven. De
bedrijfseconomie bestudeert de verschijnselen die zich binnen ondernemingen
voordoen als gevolg van het economisch handelen. De beschikbare
gelden zo doelmatig en efficiënt mogelijk besteden, zodat de
onderneming kan blijven voortbestaan en kan blijven produceren, daar
draait het om in de bedrijfseconomie.
Ondernemingen geven meestal flink wat geld uit. Hoeveel, dat hangt
natuurlijk mede af van de grootte van de onderneming. Een groot deel
van uitgaven is onvermijdbaar. Deze uitgaven noemen we kosten. Zo
vormen de loonkosten een aanzienlijke kostenpost van de onder neming.
Maar geen loon uitbetalen is natuurlijk geen optie. De loonkosten zijn
dus noodzakelijke kosten.
In de eerste twee hoofdstukken van dit boek behandelen we verscheidene
soorten kosten. In dit hoofdstuk de kosten die verband houden
met de huisvesting, de duurzame productiemiddelen en de voorraden.
In hoofdstuk 2 komen de kosten van personeel, van leveranciers van
diensten en van de overheid aan de orde.
Kosten van huisvesting en duurzame productiemiddelen 11

Al deze kosten hebben te maken met de exploitatie – het laten draaien –
van de onderneming. We noemen ze daarom exploitatiekosten.
Het komt ook voor dat geld wordt betaald voor zaken die niet noodzakelijk
en wel vermijdbaar zijn. Als er elektriciteit wordt verbruikt doordat
een medewerker een koelcel vergeet te sluiten, vormen die extra elektriciteitsuitgaven
geen kosten, maar verspillingen.
Elke onderneming zal proberen verspillingen te vermijden, en de kosten
zo laag mogelijk te houden. Hoe beter zij daarin slaagt, hoe bedrijfseconomischer
ze handelt.
1.2 Kostenindelingen en kostensoorten
Exploitatiekosten kunnen we op verschillende manieren indelen, te weten:
– naar constante en variabele kosten;
– naar directe en indirecte kosten;
– naar kostensoorten.
De indeling naar kostensoorten volgen we in de eerste twee hoofdstukken.
In paragraaf 1.1 is al aangegeven hoe we de soorten over deze twee
hoofdstukken hebben verdeeld.
In hoofdstuk 3 behandelen we de indeling in constante en variabele kosten,
en in hoofdstuk 4 de indeling in directe en indirecte kosten.
Indelingen naar kostensoorten zijn er vele. Veel handelsondernemingen
gebruiken de indeling van het Economisch Instituut voor het Midden- en
Kleinbedrijf (eim). Het eim adviseert ondernemingen in het midden- en
kleinbedrijf en doet sociaal-economisch onderzoek naar ontwikkelingen
binnen deze sector. Het eim hanteert de volgende indeling:
1. Afschrijvingen
2. Rentekosten (interestkosten)
3. Huisvestingskosten en voorraadkosten
4. Personeelskosten
5. Verkoopkosten
6. Overige kosten.
12 Hoofdstuk 1

De verdeling die wij hebben aangebracht over twee hoofdstukken, loopt
grotendeels gelijk op met die van het eim. De eerste drie komen in dit
hoofdstuk aan bod, de andere in hoofdstuk 2.
1.3 Afschrijvingskosten
¨
¨
¨
¨
Door gebruik, slijtage en veroudering van de duurzame productiemiddelen
verminderen ze elk jaar in waarde.
Duurzame productiemiddelen Bedrijfsmiddelen die meerdere jaren
meegaan en daardoor gedurende meerdere productieprocessen dienst
doen. Voorbeelden van duurzame productiemiddelen zijn: gebouwen,
transportmiddelen, machines en inventaris.
Deze waardevermindering noemen we afschrijving. Afhankelijk van het
soort productiemiddel maken we gebruik van verschillende afschrijvingsstelsels.
De twee afschrijvingsmethoden die wij hier beschrijven, zijn:
– afschrijven met een vast percentage van de aanschafwaarde;
– afschrijven met een vast percentage van de boekwaarde.
Bij beide methoden wordt rekening gehouden met een aanschafwaarde,
de jaarlijkse afschrijving, het jaarlijkse afschrijvingspercentage, de boekwaarde
en de restwaarde.
Aanschafprijs Het bedrag dat voor het duurzame productiemiddel
wordt betaald bij aanschaf.
Jaarlijkse afschrijving Het bedrag dat de waardevermindering van het
duurzame productiemiddel in het betreffende jaar weergeeft.
De formule voor de jaarlijkse afschrijving is:
aanschafwaarde
– restwaarde
economische
levensduur
=
jaarlijkseafschrijving
Jaarlijks afschrijvingspercentage De jaarlijkse afschrijving uitgedrukt in
procenten van de aanschafwaarde.
In formule:
Kosten van huisvesting en duurzame productiemiddelen 13

