HABAKUK 3,17-19 - GKv Pijnacker-Nootdorp

PREEK OVER HABAKUK 3,17-19 ds. R.T. te Velde
Pijnacker-Nootdorp, dankdag 7 november 2012
Liturgie
Votum/groet
Zingen Psalm 127:1, 2
Gebed
Lezen Habakuk 3
Zingen Gezang 34:1, 2, 3 [begeleid op
piano]
Tekst Habakuk 3:17-19 [tekst niet
opnieuw lezen!]
Preek
Zingen Psalm 18:9, 10
Geloofsbelijdenis
= HC zondag 10
Zingen Liedboek 90:1, 9, 11
Dankgebed
Collecte
Slotzang Liedboek 434:1, 2, 4
Zegen
Gemeente van onze Heer Jezus Christus,
Moeten we dankdag maar eens overslaan dit jaar? Het lijkt wel alsof we met z’n allen
steeds dieper in de economische crisis komen. Het duurt natuurlijk al een paar jaartjes,
maar het einde is nog lang niet in zicht. Als je de plannen hoort van de nieuwe regering,
dan gaan we er allemaal op achteruit. Ga je honderden euro’s meer betalen voor je
ziektekostenverzekering? Is er straks nog wel pensioen als je 67 bent? Hoe moet het als
je huis nu al minder waard is dan toen je het kocht, en straks mag je ook nog minder
rente aftrekken? Dubbel gepakt noemen ze dat toch?
Is er eigenlijk wel iets te danken, als we er allemaal minder op worden? Danken in tijd
van crisis, hoe doe je dat? Daarvoor luisteren we vanavond naar de profeet Habakuk. En
laten we eerlijk zijn: die wist er wel van mee te praten. Een crisis die op alle fronten
toeslaat: niets lukt meer, de fruitbomen staan te verpieteren, de graanoogst mislukt, het
vee sterft uit. Op het laatst heb je niets meer om van te leven. Je kunt er zo het journaal
of de krant bij ons naast zetten: een enorme storm die overstroming en verwoesting
brengt in de Verenigde Staten, en intussen raast er aan de andere kant van de wereld in
Azië nog zo’n zware storm. Een appel- en perenoogst in ons eigen land die tegenvalt, en
dat merk je bij het fruit dat je de kinderen mee geeft naar school. Wereldwijd valt de
graanoogst tegen, de prijzen gaan zover omhoog dat we naar alternatieven moeten
zoeken. En in arme landen hebben ze helemaal geen alternatief, daar gaan mensen
sterven omdat ze hun broodje of hun maïspap niet krijgen. De tijd waarin wij leven en de
tijd van Habakuk – zet ze maar naast elkaar, en het past perfect: crisis.
Nu is het wel de vraag, als je het hele hoofdstuk van Habakuk leest: wat heeft het met
elkaar te maken. In het begin van het hoofdstuk die indrukwekkende beschrijving van
hoe God op het toneel verschijnt, omstraalt met schitterend licht, zijn dreunende
voetstappen doen de aarde beven, en zijn vuur knettert uit de hemel. God in actie om
zijn volk en zijn gezalfde te bevrijden, dan gaat er wat gebeuren. En je hoort in vers 16
hoe kapot de profeet is van dit grote schouwspel. Maar waar komt dan ineens dat stukje
vandaan over die vijgenboom en de wijnstok en het koren en de schapen en runderen?
Van de wereldpolitiek komen we in de landbouw terecht, de kleine wereld van de boer
die het hoofd niet boven water kan houden.
1

We laten het maar even open. Habakuk 3 is een crisisverhaal. De strijd tussen God en
zijn tegenstander, daar gaat het ruig aan toe. En dan roept het ene crisisgevoel het
andere op: hoe moet het nu als het in je eigen persoonlijke leven ook allemaal niet wil?
Als de economie stilvalt en je bronnen van leven drogen op. Kun je dan nog danken?
