Leidraad GIHA compleet_tcm24-256322.pdf

Leidraad GIHA
Gescheiden
Inzameling
Huishoudelijk
Afval
systematiek voor verbetering
afvalscheiding

Colofon
Verantwoording
Opdrachtgevers voor deze leidraad waren Provincie Noord-Holland en Gewestelijke
Afvalstoffendienst (GAD) Gooi- en Vechtstreek.
De leidraad is opgesteld door De Straat Milieu-adviseurs uit Delft, in samenwerking met
NVRD.
De projectleiding was in handen van mevrouw M.J. Zegwaard (De Straat Milieuadviseurs).
Begeleiding
De totstandkoming is begeleid door een commissie waarin de volgende personen
zitting hadden:
- vanuit de gemeentelijke praktijk
* de heer A. Hoek (Afvalschap IJmond-Zaanstreek)
* de heer R.A. Schram (Gewestelijke Afvalstoffendienst (GAD) Gooi- en
Vechtstreek)
* de heer P. Wildschut (Gewest Kop van Noord-Holland)
- vanuit Provincie Noord-Holland
* mevrouw P.M.C. Edixhoven (afdeling ELM, bureau ATI)
* de heer T.R. Noordhoff (voorzitter; afdeling ELM, bureau ATI)
- overig
* mevrouw M. Adansar (VNG)
* mevrouw L. van Outvorst (Afval Overleg Orgaan)
* de heer G.T.M. de Bruin (NVRD)
* mevrouw H. Maarse (Ministerie van VROM)
Eindredactie
De Straat Milieu-adviseurs B.V., Delft
Delft, december 2000

Voorwoord
Geachte lezer,
U heeft zojuist de Leidraad GIHA (gescheiden inzameling huishoudelijk afval) opengeslagen.
Deze is opgesteld in opdracht van de provincie Noord-Holland en de
Gewestelijke Afvalstoffendienst Gooi en Vechtstreek.
Met deze leidraad willen wij u ondersteunen bij het verder verbeteren van de gescheiden
inzameling van huishoudelijk afval binnen uw gemeente. Het apart ingezamelde afval is
immers te hergebruiken als waardevolle grondstof voor nieuwe producten (bijvoorbeeld
compost en papier) of kan een tweede leven starten (bijvoorbeeld textiel en meubels).
Via hergebruik wordt een besparing van primaire grondstoffen en energie gerealiseerd,
en wordt bijgedragen aan een vermindering van de uitstoot van verbrandingsinstallaties.
Duurzaamheid staat hoog in het vaandel van de provincie en van het Gewest Gooi en
Vechtstreek. Daarom willen wij ons steentje bijdragen aan het nog verder realiseren
van de taakstellingen uit het programma GIHA.
Natuurlijk sluiten wij onze ogen niet voor de discussie scheiden aan de bron versus
nascheiding. We kennen allemaal de problemen met gft-inzameling in de hoogbouw en
oude stadswijken. Alleen blijkt in de praktijk dat de technologie van nascheiding nog
niet voldoende resultaat oplevert. De kwaliteit van de af te zetten producten is daardoor
nog niet zoals we die graag zouden zien.
Wij concluderen dan ook dat zolang dit niet goed geregeld is voorscheiding voorlopig
nog nodig blijft. En wij staan daarin niet alleen. Ook het ministerie van VROM en het
AfvalOverlegOrgaan (AOO) zetten in op het scheiden aan de bron.
De Leidraad GIHA is voortgekomen vanuit een vraag uit de Noord-Hollandse gemeenten
voor een systematische ‘totaalaanpak’ voor verbetering van de gescheiden inzameling.
Tijdens bijeenkomsten in Noord-Holland bleek veel discussie te bestaan over de
juistheid en de wijze van interpreteren van de inzamelcijfers van gemeenten. Ook bleek
het lastig om oorzaken aan te geven waarom taakstellingen niet werden gehaald: elke
situatie was anders en oplossingen waren niet eenduidig te geven. ‘Maatwerk’ en
‘inzicht’ werden sleutelwoorden. Tegelijkertijd bleek heel veel kennis aanwezig te zijn bij
de diverse gemeenten, provincies en rijk, maar deze was tot nu toe niet gebundeld en
toegankelijk gemaakt.

Dit alles heeft geleid tot een praktische en actuele leidraad. Het verkrijgen van heldere
cijfers over de inzamelresultaten staat centraal. Vandaar uit wordt gezocht naar oorzaken
voor het achterblijven op de taakstellingen. Hierbij staat de burger, zijn
afvalscheidinggedrag en vooral ook het verklaren van dit gedrag centraal. Tot slot zijn voor
verschillende situaties instrumenten aangereikt om dit gedrag te beïnvloeden, zoals
communicatie, prikkels en aanpassen van inzamelsystemen.
Met de gepresenteerde aanpak in de leidraad kunt u morgen al aan de slag. Grijp deze
kans. Profileer u als een gemeente die actief een bijdrage levert aan een beter milieu.
En ga voor een verdere verbetering van de afvalscheiding en voor een verbeterd inzicht
in de kosten en baten hiervan.
Wij hopen van harte dat u dit initiatief oppakt en wensen u veel succes bij het uitzetten
van de voor u juiste scheidingskoers!
Dhr. J.J. Gieskens
Voorzitter Gewest Gooi en Vechtstreek
Mw. M.A. Wildekamp
Gedeputeerde Milieu, Water, Energie en Groen van de provincie Noord-Holland