¨
¨
¨
¨
jaarlijkse afschrijving
jaarlijks afschrijvingspercentage
=
× 100%
aanschafwaarde
Boekwaarde De aanschafwaarde verminderd met het bedrag van de afschrijving.
Restwaarde Het bedrag dat het duurzame productiemiddel aan het
einde van de gebruiksperiode nog oplevert als het duurzame productiemiddel
wordt verkocht.
Wat betreft de levensduur van duurzame productiemiddelen onderscheiden
we de technische en economische levensduur.
Technische levensduur De periode waarin een duurzaam productiemiddel
technisch gezien in staat is de gevraagde bepaalde prestaties te
leveren.
Economische levensduur De periode waarin het economisch gezien verantwoord
is een duurzaam productiemiddel te gebruiken.
Op een gegeven moment nemen door bijvoorbeeld slijtage de kosten
van een productiemiddel dusdanig toe dat het economisch gezien niet
meer verantwoord is het duurzaam productiemiddel te handhaven. Er
is dan een andere, nieuwere versie op de markt die meer of economisch
gezien betere prestaties levert. Het kan dus zijn dat een productiemiddel
technisch gezien nog in orde is, maar dat het economisch gezien beter is
om over te schakelen naar een ander productiemiddel.
Bij het berekenen van de afschrijving, die we behandelen in onderstaande
voorbeelden, dienen we dan ook uit te gaan van de economische
levensduur.
1.3.1 Afschrijvingsmethoden
We onderscheiden twee afschrijvingsmethoden:
– afschrijven met een vast percentage van de aanschafwaarde;
– afschrijven met een vast percentage van de boekwaarde.
Voorbeeld 1 Afschrijven met een vast percentage van de aanschafwaarde
De aanschafwaarde van een bedrijfsauto bedraagt € 20.000,–. Er wordt
afgeschreven in 6 jaar. Er is een restwaarde van € 2.000,–.
14 Hoofdstuk 1

Gevraagd
a. Bereken de jaarlijkse afschrijving.
b. Bereken de jaarlijkse afschrijving in procenten van de aanschafwaarde.
c. Bereken de boekwaarde na 4 en 5 jaar.
Uitwerking
a. De jaarlijkse afschrijving is:
aanschafwaarde
– restwaarde € 20.
000,–
− € 2.
000,–
=
= €
economische
levensduur
6
b. De jaarlijkse afschrijving in procenten is:
jaarlijkse afschrijving
€ 3.
000,–
× 100%
=
× 100%
= 15%
aanschafwaarde
€ 20.
000,–
3.
000,–
c. Boekwaarde na 4 jaar: € 20.000,– – (4 × € 3.000,–) = € 8.000,–
Boekwaarde na 5 jaar: € 20.000,– – (5 × € 3.000,–) = € 5.000,–
Er wordt elk jaar eenzelfde bedrag afgeschreven.
Voorbeeld 2 Afschrijven met een vast percentage van de boekwaarde
Op een machine van € 20.000,– wordt 15% van de boekwaarde afgeschreven.
Gevraagd
Bereken de boekwaarde na 5 jaar.
Uitwerking
aanschafwaarde € 20.000,—
afschrijving 1e jaar 15% × € 20.000,– € 3.000,— –
boekwaarde na 1 jaar € 17.000,—
afschrijving 2e jaar 15% × € 17.000,– € 2.550,— –
boekwaarde na 2 jaar € 14.450,—
afschrijving 3e jaar 15% × € 14.450,– € 2.167,50 –
boekwaarde na 3 jaar € 12.282,50
afschrijving 4e jaar 15% × € 12.282,50 € 1.842,38 –
boekwaarde na 4 jaar € 10.440,12
afschrijving 5e jaar 15% × € 10.440,12 € 1.566,02 –
boekwaarde na 5 jaar € 8.874,10
Kosten van huisvesting en duurzame productiemiddelen 15