*
De crisis waar Habakuk het over heeft, gaat verder dan alleen wat tegenspoed. Heel
concreet tekent hij het voor je uit: de vijgenboom, de wijnstok, de olijfboom. Dat zijn
niet gewoon dingen die het ene jaar een beetje meevallen en het andere jaar een beetje
tegen. Voor Israël zit daar veel meer in. Israël denkt dan aan wat God beloofd had toen
ze bijna in het beloofde land waren (ik lees een stukje voor uit Deut. 8:7-9): “Straks
brengt de HEER, uw God, u naar een goed land, een land van beken, bronnen en
waterstromen, die ontspringen in de valleien en op de bergen, een land van tarwe en
gerst, van wijnstokken, vijgenbomen en granaatappelbomen, een land van olijven en
honing, een land waar u niet slechts schamel brood zult eten, maar waar het u aan niets
zal ontbreken.” En aan het eind van Deuteronomium belooft God heel uitbundig zijn
zegen als de mensen Hem trouw blijven en naar Hem luisteren (Deut. 28:3-8):
“Gezegend zult u zijn in de stad en gezegend op het land. Gezegend is de vrucht van uw
schoot, de vrucht van uw land en de vrucht van uw vee (…) Gezegend is de oogst die u
binnenhaalt en het deeg dat u kneedt. Gezegend zult u zijn in uw komen en uw gaan.
(…) De HEER zal zijn zegen laten rusten op uw voorraadschuren en op alle arbeid die u
verricht.” Kijk, dat is wat je wilt horen op dankdag: Gods zegen tastbaar om je heen in
alles wat goed ging en waar je voor kunt danken.
Koren op het land, bomen vol vijgen en olijven, een wijnstok met grote trossen druiven
eraan – in de bijbel is dat het zichtbare bewijs dat God je zegent, dat je bij Hem in een
goed blaadje staat. En als het dan eens anders is? Als de bomen kaal blijven en de
akkers leeg – ben je dan ook de zegen van de HEER kwijt? Daar zit de diepste crisis waar
Habakuk mee bezig is. En dat kan ook voor ons de diepte worden van de crisis die we nu
een paar jaar meemaken. Is het alleen maar pech dat de economie een poosje tegenzit?
Alleen maar het gevolg van hebzucht van een clubje bankiers waarvoor we nu allemaal
moeten bloeden? Of kom je hier God tegen? Wil Hij ons iets laten voelen, iets dat pijn
doet, alsof God zelf zich tegen ons keert?
Om die vraag kon Israël niet heen in de tijd van Habakuk. En dan zie ik opeens toch
verbinding met dat eerste stuk van dit hoofdstuk Habakuk 3. Het gaat erover hoe God
komt, hoe Hij indrukwekkend optreedt, zo dat de hele wereld ervan schudt en schokt, en
alles in beweging komt. Er staat iets te gebeuren, want God heeft iets recht te zetten.
Zijn volk dat de zegen van vroeger heeft verspeeld, moet worden teruggebracht bij Hem,
en de vijand die voor zoveel narigheid heeft gezorgd, wordt opgeruimd. In schokkende
gebeurtenissen op wereldniveau en in de tegenvallers op de kleine schaal van je eigen
leven kom je de HEER tegen. Hij komt je opzoeken. Bij alles waar je mee bezig bent, legt
Hij je zijn vraag voor: Zie je Mij? Hoeveel ben Ik je waard? Wil je met Mij leven?
En wat gaat er dan gebeuren? Als het crisis is, en dan crisis in de diepe betekenis die het
woord eigenlijk heeft: oordeel. Dan komt het op een keus aan, oordeel betekent dat er
een tweedeling komt in de vraag naar God. Houd je in deze crisis vast aan de HEER, blijft
Hij de God op wie je vertrouwt en van wie je alles blijft verwachten ook als je er even
niets van ziet? Of zeg je: God laat me in de steek nu het zo tegenzit, en dan hoeft het
van mij ook niet meer? Kun je danken in deze tijd van crisis? Dat wordt een scherpe
vraag: kun je in moeilijke tijden God blijven zien en zoek je Hem dan op met je moeite
en je nood?