Samenvatting
De provincie Noord-Holland en het Gewest Gooi- en Vechtstreek hebben deze leidraad
voor gemeenten ontwikkeld om de gescheiden inzameling van huishoudelijk afval
(GIHA) verder te verbeteren.
Belangrijk onderdeel van deze leidraad is een analysemodel waarin het
scheidingsgedrag van de burger centraal staat. Voor een goed scheidingsresultaat is
het immers van belang dat burgers het afval willen scheiden, dat zij weten waarom en
hoe zij het moeten scheiden en dat zij het ook daadwerkelijk gescheiden kunnen
aanbieden.
Naast dit analysemodel wordt in deze leidraad een stappenplan aangereikt en
uitgebreide informatie over alle aspecten die bij de aanpak van GIHA moeten worden
onderzocht, variërend van inzamelgegevens tot bewonerservaringen en kosten.
Verder is deze leidraad een praktisch naslagwerk waarin de meest recente
onderzoeksresultaten op het gebied van afvalinzameling en afvalscheiding zijn
samengevat.
De Leidraad GIHA is zowel bedoeld voor bestuur en medewerkers van gemeenten die betrokken zijn bij
de totstandkoming en uitvoering van het afvalbeleid, als voor communicatiemedewerkers. Daarnaast is
de leidraad ook interessant voor andere betrokkenen bij de afvalinzameling.
Opbouw leidraad
De leidraad is opgebouwd uit de volgende vijf delen (zie ook de termen op de
tabbladen):
1. aanpak
2. inventarisatie
3. instrumenten
4. info per fractie
5. bijlagen.
Deel 1 bevat de systematiek voor de verbetering van afvalscheiding en is
daarmee de kern van de leidraad. De overige delen zijn een uitwerking van deze
systematiek of bieden achtergrondinformatie.
De inhoud per deel wordt hier nader toegelicht.
Deel 1: aanpak voor verbetering gescheiden inzameling huishoudelijk afval
Het eerste deel van deze leidraad beschrijft de systematiek die we hebben ontwikkeld
voor de aanpak van GIHA. Naast een analysemodel, waarin de burger centraal staat,
bevat de leidraad een stappenplan.
Het vernieuwende aan deze Leidraad GIHA is dat het afvalscheidingsgedrag van de
burger centraal staat, terwijl tot op heden het zwaartepunt van de aandacht toch meer
ligt bij de (technische) inzamelvoorzieningen. Figuur 1 laat zien hoe diverse factoren dit
scheidingsgedrag beïnvloeden en welke instrumenten kunnen worden ingezet om het
scheidingsgedrag te verbeteren.

Figuur 1: Analysemodel
achtergrondkenmerken
instrumenten/maatregelen
communicatie (feedback, stimulerende
voorlichting) en prikkels (stimulerend,
motivatie
corrigerend, financieel)
x
communicatie: wat / hoe / waarom capaciteit
x
aanpassen/verbeteren inzamelmethode gelegenheid
vrijkomende hoeveelheid
afval
scheidingsgedrag
burger
inzamelrespons
scheidingsbelemmerende
materiaaleigenschappen
Voor het gewenste scheidingsgedrag moeten de drie factoren motivatie, capaciteit en
gelegenheid bij de burger tegelijkertijd en steeds voldoende 'op peil' zijn. Voor
gemeenten is het dus belangrijk om goed inzicht te hebben in het huidige
scheidingsgedrag van de burger.
Als hulpmiddel bij de aanpak om tot verbetering van de GIHA-resultaten te komen,
bevat de leidraad een stappenplan. Dit stappenplan is een logische opeenvolging van
activiteiten die in ieder verbetertraject moeten worden onderscheiden. De eerste stap is
een uitgebreide inventarisatie van de huidige situatie, waarbij het niet alleen om de
inzamelrespons gaat, maar ook om de ervaringen en motieven van de burgers, en
kosten en baten. Het breed verkregen inzicht biedt een grotere oplossingsruimte dan
het apart of slechts gedeeltelijk beschouwen van deze factoren.
Uiteindelijk leidt het stappenplan tot een plan van aanpak en de implementatie van de
verbeteringsmaatregelen. Vanzelfsprekend blijft ook na de implementatie monitoring en
eventuele bijsturing noodzakelijk.
Gepleit wordt voor een gezond en realistisch ambitieniveau: een gefaseerde aanpak,
bijvoorbeeld door te beginnen met een beperkt aantal afvalfracties, is hiervan een goed
voorbeeld.
Deel 2: uitwerking onderdelen van inventarisatie
Het tweede deel van de leidraad bevat een uitgebreid overzicht van alle aspecten die in
stap 1, de inventarisatie, moeten worden onderzocht en hoe dit onderzoek kan worden
uitgevoerd. Zo beschrijft de leidraad bijvoorbeeld op welke manieren de ervaringen van
bewoners kunnen worden onderzocht en is in de leidraad een uitgewerkte vragenlijst
opgenomen.
Het bepalen van de huidige kosten van inzameling (van zowel restafval als gescheiden
fracties) en mogelijke besparingen hierop (vermeden eindverwerkingskosten) maakt
eveneens onderdeel uit van de inventarisatie. De leidraad geeft onder andere
kostendefinities en een methodiek voor toerekening van bijvoorbeeld indirecte kosten,
zoals managementondersteuning en huisvesting. Inzicht in de kosten is onder andere
van belang om de financiële speelruimte te kunnen bepalen voor de
verbeteringsvoorstellen.