Bij afschrijving in procenten van de boekwaarde nemen de afschrijvingskosten
elk jaar in waarde af.
Bij bovenstaande voorbeelden was de aanschafwaarde van het duurzaam
productiemiddel bekend.
Bij onderstaande voorbeelden is de aanschafwaarde niet bekend.
We gaan de aanschafwaarde berekenen. Eerst aan de hand van een voorbeeld
waarbij wordt afgeschreven in procenten van de aanschafwaarde.
Vervolgens gaan we de aanschafwaarde bepalen waarbij wordt afgeschreven
in procenten van de boekwaarde.
Voorbeeld 1 Ondernemer Peter Vogels te Delfzijl beschikt over een kopieermachine.
Uit de administratie blijkt dat dit duurzaam productiemiddel
op 1 januari 2010 een boekwaarde heeft van € 800,–. De restwaarde is bij
aanschaf vastgesteld op € 100,– en de levensduur van de kopieermachine
wordt geschat op 5 jaar. Op dit apparaat is 4 maal op jaarbasis afgeschreven.
btw mag bij deze vraag buiten beschouwing worden gelaten.
Gevraagd
a. Wat was de aanschafwaarde van dit kopieerapparaat?
b. Bereken de jaarlijkse afschrijving in procenten van de aanschafwaarde.
Uitwerking
a. Na 4 afschrijvingen is de boekwaarde € 800,– inclusief de restwaarde
van € 100,–.
b. Jaarlijkse afschrijving: € 800,– -/- € 100,– = € 700,–
Aanschafwaarde = 5 × € 700,– + € 100,– = € 3.600,–
(€ 700,– / € 3.600,–) × 100% = 19,44%
Voorbeeld 2 Uit de administratie van een babyspeciaalzaak blijkt dat de
boekwaarde van een kasregister € 202,50 bedraagt.
Op dit kasregister is 2 maal afgeschreven. Er wordt jaarlijks 10% van de
boekwaarde afgeschreven.
Btw kan buiten beschouwing blijven.
Gevraagd
Bereken de oorspronkelijke aanschafwaarde van dit kasregister.
16 Hoofdstuk 1

Uitwerking
Aanschafwaarde 100%
Afschrijving jaar 1 10% -/-
Boekwaarde na 1 jaar 90%
Afschrijving jaar 2: 10% × € 90,– = 9% -/-
Boekwaarde na 2 jaar € 202,50 81%
Aanschafwaarde: € 202,50 / 81% × 100% = € 250,–
1.3.2 Berekenen van de economische levensduur
In paragraaf 1.3 hebben we de economische levensduur besproken. In
onderstaand voorbeeld bepalen we de economische levensduur en stellen
we het daaruit voortvloeiende afschrijvingsplan op.
Voorbeeld De aanschafwaarde van een machine inclusief bijkomende kosten
bedraagt € 80.000,–. Nadat de machine in gebruik is genomen bedraagt
de residuwaarde op elk moment € 5.000,–. De rentekosten bedragen
7% van het gemiddeld geïnvesteerd vermogen. De machine heeft een
technische levensduur van 5 jaar. De complementaire kosten met betrekking
tot de machine bedragen achtereenvolgens per jaar: € 6.000,–,
€ 14.000,–, € 24.000,–, € 40.000,– en € 60.000,–. De productie bedraagt
in het 1e jaar 12.000 stuks en in de jaren daarna respectievelijk 10.000,
9.000, 6.000 en 3.000 stuks.
Gevraagd
Bepaal de economische levensduur van de machine.
Uitwerking
We zetten de kosten in tabelvorm uiteen over de 5 jaren:
Jaar Afschrijvings- Rentekosten Complementaire Productie
kosten in €
in € kosten in € in stuks
1 75.000 2.975 6.000 12.000
2 75.000 2.975 14.000 10.000
3 75.000 2.975 24.000 9.000
4 75.000 2.975 40.000 6.000
5 75.000 2.975 60.000 3.000
€ 80.
000,–
+
€ 5.
000,–
Berekening rentekosten: × 7%
= € 2.
975,–.
2
Kosten van huisvesting en duurzame productiemiddelen 17