*
Maar in Habakuk 3 is dat juist het wonderlijke. De diepe crisis maakt niet moedeloos en
somber, het wordt geen afscheid van God. Al zal de vijgenboom niet bloeien … toch zal ik
2

juichen voor de HEER, jubelen voor de God die mij redt. Wat bijzonder is het als je dat
kunt zeggen. In tijden dat alles meezit, is het niet zo moeilijk om over Gods zegen te
spreken. Maar als je nu eens alles kwijtraakt … Als je alles kwijtraakt, dan houd je God
zelf over, dat is wat Habakuk 3 zegt, en als je God zelf overhoudt, dan kun je zo
ontzettend blij met Hem zijn en Hem danken en loven, ook als je van buitenaf zou
zeggen: nu is er niets meer om voor te danken.
Bijzonder als je dat kunt zeggen – iets wat je van de andere kant gegeven wordt, van de
kant van God zelf. Ik denk dat er hier genoeg mensen zijn, die in hun eigen leven wel
zo’n Habakuk 3 – moment hebben. Zo noem ik het maar even: een Hab. 3 moment. Een
situatie waarin je het ontzettend moeilijk hebt. Maar dat je dan toch merkt: de HEER is
er nog altijd, en Hij laat mij niet vallen. Ik mag zijn liefde ervaren en daar heb ik steun
aan ook als alles wegvalt. Daar voel ik een blijdschap bij ook als ik word overspoeld door
verdriet. Voor mijzelf was zo’n Hab. 3 moment precies vijftien jaar geleden, ook op
dankdag. Het was de dag nadat mijn moeder overleden was, op dinsdag. En dan kom je
op woensdagavond in de kerk en dat is heel vreemd, met het grote verdriet dat je
meedraagt maar dat je nog nauwelijks beseft. En toen ging de preek vijftien jaar geleden
ook over dit stukje: Al zou de vijgenboom niet bloeien … Ik weet er niets meer van, van
die preek. Maar ik weet wel dat het klopte: met dat enorme verdriet kwamen we bij de
HEER, en we hebben ervaren hoe Hij er was en hoe Hij ons droeg en hoe we met zijn
liefde verder konden.
Danken in tijd van crisis, al zou je alles kwijtraken. Dan kom je er heel scherp voor te
staan. Scherp te staan voor de HEER zelf, persoonlijk. Daar gaat het toch bij danken om:
dat er iemand is tegen wie je zegt: dankuwel, wat bent u goed voor mij! Danken gaat
niet over dingen, over voordeel dat je incasseert en waarvoor je, nou ja, dan ook netjes
moet bedanken. Danken hoort bij een relatie, bij liefde die zich uit in geschenken, en die
reactie oproept vanuit je hart. Voor danken moet je bij God zijn, want Hij is het die het
meest voor je betekent en die alles voor je doet en alles voor je overheeft en die er altijd
voor je is.