Leidraad GIHA, deel 1
Deel 3: instrumenten om scheidingsgedrag te verbeteren
Het derde deel van de leidraad gaat in op de instrumenten die ingezet kunnen worden
om het scheidingsgedrag (en daarmee de inzamelrespons) te beïnvloeden.
Communicatie, prikkels (onder andere financiële instrumenten) en aanpassing van de
inzamelmethode zijn de belangrijkste instrumenten (zie ook figuur 1).
De leidraad beschrijft voor elk van deze instrumenten in algemene zin welke
mogelijkheden er zijn, wat de belangrijkste aandachtspunten zijn bij inzet van de
genoemde mogelijkheden en omvat interessante initiatieven van gemeenten in het
land.
Deel 4: achtergrondinformatie en verbeteringsmogelijkheden per afvalfractie
In het vierde deel van de leidraad wordt uitgebreide achtergrondinformatie gegeven
voor zeven afvalfracties uit het huishoudelijk afval (GFT-afval, papier/karton, glas,
textiel, KCA, klein WEB en groot WEB) en wordt apart ingegaan op de gescheiden
inzameling van grof huishoudelijk afval.
Per fractie wordt ingegaan op het scheidingsgedrag van de burgers, zoals dat vanuit
landelijk onderzoek bekend is. Verder laat de leidraad de ontwikkeling zien van de
inzamelresultaten in de afgelopen jaren. De verschillende inzamelmethoden worden
besproken en geëvalueerd aan de hand van de meest recente onderzoeken. Verder
beschrijft de leidraad de scheidingsregel en de verwerkingsmogelijkheden. Tenslotte
geeft de leidraad voor elke fractie verbeteringsmogelijkheden aan, zo mogelijk
gekoppeld aan een specifieke uitgangssituatie (bijvoorbeeld hoogbouw/laagbouw,
gemotiveerde/ongemotiveerd burgers) en gekoppeld aan de drie gedragsfactoren.
Deel 5: bijlagen
Het vijfde deel van de leidraad bevat onder andere een overzicht van de
geraadpleegde literatuur en een check-list voor de inventarisatie van de huidige
situatie.

Leidraad GIHA, deel 1

Leidraad GIHA, deel 1
Inhoudsopgave
Deel 1: Aanpak voor verbetering gescheiden inzameling huishoudelijk afval
1-1 Inleiding
1-2 Model: de burger centraal
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA
Deel 2: Uitwerking onderdelen van inventarisatie
2-1 Beleid
2-2 Monitoring
2-3 Registratie ingezamelde hoeveelheden
2-4 Sorteeranalyses
2-5 Kostenanalyse
2-6 Achtergrondkenmerken
2-7 Bewonersonderzoek
Deel 3: Instrumenten om scheidingsgedrag te verbeteren
3-1 Communicatie
3-2 Prikkels
3-3 Financiële instrumenten
Deel 4: Achtergrondinformatie en verbeteringsmogelijkheden per afvalfractie
4-1 Groente-, fruit- en tuinafval
4-2 Papier/karton
4-3 Glas
4-4 Textiel
4-5 Klein chemisch afval
4-6 Klein wit- en bruingoed
4-7 Groot wit- en bruingoed
4-8 Grof huishoudelijk afval
Deel 5: Bijlagen
Bijlage 1: Organisaties voor meer informatie
Bijlage 2: Geraadpleegde literatuur en bronnen
Bijlage 3: Checklist inventarisatie huidige situatie
Bijlage 4: Voorbeeld bewonersenquête

Leidraad GIHA, deel 1

Leidraad GIHA, deel 1
1 Aanpak voor verbetering gescheiden
inzameling huishoudelijk afval
1-1 Inleiding 1
1-1.1 Aanleiding 1
1-1.2 Doel leidraad 1
1-1.3 Actualisatie 1
1-1.4 Afbakening 2
1-1.5 Leeswijzer 2
1-2 Model: de burger centraal 5
1-2.1 Inleiding 5
1-2.2 Model voor afvalscheidingsgedrag burger 5
1-2.3 Instrumenten om modelfactoren te beïnvloeden 6
1-2.4 Achtergrondkenmerken 7
1-2.5 Analysemodel GIHA 8
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA 9
1-3.1 Inleiding 9
1-3.2 Stap 1: inventariseer de huidige situatie 10
1-3.3 Stap 2: bepaal de gewenste situatie 15
1-3.4 Stap 3: bepaal de verschillen 17
1-3.5 Stap 4: selecteer mogelijke instrumenten/maatregelen 17
1-3.6 Stap 5: stel prioriteiten en formuleer een plan van aanpak 19
1-3.7 Stap 6: implementeer het plan van aanpak 21
1-3.8 Stap 7: blijf monitoren en bijsturen 22