We nemen vervolgens alle kosten opgeteld na elk jaar (gecumuleerd)
over in onderstaande tabel:
Jaar Afschrij -
vingskosten
in €
18 Hoofdstuk 1
Rentekosten
in €
Complementaire
kosten
in €
Totale
kosten
in €
Totale
productie
in stuks
Kostprijs/
product
in €
1 75.000 2.975 6.000 83.975 12.000 7,—
2 75.000 5.950 20.000 100.950 22.000 4,59
3 75.000 8.925 44.000 127.925 31.000 4,13
4 75.000 11.900 84.000 170.900 37.000 4,62
5 75.000 14.875 144.000 233.875 40.000 5,85
De afschrijvingskosten zijn elk jaar € 75.000,–. De machine wordt namelijk
in totaliteit € 75.000,– minder waard.
De rentekosten moet je na elk jaar bij elkaar optellen om de totale rentekosten
voor de betreffende jaren te verkrijgen.
Dit geldt tevens voor de complementaire kosten.
Uit bovenstaande tabel blijkt dat de economische levensduur 3 jaar bedraagt.
In dat jaar is de kostprijs per product het laagst, namelijk € 4,13.
Het afschrijvingsplan ziet er dan als volgt uit:
Jaar Waarde productie RentekosComplementaiAfschrijvings- in € ten in € re kosten in € kosten in €
1 12.000 × € 4,13 = 49.560 2.975 6.000 40.585
2 10.000 × € 4,13 = 41.300 2.975 14.000 24.325
3 9.000 × € 4,13 = 37.170 2.975 24.000 10.195
Totale afschrijvingskosten 75.105
De totale afschrijvingskosten in 3 jaar moeten bedragen: € 75.000,–.
Het verschil van € 105,– wordt veroorzaakt door de afronding van de
kostprijs, namelijk € 105,– = 31.000 × (€ 4,13 – € 4,1266129).
1.3.3 Bedrijfseconomische en fiscale afschrijving
In de administratie maken we onderscheid tussen:
– bedrijfseconomische afschrijving en fiscale afschrijving;
– economische levensduur en fiscale levensduur;
– bedrijfseconomische winst en fiscale winst.

¨
¨
¨
¨
¨
Bedrijfseconomische afschrijving De afschrijvingskosten op basis van de
vervangingswaarde en de economische levensduur.
Fiscale afschrijving Afschrijving op basis van de aanschafwaarde en de
fiscale levensduur.
Economische levensduur De vermoedelijke of werkelijke tijd gedurende
welke een duurzaam productiemiddel, economisch gezien, prestaties
zal respectievelijk heeft kunnen leveren.
Fiscale levensduur Het aantal jaren waarin een duurzaam productiemiddel,
fiscaal gezien, mag worden afgeschreven.
De fiscus heeft duidelijke regels bepaald over het aantal jaren waarin
een productiemiddel mag worden afgeschreven. Daardoor kan de fiscale
levensduur afwijken van de economische levensduur. Een kortere
bedrijfseconomische levensduur betekent dat de afschrijvingen per jaar
hoger zijn dan fiscaal is toegestaan.
Bedrijfseconomische winst en fiscale winst Doordat de hogere afschrijvingskosten
de winst doen verlagen, wordt daarmee ook het bedrag aan
te betalen belasting verlaagd. De bedrijfseconomische winst wijkt daardoor
af van de fiscale winst.
Voorbeeld Detaillist Denessen heeft in zijn supermarkt acht nieuwe kasregisters
aangeschaft voor € 64.000,– . Bedrijfseconomisch wordt in 8 jaar
afgeschreven en fiscaal in 10 jaar. Er wordt afgeschreven met een vast
percentage van de aanschafwaarde of vervangingswaarde. De restwaarde
is nihil en met rentekosten hoeft geen rekening te worden gehouden.
Aan het eind van het 4e jaar stijgt de vervangingswaarde van de kassa’s
naar € 68.000,–.
Gevraagd
a. Bereken de fiscale afschrijving gedurende de fiscale levensduur.
b. Bereken de bedrijfseconomische afschrijving gedurende de bedrijfseconomische
levensduur.
c. Verwerk de ontbrekende bedragen in een tabel.
Uitwerking
a. De fiscale afschrijving in jaar 1 t/m 8 bedraagt:
€ 64.000 : 10 = € 6.400,– .
Kosten van huisvesting en duurzame productiemiddelen 19