Da’s best heel wat, om zo’n Hab. 3 moment te hebben. Hoe gaat dat? Hoe kun je zover
komen dat je met dank en lof, juichend en jubelend, naar God toe gaat, al zou de
vijgenboom niet bloeien, al zou de kinderbijslag wegvallen, al zou je uit je huis moeten
wanneer je werkloos wordt, al krijg je een ziekte waarvan je niet meer beter kunt
worden? Ik weet eigenlijk maar één antwoord: God zelf. Hij is er in je leven, en dat merk
je in de woorden van troost en van zegen die je in de bijbel leest of die je hoort als
anderen het tegen je zeggen. Je ervaart steun en hulp van God, soms in de heel kleine
dingen, de regenboog aan de hemel op een gure novemberdag, of een telefoontje van
iemand die even wil horen hoe het met je is terwijl je er net helemaal doorheen zit. Met
al die dingen, groot en klein, bouw je een band op met de HEER – eigenlijk: Hij bouwt
zijn band op met jou. Hij gaat steeds meer voor je betekenen, je leert Hem vertrouwen,
je gaat Hem betrekken bij alle stukken van je leven, en je ziet hoe Hij bezig is met jou en
met de wereld, hoe Hij in actie is en er werk van maakt om mensen te redden en te
helpen. En wat er zo groeit van binnen, dat komt er toch ook uit, dat ga je zeggen en
zingen: HEER, u bent zo goed, ik wil u danken voor wie u bent, God die mij redt! Danken
in tijd van crisis? Juist dan! Daar leer je God kennen op zijn best. Dan gaat het niet meer
om de dingen van het leven, een beetje meer of een beetje minder. Dan gaat het om
Hem. En dan ervaar je: De HEER is er bij, Hij gaat met me mee, over de toppen en door
de dalen, en met Hem aan mijn zijde heb ik het altijd goed.
*
Deze preek is nogal somber begonnen. Van crisis zou je ook somber worden. Je sjokt
maar wat door de wereld, het hoofd naar beneden. Af en toe kijk je omhoog of de zon
alweer door de wolken breekt. Maar gauw steek je je hoofd weer in de kraag van je jas
als het blijft regenen.
3

Habakuk loopt helemaal niet meer te sjokken aan het eind van zijn gebed. Het is er best
heftig aan toegegaan, echt crisis. ’t Is als een klaaglied begonnen, kijk maar, dat staat er
boven. Maar zie hem dan eens gaan aan het eind: “God, de HEER, is mijn kracht, hij
maakt mijn voeten snel als hinden, hij laat mij over mijn bergen gaan.”
Je kunt er jaloers naar kijken, als je een groepje reeën ontdekt aan de rand van het bos.
Wat een prachtige dieren, zo slank en rank. Al gauw hebben je in de gaten, de kop gaat
omhoog, ze spitsen de oren. Nog even blijven ze stokstijf staan, en dan springen ze –
tjoep – er vandoor. Krachtig en sierlijk zie je ze tussen de struiken verdwijnen, die slanke
poten komen zo trefzeker neer en ze veren meteen weer op voor de volgende sprong. Als
je toch eens zo door het leven kon huppelen!
Dat is wat de HEER met je doet: zo lichtvoetig, zo snel en soepel spring je over de
struiken en de stenen in je leven heen. Je huppelt door het leven. Want Hij is het die je
kracht is, ja nog dieper: Hij is mijn kracht. Uit Hem haal ik energie en veerkracht en
moed om te leven, Hij geeft mij hoop alleen al doordat Hij bij mij is, en dan durf ik tegen
alles op. Nog een keer: waar haal je het vandaan? Lang niet altijd heb je de momenten
dat je je zo voelt, als een sierlijke hinde die overal overheen springt. Je struikelt, je zakt
weg in de modder, je weet even niet meer hoe je eruit moet komen. En toch! Dat is het
toverwoord, de wonderlijke overgang van Habakuk 3. Het is de ommekeer die in je leven
komt als God er is. Waar haal je het vandaan? Bij Hem alleen, Hij is mijn hulp, mijn
kracht, Hij geeft mij voeten die verder kunnen ook als de weg lijkt op te houden, en als
ik echt niet verder kan, dan tilt Hij me op en neemt me mee.
Dat is zo mooi van danken: je komt bij de HEER. Je bent hier met heel je leven, met de
dingen die goed gaan en met de dingen waarover je je zorgen maakt. En dat hele leven
deel je met God, en dan sta je er niet alleen voor. Begin maar met danken, en ervaar
wat er dan met je gebeurt, hoe je wordt opgetild tot voor Gods aangezicht, hoe het leven
licht kan worden en vrolijk, als je gedragen wordt door God, de HEER, die mijn kracht is.
Amen
4