Leidraad GIHA, deel 1

Leidraad GIHA, deel 1
1-1 Inleiding
1-1.1 Aanleiding
Het stimuleren van de gescheiden inzameling van huishoudelijk afval, of kortweg:
GIHA, is één van de speerpunten in het beleid van de provincie Noord-Holland. In 1999
heeft de provincie een projectgroep ingesteld van Noord-Hollandse gemeenten waarin
ervaringen met GIHA konden worden uitgewisseld. En, niet minder belangrijk, waarin
de gemeenten aan konden geven aan welke ondersteuning zij behoefte hadden voor
de aanpak van GIHA.
Aanleiding voor de provinciale aandacht voor GIHA was het achterblijven op de
inzameltaakstellingen zoals deze in AOO-verband in het Programma GIHA in 1995 zijn
vastgesteld.
Eén van de wensen van de projectgroep was een systematiek voor de aanpak van
GIHA. Ook bleek behoefte te bestaan aan een overzicht van de meest recente
onderzoeksresultaten op het gebied van gescheiden inzameling, variërend van
inzamelresultaten en evaluaties van inzamelmethoden tot kennis over het
scheidingsgedrag van de burger. Verder gaf de projectgroep aan per afvalfractie
behoefte te hebben aan verbeteringsmogelijkheden voor het scheidingsresultaat.
De provincie Noord-Holland heeft vervolgens samen met het gewest Gooi- en Vechtstreek
het initiatief genomen deze Leidraad GIHA op te laten stellen.
De leidraad is in eerste instantie bedoeld voor het bestuur en de medewerkers van
gemeenten die betrokken zijn bij de totstandkoming en uitvoering van het afvalbeleid.
Daarnaast is de leidraad ook interessant voor bijvoorbeeld communicatiemedewerkers
en andere betrokkenen bij de afvalinzameling.
De totstandkoming van de leidraad is begeleid door een breed samengestelde
commissie.
1-1.2 Doel leidraad
Het doel van de leidraad is de resultaten van gescheiden inzameling te verbeteren
vanuit een goed inzicht in de lokale situatie en gerichte inzet van
verbeteringsmaatregelen.
Om dit doel te kunnen bereiken presenteren we u in deze leidraad de volgende
elementen:
- een systematische aanpak waarin onder andere alle informatie per stap op het
gebied van resultaatbepaling, kostenanalyse, het achterhalen van de oorzaken
voor het niet halen van de taakstelling(en) is opgenomen
- instrumenten en maatregelen om de scheidingsresultaten te verbeteren
- uitgebreide (naslag)informatie per afvalfractie.
1-1 Inleiding
1

Leidraad GIHA, deel 1
1-1.3 Actualisatie
Deze leidraad beschrijft de inzichten en de stand van zaken van eind 2000. Maar de
ontwikkelingen op het gebied van gescheiden inzameling gaan door. Denkt u onder
andere maar aan de proefprojecten die diverse gemeenten in het kader van de
NOVEM-subsidie de komende tijd gaan uitvoeren. De effecten van de instrumenten en
maatregelen die in deze projecten worden ingezet, zijn leerzaam voor alle Nederlandse
gemeenten.
Daarom is deze leidraad geen eindproduct, maar een begin van een continu proces
van actualiseren van resultaten en ervaringen. Het Afval Overlegorgaan (AOO) zal
zorgen voor de actualisatie van deze leidraad. Via de website van het AOO
(www.aoo.nl) kunt u de actuele tekst van de leidraad opvragen (downloaden), zodat u
op de hoogte kunt blijven van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van de
gescheiden inzameling.
1-1.4 Afbakening
Afvalfracties
De leidraad besteedt niet alleen aandacht aan de ‘echte’ GIHA-componenten
(papier/karton, glas en textiel), maar ook aan de volgende afvalfracties uit het
huishoudelijk afval die de meeste gemeenten in Nederland nu al gescheiden
inzamelen:
- groente-, fruit- en tuinafval (GFT-afval)
- klein chemisch afval (KCA)
- klein en groot wit- en bruingoed (WEB).
Daarnaast besteedt de leidraad ook aandacht aan de gescheiden inzameling van grof
huishoudelijk afval.
Preventie
Afvalpreventie, ofwel het voorkómen van het ontstaan van afval, valt buiten de
reikwijdte van deze leidraad.
Kosten
In de leidraad laten we zien welke kosten en baten in kaart gebracht moeten worden
om inzicht te krijgen in de financiële aspecten van gescheiden inzameling. De leidraad
gaat niet in op de financiële consequenties van verschillende verbeteringsmaatregelen.
1-1.5 Leeswijzer
Deze leidraad is opgebouwd uit vijf aparte delen, zodat u zich, afhankelijk van uw
vragen en interesse, kunt beperken tot het lezen van één of enkele delen.
Bent u geïnteresseerd in de systematiek die we ontwikkeld hebben voor deze leidraad,
dan leest u na deze inleiding verder in deel 1. In dit deel presenteren we het
analysemodel, dat we gebruiken voor de aanpak van GIHA en waarin de burger
centraal staat. Verder vindt u in deel 1 een stappenplan.
De inventarisatie, een belangrijk onderdeel van de aanpak, hebben we uitgewerkt in
deel 2 van deze leidraad.
Informatie over de verschillende instrumenten die u kunt inzetten om de motivatie en
capaciteit van de burger te verbeteren, zoals bijvoorbeeld communicatie, vindt u in
deel 3.
1-1 Inleiding
2

Leidraad GIHA, deel 1
Wilt u meer weten over een bepaalde afvalfractie, dan verwijzen we u naar deel 4. In
dit deel gaan we voor zeven verschillende fracties uit het huishoudelijk afval en apart
voor grof huishoudelijk afval in op onder andere het huidige inzamelresultaat, de
inzamelmethoden, de scheidingsregel en de verbeteringsmogelijkheden.
Deel 5 bevat een aantal bijlagen, waaronder een overzicht van de geraadpleegde
literatuur en bronnen.
Literatuur- en bronvermelding
Een overzicht van de literatuur en bronnen die we geraadpleegd hebben, vindt u in
bijlage 2 van deze leidraad.
In de tekst hebben we deze literatuur en bronnen weergegeven via een getal tussen
rechte haken, bijvoorbeeld [1].
1-1 Inleiding
3