. De bedrijfseconomische afschrijving in jaar 1 t/m 4 bedraagt:
€ 64.000 : 8 = € 8.000,– .
De bedrijfseconomische afschrijving in jaar 5 t/m 8 bedraagt:
€ 68.000 : 8 = € 8.500,– .
c.
Jaar Aanschafwaarde
20 Hoofdstuk 1
Vervangingswaarde
Bedrijfseconomische
afschrijving
Fiscale
afschrijving
1 € 64.000,— € 64.000,— € 8.000,— € 6.400,—
2 64.000,— 64.000,— 8.000,— 6.400,—
3 64.000,— 64.000,— 8.000,— 6.400,—
4 64.000,— 64.000,— 8.000,— 6.400,—
5 64.000,— 68.000,— 8.500,— 6.400,—
6 64.000,— 68.000,— 8.500,— 6.400,—
7 64.000,— 68.000,— 8.500,— 6.400,—
8 64.000,— 68.000,— 8.500,— 6.400,—
9 64.000,— 68.000,— 6.400,—
10 64.000,— 68.000,— 6.400,—
€ 68.000,— € 64.000,—
1.4 Rentekosten en complementaire kosten
1.4.1 Rentekosten
Indien we investeren in duurzame productiemiddelen, missen we de
renteopbrengst van het geïnvesteerde vermogen die we wel hadden
kunnen ontvangen bij een rentegevende belegging. Deze rente die we
daardoor missen, geldt als kostenpost voor de onderneming.
Over het vermogen dat we lenen, moeten we rentekosten betalen. Om
de rentekosten van een individueel productiemiddel te berekenen, kunnen
we uitgaan van twee berekeningsmethoden:
– rente over de boekwaarde aan het begin van het jaar;
– rente over het gemiddeld geïnvesteerde vermogen of over de gemiddelde
boekwaarde gedurende de geplande periode.
Berekening gemiddeld geïnvesteerd vermogen:
aanschafwa arde +
restwaarde
2

Berekening rente over het gemiddeld geïnvesteerde vermogen:
aanschafwaarde
+ restwaarde
× rentepercentage
2
Voorbeeld 1 Rente over de boekwaarde
Een machine wordt aangeschaft voor € 50.000,–. De geplande gebruiksduur
is 6 jaar en de restwaarde bedraagt € 8.000,–. Rentepercentage 5%.
De rente wordt berekend over de boekwaarde aan het begin van het jaar.
Gevraagd
a. Bereken de jaarlijkse afschrijving.
b. Bereken de rentekosten van jaar 1 t/m jaar 7.
Uitwerking
a. Afschrijving per jaar:
€ 50.
000,–
– € 8.
000,–
= € 7.
000,–
6
b.
Jaar Boekwaarde Rentekosten 5%
1 € 50.000,— € 2.500,—
2 € 43.000,— € 2.150,—
3 € 36.000,— € 1.800,—
4 € 29.000,— € 1.450,—
5 € 22.000,— € 1.100,—
6 € 15.000,— € 750,—
7 € 8.000,— € 400,—
Na 7 jaar is de boekwaarde gelijk aan de restwaarde.
De totale rentekosten over de gehele gebruiksduur zijn € 10.150,–.
Voorbeeld 2 Rente over het gemiddeld geïnvesteerd vermogen
We nemen de gegevens van voorbeeld 1 over.
Een machine wordt aangeschaft voor € 50.000,–. De geplande gebruiksduur
is 6 jaar en de restwaarde bedraagt € 8.000,–. Rentepercentage 5%.
Gevraagd
a. Bereken het gemiddeld geïnvesteerd vermogen.
b. Bereken de rentekosten over het gemiddeld geïnvesteerd vermogen.
Kosten van huisvesting en duurzame productiemiddelen 21

¨
Uitwerking
a. Berekening gemiddeld geïnvesteerd vermogen:
aanschafwaarde
+ restwaarde € 50.
000,–
+ € 8.
000,–
=
= € 29.
000,–
2
2
b. Berekening rentekosten per jaar:
5% × € 29.000,– = € 1.450,– .
Over de gehele periode van 6 jaar bedragen de rentekosten:
6 × € 1.450,– = € 8.700,–.
1.4.2 Complementaire kosten
Naast rentekosten en afschrijvingskosten hebben ook complementaire
kosten betrekking op de duurzame productiemiddelen.
Complementaire kosten Alle kosten van een duurzaam productiemiddel
behalve afschrijvingskosten en rentekosten.
Voorbeelden van complementaire kosten zijn: verzekeringskosten, onderhoudskosten
en energiekosten. Naarmate een productiemiddel ouder
wordt nemen de complementaire kosten toe.
Voorbeeld Ondernemer Brihin wil een bedrijfsauto kopen.
De auto heeft een aanschafwaarde van € 45.000,– met een restwaarde
van € 5.000,–. Er wordt afgeschreven over 5 jaar met een vast percentage
van de aanschafwaarde.
De rekenrente bedraagt 10% over het gemiddeld geïnvesteerd vermogen.
De complementaire kosten bedragen het eerste jaar € 500,– en stijgen
elk jaar met 25%.
Gevraagd
a. Bereken het jaarlijkse afschrijvingsbedrag.
b. Stel het afschrijvingsplan op.
c. Bereken de jaarlijkse rentekosten.
d. Bereken de complementaire kosten van jaar 1 t/m 5.
e. Stel een overzicht samen van de gemaakte kosten van jaar 1 t/m 5.
Uitwerking
a. De jaarlijkse afschrijving is
€ 45.
000,–
– € 5.
000,–
=
€ 8.
000,–.
5
22 Hoofdstuk 1

. Afschrijvingsplan
Jaar Boekwaarde Afschrijving Boekwaarde
1 € 45.000,– € 5.000,– € 40.000,–
2 € 40.000,– € 5.000,– € 35.000,–
3 € 35.000,– € 5.000,– € 30.000,–
4 € 30.000,– € 5.000,– € 25.000,–
5 € 25.000,– € 5.000,– € 20.000,–
c. Het gemiddeld geïnvesteerd vermogen is:
€ 45.
000,–
+ € 5.
000,–
= €
2
25.
000,–.
De rentekosten over het gemiddeld geïnvesteerd vermogen bedragen
per jaar 10% van € 25.000,– is € 2.500,–.
d.
Jaar Complementaire kosten
1 € 500,—
2 € 500,— × 1,25 = € 625,—
3 € 625,— × 1,25 = € 781,25
4 € 781,25 × 1,25 = € 976,56
5 € 976,56 × 1,25 = € 1.220,70
e.
Jaar Afschrijvings- Rentekosten Complemen- Totale kosten
kostentaire
kosten
1 € 8.000,— € 2.500,— € 500,— € 11.000.—
2 € 8.000,— € 2.500,— € 625,— € 11.125,—
3 € 8.000,— € 2.500,— € 781,25 € 11.281,25
4 € 8.000,— € 2.500,— € 976,56 € 11.476,56
5 € 8.000,— € 2.500,— € 1.220,70 € 11.720,70
1.5 Huisvestingskosten
Huisvestingskosten vormen een onderdeel van de exploitatiekosten
en hebben een direct verband met het bezit of het huren van een pand
en/of inventaris. De huisvestingskosten bestaan dan uit de kosten die
voortvloeien uit het gebruik van het pand en/of de inventaris.
Kosten van huisvesting en duurzame productiemiddelen 23