Leidraad GIHA, deel 1
1-1 Inleiding
4

Leidraad GIHA, deel 1
1-2 Model: de burger centraal
1-2.1 Inleiding
De afgelopen jaren hebben gemeenten veel geïnvesteerd in methoden en technieken
om afval gescheiden in te zamelen. Er werden milieustraten aangelegd, het
glasbakkennetwerk werd verdicht, etcetera.
De inzamelrespons is echter niet alleen afhankelijk van de voorzieningen waarvan de
burgers gebruik kunnen maken. Het afvalscheidingsgedrag van de burger bepaalt
uiteindelijk de respons op de gescheiden inzameling.
Voor de burger is niet alleen het gemak en de bereikbaarheid van de voorzieningen van
belang. Zijn afvalscheidingsgedrag hangt ook af van zijn motivatie en zijn capaciteit
(onder andere kennis) over het hoe en waarom van afvalscheiding.
In deze leidraad stellen we de burger en zijn afvalscheidingsgedrag centraal.
Hiervoor hebben we een model opgesteld, dat we in deze leidraad gebruiken om te
komen tot een analyse van de knelpunten en een keuze van verbeterpunten.
1-2.2 Model voor afvalscheidingsgedrag burger
Als verklarend model voor het afvalscheidingsgedrag van de burger wordt het Triademodel
gehanteerd dat professor Th.B.C. Poiesz [1] op basis van onderzoek heeft
ontwikkeld.
1-2 Model: de burger centraal
Gedrag = M x C x G
M = Motivatie
C = Capaciteit
G = Gelegenheid
Volgens dit model wordt het gedrag, in ons geval: het afvalscheidingsgedrag, bepaald
door drie factoren:
1. motivatie: de mate waarin een burger belangstelling heeft voor (het resultaat van)
zijn scheidingsgedrag
2. capaciteit: de mate waarin een burger zelf in staat is om afval te scheiden
* fysiek
* financieel
* mentaal (inzicht in 'waarom', 'wat' en 'hoe')
3. gelegenheid: de mate waarin de externe omstandigheden een burger stimuleren
tot scheidingsgedrag of dit gedrag juist belemmeren (ruimte in en om de woning,
loopafstand naar de container, openingstijden en dergelijke).
In het onderzoek van Poiesz komt naar voren dat aan alle drie de factoren in voldoende
mate moet zijn voldaan om een optimaal gedrag te bereiken. Wanneer op één factor
laag wordt gescoord, is het hele resultaat laag.
Bijvoorbeeld wanneer de burger gemotiveerd is om zijn afval te scheiden en ook weet
dat het belangrijk is, maar door zijn werktijden onvoldoende in staat is daadwerkelijk
zijn afval gescheiden aan te bieden, zal de burger uiteindelijk slecht
afvalscheidingsgedrag laten zien. De essentie van Poiesz' benadering is dat alle drie
de factoren gelijktijdig op peil moeten worden gehouden. Voorlichting geven zonder
5

Leidraad GIHA, deel 1 6
gelijktijdig te werken aan gelegenheid tot afvalscheiding en omgekeerd blijft zonder
resultaat.
In figuur 1-2.1 is het model nog eens weergegeven. Het getoonde
afvalscheidingsgedrag van de burger resulteert uiteindelijk in de inzamelrespons.
Figuur 1-2.1: Gedragsmodel Triade
motivatie
1-2.3 Instrumenten om modelfactoren te beïnvloeden
De drie factoren, die een rol spelen in het afvalscheidingsgedrag van burgers, kunnen
beïnvloed worden door de inzet van instrumenten en door het treffen van maatregelen:
- motivatie
* communicatie: feedback, stimulerende voorlichting
* prikkels: stimulerend, corrigerend, financieel
- capaciteit
* communicatie: begrijpelijke informatie over het waarom, hoe en wat
- gelegenheid
* aanpassen/verbeteren van de inzamelmethode(n) (tegemoetkomen aan de
burger).
1-2 Model: de burger centraal
x
capaciteit
x
gelegenheid
scheidingsgedrag
burger
inzamelrespons

Leidraad GIHA, deel 1 7
In figuur 1-2.2 is de samenhang tussen de instrumenten enerzijds en de modelfactoren
en het afvalscheidingsgedrag anderzijds weergegeven.
Figuur 1-2.2: Instrumenten en maatregelen die van invloed zijn op afvalscheidingsgedrag
instrumenten/maatregelen
communicatie (feedback, stimulerende
voorlichting) en prikkels (stimulerend,
corrigerend, financieel)
In de leidraad stellen we ons per factor de vraag in hoeverre we aan deze factor
voldoen. Vervolgens kunnen we verbeteringen aanbrengen door gericht instrumenten
in te zetten of maatregelen te treffen.
Ter illustratie presenteren we u een voorbeeld van de papierinzameling in de gemeente
X.
Uit bewonersonderzoek blijkt dat men wel weet waar de papierbak staat, maar dat men niet precies
weet welk papierafval er wel en niet in hoort.
Aan de factor gelegenheid is in dit geval in voldoende mate voldaan: er is een papierbak aanwezig.
Aan de factor capaciteit moet gewerkt worden door gerichte informatie te geven over de
scheidingsregel voor papier/karton.
1-2.4 Achtergrondkenmerken
Deels wordt het afvalscheidingsgedrag van burgers beïnvloed door factoren waarop
gemeenten geen grip hebben. Met deze factoren moeten gemeenten echter wel
terdege rekening houden bij het analyseren van de knelpunten en bij het kiezen van de
te treffen verbeteringsmaatregelen. We vatten deze factoren in deze leidraad samen
onder de term achtergrondkenmerken.
Een voorbeeld hiervan is het type woning waarin de burger woont. De gelegenheid
voor een flatbewoner om afval aan te bieden moet worden afgestemd op het feit dat hij
geen ruimte heeft voor eigen minicontainers en dat hij vanuit zijn voordeur veelal een
afstand moet overbruggen (trap/lift) om bij afvalvoorzieningen in of buiten zijn
wooncomplex te komen.
Naast woningtype kunt u bij achtergrondkenmerken ook denken aan gezinsgrootte,
leeftijd, inkomen, nationaliteit en dergelijke.
De beschreven achtergrondkenmerken zijn onder andere van invloed op de
vrijkomende hoeveelheid afval.
1-2 Model: de burger centraal
motivatie
communicatie: wat / hoe / waarom capaciteit
x
aanpassen/verbeteren inzamelmethode gelegenheid
x
scheidingsgedrag
burger
inzamelrespons