Onder de kosten worden ook die zaken gerekend die rechtstreeks met
het werken in het gebouw te maken hebben. Denk hierbij aan het verbruik
van water, gas en stroom.
Een gebouw, of dat nu een winkel, een kantoor of een fabriekshal is, is
een duurzaam productiemiddel. En zoals je weet, moet op duurzame
productiemiddelen worden afgeschreven. Dat geldt ook voor gebouwen.
Ook al slijten gebouwen niet zo snel, door het gebruik worden ze toch
minder waard. Gebouwen kunnen ook verouderen doordat men anders
over de manier van werken is gaan denken. Zo voldoen kantoorgebouwen
van dertig, veertig jaar oud vaak niet meer aan de eisen van de tijd.
Voorbeeld Petra Vogelaar heeft voor haar kinderboetiek ‘Max’ een klein winkelpand
gekocht, dat € 240.000,– kost. Zij schrijft het pand in dertig jaar
af; de restwaarde wordt gesteld op € 30.000,–.
Gevraagd
a. Bereken het bedrag dat Petra elk jaar moet afschrijven.
b. Druk de jaarlijkse afschrijvingskosten uit in een percentage van de
aanschafwaarde.
Uitwerking
a. De jaarlijkse afschrijvingskosten zijn:
(€ 240.000,– – € 30.000,–) : 30 = € 7.000,–.
b. Petra schrijft elk jaar af: (€ 7.000,– : € 240.000,–) × 100 = 2,92% van
de aanschafwaarde.
Huisvesting is een flinke kostenpost voor ondernemingen. Met het aanschaffen
van een bedrijfspand – door het kopen van een bestaand pand
of door het laten bouwen van een nieuw pand – zijn forse investeringen
gemoeid. Alternatief is het huren van vloeroppervlakte, maar in dat
geval heeft de ondernemer elke maand of elk kwartaal te maken met
huurkosten.
De kosten van huisvesting worden vaak gekoppeld aan de vloeroppervlakte.
Maar er zijn ook andere methoden om een bedrag voor huisvesting
te bepalen. De volgende twee voorbeelden laten dat beide zien.
Voorbeeld 1 Martijn Groenman heeft een sportzaak in Hilversum. De verkoopvloeroppervlakte
is 200 m 2 , en de huurprijs bedraagt per m 2 € 450,–
per jaar.
24 Hoofdstuk 1

Gevraagd
Bereken de huisvestingskosten per jaar.
Uitwerking
200 × € 450,– = € 90.000,–.
Voorbeeld 2 De bruto-omzet van verfspecialist Jochem Picasso over 2009 bedraagt
€ 856.800,–. De huisvestingskosten bedragen 4% van de omzet.
Gevraagd
Bereken het bedrag aan huisvestingskosten over 2009.
Uitwerking
4 × (€ 856.800 × 100/119) = € 28.800,–
Kosten van grond
Over grond die bestemd is voor de vestigingsplaats van het pand hoeft
men niet af te schrijven. Normaal gesproken daalt grond immers niet in
waarde. Voor de eigenaar van de grond vormt die grond dan geen jaarlijkse
kostenpost. Wel kan het onderhoud van een eventueel aanwezige
parkeerplaats als kosten van grond worden beschouwd.
In de huurprijs van een winkelpand is natuurlijk wel een bedrag voor
de waarde van de grond verwerkt. Ook al ziet de huurder dat niet rechtstreeks
vermeld, is feite betaalt hij elk jaar voor de grond waarop de door
hem gehuurde winkel staat.
1.6 Voorraadkosten
Bedrijven zullen voorraden moeten aanhouden. Zo zal een detaillist voldoende
goederen moeten inkopen om te kunnen leveren en geen ‘nee’
te hoeven verkopen.
Het houden van voorraden brengt kosten met zich mee, die we kunnen
onderverdelen in drie groepen:
– ruimtekosten;
– rentekosten;
– risicokosten.
Kosten van huisvesting en duurzame productiemiddelen 25

Ruimtekosten vallen in feite onder de huisvestingskosten. Immers, hoe
groter je voorraad is, des te meer ruimte heb je nodig om die voorraad te
kunnen bergen. Een zaak van passende huisvesting dus.
Rentekosten hebben te maken met het feit dat in voorraad geld is geïnvesteerd.
Die voorraad is immers betaald met eigen of vreemd vermogen.
De rentekosten die de detaillist maakt als hij daarvoor geld moet
lenen, zijn de rentekosten. Maar die kosten heeft hij ook als hij eigen
geld in de voorraad heeft zitten. Immers, het geld dat anders op de bank
rente zou opbrengen, zit nu in die voorraad, en zolang die voorraad niet
wordt verkocht, levert dat daarin geïnvesteerde vermogen niets op. Hij
mist dus de rente die hij anders zou ontvangen van de bank, en ook dat
zijn rentekosten.
De rentekosten worden doorgaans berekend met een percentage over
het gemiddeld bedrag dat in de voorraad is geïnvesteerd.
Risicokosten hangen samen met de risico’s die de ondernemer met zijn
voorraad loopt. En dat zijn er verscheidene:
– Prijsrisico. Moet de detaillist zijn artikelen in prijs verlagen, dan zal
de winst op de in voorraad zijnde goederen afnemen.
– Kwantiteitsrisico. Door een (sterk) dalende vraag naar een artikel,
zal de voorraad erg lang in het magazijn liggen (‘winkeldochter’) en
misschien zelfs op den duur onverkoopbaar blijken.
– Kwaliteitsrisico. Bederfelijke artikelen die vlak voor de houdbaarheidsdatum
zitten, moeten snel tegen verlaagde prijzen worden
verkocht. Blijft er dan nog voorraad over, dan moet die worden afgeschreven.
Ook kunnen artikelen uit de mode raken (demodage) en
is afprijzen de enige mogelijkheid om de artikelen nog aan de man
of vrouw te brengen.
– Overige risico’s. Beschadiging of vernietiging van voorraad door
brand-, rook- of waterschade betekent dat de goederen geheel of
gedeeltelijk moeten worden afgeschreven.
1.7 Samenvatting
Duurzaam productiemiddel (dpm) Een productiemiddel dat gedurende diverse
productieprocessen dienst doet, voordat het volledig verbruikt is.
Afschrijven Het in de boekhouding tot uitdrukking brengen van de waardevermindering
van een duurzaam productiemiddel.
26 Hoofdstuk 1

Technische levensduur De periode waarin een duurzaam productiemiddel
technisch gezien in staat is de gevraagde bepaalde prestaties te leveren.
Economische levensduur De periode waarin het economisch gezien verantwoord
is een duurzaam productiemiddel te gebruiken.
Afschrijvingskosten Totale afschrijvingskosten = de aanschafprijs van het
dpm – restwaarde.
Restwaarde De vermoedelijke opbrengstwaarde van het dpm aan het einde
van de economische levensduur.
Complementaire kosten Alle kosten van een duurzaam productiemiddel met
uitzondering van rente en afschrijving.
Jaarlijkse afschrijving
aanschafwaarde
– restwaarde
jaarlijkse afschrijving
=
economische
levensduur
jaarlijkse afschrijving
jaarlijkse afschrijving
in procenten =
× 100%
aanschafwaarde
Gemiddeld geïnvesteerd vermogen
aanschafwa arde + restwaarde
2
Rentekosten over het gemiddeld geïnvesteerd vermogen
aanschafwaarde
+ restwaarde
× rentepercentage
2
Huisvestingskosten Kosten die samenhangen met het gebruik van een pand
en/of inventaris.
Voorraadkosten Kosten die samenhangen met het aanhouden van voorraad.
Ruimtekosten Kosten die worden veroorzaakt doordat voor het aanhouden
van voorraad ruimte nodig is.
Rentekosten Kosten die te maken hebben met het feit dat in voorraad geld is
geïnvesteerd.
Risicokosten Kosten die samenhangen met het risico dat de aangehouden
voorraad in waarde daalt.
Kosten van huisvesting en duurzame productiemiddelen 27