Leidraad GIHA, deel 1 8
1-2.5 Analysemodel GIHA
Op grond van hetgeen in de voorgaande paragrafen is gesteld, ziet het analysemodel
dat we in deze leidraad hanteren, er als volgt uit.
Figuur 1-2.3.: Analysemodel GIHA
achtergrondkenmerken
instrumenten/maatregelen
communicatie (feedback, stimulerende
voorlichting) en prikkels (stimulerend,
motivatie
corrigerend, financieel)
x
communicatie: wat / hoe / waarom capaciteit
x
aanpassen/verbeteren inzamelmethode gelegenheid
Een extra factor die we nog aan het analysemodel hebben toegevoegd, zijn de
scheidingsbelemmerende materiaaleigenschappen van sommige producten. Denkt u
bijvoorbeeld maar aan blisterverpakkingen van karton en plastic. Het kost de burger
relatief veel moeite om deze verpakking te scheiden in de afvalfracties papier/karton en
restafval (plastic). De producten die de burger inkoopt en afdankt kunnen dus
eigenschappen hebben die de afvalscheiding kunnen belemmeren. Hierop heeft de
gemeente geen directe grip.
In het geschetste analysemodel nemen de kosten een aparte plaats in. In het
stappenplan (hoofdstuk 3) geven we globaal aan met welke kosten rekening moet
worden gehouden. Met name bij de keuze van instrumenten en maatregelen zal de
gemeente zelf voor haar specifieke situatie de kosten moeten ramen en vervolgens de
afweging moeten maken in hoeverre het verwachte effect op het inzamelresultaat
voldoende is om de kosteninspanning te rechtvaardigen.
1-2 Model: de burger centraal
vrijkomende hoeveelheid
afval
scheidingsgedrag
burger
inzamelrespons
scheidingsbelemmerende
materiaaleigenschappen

Leidraad GIHA, deel 1 9
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA
1-3.1 Inleiding
Zoals uit hoofdstuk 1-2 al is gebleken, wordt de inzamelrespons (of beter: het
scheidingsgedrag van de burger) beïnvloed door een complex van factoren.
Om voor uw gemeente inzicht te krijgen in uw prestatie op het gebied van gescheiden
inzameling en in de mogelijkheden voor verbetering, is het van belang inzicht te krijgen
in alle relevante factoren. Vervolgens is het zaak te analyseren waar de knelpunten
zitten en oplossingen te zoeken. Vervolgens zijn afwegingen nodig op basis van een
inschatting van kosten en baten. Tot slot implementeert u de gekozen oplossing(en).
Als hulpmiddel bij deze complexe materie presenteren we in deze leidraad een
stappenplan aan de hand waarvan u in uw gemeente GIHA kunt aanpakken. In figuur
1-3.1 hebben we het stappenplan schematisch weergegeven.
Figuur 1-3.1: Stappenplan voor aanpak GIHA
1
2
3
4
5
6
inventariseer de
huidige situatie
bepaal de gew enste
situatie
analyseer de
verschillen
selecteer mogelijke
instrumenten /
maatregelen
stel prioriteiten en
formuleer een plan
van aanpak
implementeer het
plan van aanpak
De verschillende stappen hebben we in de volgende paragrafen uitgewerkt.
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA
blijf monitoren /
bijsturen
7

Leidraad GIHA, deel 1 10
Commitment binnen uw organisatie voor de aanpak van GIHA is in onze ogen een belangrijke
voorwaarde voor het succes van de ‘operatie’.
Dit betekent dat u vanaf stap 1 zowel uw bestuurders als uw collega’s van de betrokken
disciplines bij de aanpak moet betrekken.
1-3.2 Stap 1: inventariseer de huidige situatie
Stap 1 omvat het in kaart brengen van de volgende aspecten:
- geformaliseerd beleid
- verwijderingstraject
- inzamelrespons
- achtergrondkenmerken
- motivatie burger
- capaciteit burger
- gelegenheid burger
- kosten/baten
- flankerende maatregelen.
In het volgende schema hebben we per aspect vermeld welke gegevens onderzocht
moeten worden, op welke wijze u dit kunt doen en wat het doel is.
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA

Leidraad GIHA, deel 1 11
gegeven onderzoeken hoe doel
geformaliseerd beleid
verwijderingstraject per
fractie
inzamelrespons per fractie
vastgestelde
beleidsuitgangspunten
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA
op basis van beleidsnotities
m.b.t. afvalscheiding vanaf
1995
geïmplementeerd beleid toetsing in hoeverre
beleidsuitgangspunten
daadwerkelijk zijn
geïmplementeerd
inzamelmiddel
inzamellocatie (dichtheid)
inzamelvoertuig +
bemensing
inzamelfrequentie
inzamelmoment (dag/tijdstip
c.q. openingstijden)
aanbied- en acceptatieeisen
locatie van verwerking
op basis van opgave
reinigingsdienst of op basis
van afspraken in contracten
derden
betrokken partijen op basis van contracten,
vergunningen en dergelijke
registratiemethode
afvalhoeveelheden
op basis van afspraken in
contracten, vergunningen
prijsafspraken op basis van afspraken in
contracten, vergunningen
ingezamelde hoeveelheid
per fractie
op basis van bestaand
monitoringsysteem of door
verzamelen van
weegbonnen, opgaven
inzamelaars
samenstelling restafval sorteeranalyses op basis
van richtlijn NVRD/AOO
totaal vrijkomende
hoeveelheid per fractie en
gescheiden ingezameld
deel (inzamelrespons)
door combinatie van
gescheiden ingezamelde
hoeveelheid per fractie (ton)
met aandeel in restafval (%)
en totaalaanbod restafval
(ton)
inzicht in reeds
geformaliseerd beleid
(lokaal, provinciaal,
landelijk) en stand van
zaken ten aanzien van
uitvoering
inzicht in betrokken partijen,
in afspraken en in
gelegenheid van burgers
om afval te scheiden
inzicht in al of niet halen
inzameltaakstellingen (%)
en bepalen afstand tot
taakstelling

Leidraad GIHA, deel 1 12
gegeven onderzoeken hoe doel
achtergrondkenmerken
(op wijkniveau)
motivatie burger (op
wijkniveau)
capaciteit burger (op
wijkniveau)
gelegenheid burger (op
wijkniveau)
bebouwingstype,
tuingrootte, mate van
stedelijkheid
ook: sociaal-economische
klasse,
bevolkingssamenstelling op
basis van nationaliteit,
gezinssamenstelling,
etcetera
bereidheid burger om te
scheiden
motieven om niet te (willen)
scheiden
motieven om wel (weer) te
gaan scheiden
kennis over waarom, hoe en
wat
ontbrekende kennis
fysieke capaciteit
ondervonden
belemmeringen ten aanzien
van gescheiden
afvalaanbieding
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA
op basis van CBSgegevens
m.b.t. wijken en
buurten [2], gegevens
reinigingsdienst en afdeling
Onderzoek en Statistiek
bewonersenquête / overleg
met bewoners- of
wijkplatform
bewonersenquête / overleg
met bewoners- of
wijkplatform
bewonersenquête / overleg
met bewoners of
wijkplatform
analyse inzamelsysteem
aan de hand van
achtergrondkenmerken
inzicht in hoeverre aan
randvoorwaarden voor goed
afvalscheidingsgedrag
wordt voldaan
inzicht in mogelijke
motieven van mensen om
wel/niet gescheiden aan te
bieden
basis om meest geschikte
inzamelmethode per
gebiedstype te bepalen

Leidraad GIHA, deel 1 13
gegeven onderzoeken hoe doel
kosten/baten per fractie
flankerende maatregelen
inzamelkosten per fractie inzamelmiddelen op basis
van jaarlasten of huurprijs
inzameling op basis van
bestede uren personeel en
materieel in combinatie met
uurtarieven danwel vaste
vergoeding (contracten)
door derden
transportkosten op basis van contracten met
transporteurs
overslagkosten op basis van contracten met
overslag
verwerkingskosten /
opbrengsten
overige kosten
vermeden
verwerkingskosten
motiverende maatregelen
richting burger
communicatie-inspanning
gemeente richting burger
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA
op basis van contracten met
verwerkers
communicatie: op basis van
bestede uren van afdeling
voorlichting en ontwikkel-,
productie- en
distributiekosten
voorlichtingsmiddelen
controle / handhaving: op
basis van bestede uren
reinigingsinspectie
binnendienst reiniging: op
basis van personeelskosten
binnendienst
huisvesting: op basis van
afschrijving en onderhoud
gebouwen reiniging
op basis van tarief
restafvalverwerking
overzicht ingezette ‘prikkels’
op basis van ingezette
communicatiemiddelen,
media etcetera
tarievenstructuur op basis van hoogte
afvalstoffenheffing, tarieven
voor halen/brengen
afvalstoffen etcetera
regelgeving afvalscheiding op basis van APV /
afvalstoffenverordening
controle/handhaving
afvalscheiding
op basis van aanwezigheid /
inzet reinigingsinspecteur
inzicht in hoe de kosten zich
onderling verhouden
basis om te vergelijken met
indicatieve kosten
inzicht in hoe het beleid
door flankerende
maatregelen wordt
ondersteund

Leidraad GIHA, deel 1 14
In deel 2 van deze leidraad hebben we de te onderzoeken aspecten verder voor u
uitgewerkt.
Checklist
Als hulpmiddel voor de inventarisatiefase hebben we een checklist gemaakt. Deze
checklist is opgenomen in bijlage 3 bij deze leidraad. Aan de hand van deze lijst kunt u
concluderen op welke fronten de gescheiden afvalinzameling in uw gemeente kan
worden verbeterd.
In de checklist, die we hebben opgezet als een 'vraag-en-antwoord-lijst', komen alle
aspecten die u in stap 1 moet inventariseren, aan de orde.
Ter illustratie presenteren we u de resultaten van de inventarisatie van de huidige
situatie voor de papierinzameling in gemeente X.
aspect huidige situatie
geformaliseerd beleid inzameltaakstelling (85%) niet vastgelegd in gemeentelijk beleid
alleen inzamelrichtlijn (kg/inwoner/jaar)
gestelde realisatietermijn voor behalen inzamelrichtlijn: 2000
vaste vergoeding voor verenigingen
verwijderingstraject diverse inzamelmethoden:
huis-aan-huis door diverse verenigingen (variërend van 0,5 tot 2x/maand)
brengsysteem bij verenigingen en scholen
brengsysteem naar 11 papierbakken van gemeente
aanbieding oud papier/karton via regionale oudpapierhandelaar
inzamelrespons 1999: 60 kg/inw/jaar (40 kg via verenigingen + 20 kg via papierbakken)
geen inzicht in inzamelrespons door gebrek aan sorteeranalyses
achtergrondkenmerken geen inzicht in
motivatie burger
bij burger niet onderzocht
capaciteit burger
gelegenheid burger
kosten/baten 1999
kosten
- vaste vergoeding van ƒ 0,05 per kg: ƒ 40.000,=
- kosten papierbakken: ƒ 50.000,= per jaar
- communicatie ophaaldata e.d. ƒ 1.500,=
totale kosten: ƒ 91.500,=
baten
- opbrengst bij oudpapierhandelaar: ƒ 84.000,=
netto kosten: ƒ 7.500,=
flankerende maatregelen maandelijks overzicht van breng- en haalmogelijkheden op gemeentepagina in huis-aanhuis
blad
verplichting tot scheiding opgenomen in APV
geen controle/handhaving
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA

Leidraad GIHA, deel 1 15
1-3.3 Stap 2: bepaal de gewenste situatie
Wanneer u inzicht heeft in de huidige situatie, kunt u vervolgens in overleg met uw
bestuurder de gewenste situatie voor uw gemeente formuleren.
Om het draagvlak voor deze gewenste situatie te vergroten, bevelen wij aan niet alleen
interne afdelingen bij het vaststellen hiervan te betrekken, maar ook externen zoals
bijvoorbeeld de lokale milieuvereniging en bewonersvertegenwoordigingen.
Bij het formuleren van de gewenste situatie kunt u ook weer voor elk van de aspecten
die u in stap 1 geïnventariseerd heeft, aangeven welk doel u hierin op termijn wilt
bereiken. In feite gaat het hier om het formuleren van het toekomstige
afvalscheidingsbeleid.
De aspecten waarop u als gemeente invloed heeft en waarop u uw beleid kunt
formuleren, hebben we hier weergegeven:
- inzamelrespons
- motivatie
- capaciteit
- gelegenheid
- kosten/baten
- flankerende maatregelen.
Ter illustratie presenteren we u de gewenste situatie voor de papierinzameling in
gemeente X.
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA

Leidraad GIHA, deel 1 16
aspect huidige situatie gewenste situatie
geformaliseerd
beleid
inzameltaakstelling (85%) niet vastgelegd in
gemeentelijk beleid
alleen inzamelrichtlijn (kg/inwoner/jaar)
gestelde realisatietermijn voor behalen inzamelrichtlijn:
2000
vaste vergoeding voor verenigingen
verwijderingstraject diverse inzamelmethoden:
- huis-aan-huis door diverse verenigingen
(wisselende frequenties)
- brengsysteem bij verenigingen en scholen
- brengsysteem naar papierbakken van gemeente
inzamelrespons 1999: 60 kg/inw/jaar
geen inzicht in inzamelrespons door gebrek aan
sorteeranalyses
achtergrondkenmerken
motivatie burger
capaciteit burger
gelegenheid burger
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA
vastgelegde inzameltaakstelling
(85%), te realiseren in 200X 1
vaste vergoeding voor verenigingen
met resultaatverplichting (per
huisaansluiting met meer dan X kg)
volledige dekkingsgraad voor
maandelijks haalsysteem
aanvullende brengmogelijkheden
(papierbakken)
inzicht in inzamelrespons
200X: 85%
geen inzicht in verdisconteerd in opzet
inzamelsysteem en aanpak
bij burger niet onderzocht inzicht in motivatie, capaciteit en
gelegenheid
gewenst eindresultaat: burgers
hebben naar hun idee voldoende
motivatie, capaciteit en gelegenheid
kosten/baten 1999
kosten
- vaste vergoeding van ƒ 0,05 per kg: ƒ 40.000,=
- kosten papierbakken: ƒ 50.000,= per jaar
- communicatie ophaaldata e.d. ƒ 1.500,=
totale kosten: ƒ 91.500,=
baten
- opbrengst bij oudpapierhandelaar: ƒ 84.000,=
netto kosten: ƒ 7.500,=
flankerende
maatregelen
maandelijks overzicht van breng- en haalmogelijkheden
op gemeentepagina in huis-aan-huis blad
inzet maatregelen/instrumenten in
eerste instantie trachten te
financieren uit vermeden
verwerkingskosten restafval
berichtgeving meer afgestemd op
haalmoment
feedback aan burgers
verplichting tot scheiding opgenomen in APV regelgeving afgestemd op beleid
geen controle / handhaving periodieke controle / handhaving
regels
1 : Voor het realiseren van de inzameltaakstellingen voor papier/karton, glas, textiel en KCA zijn heeft de rijksoverheid
geen nieuwe realisatietermijnen vastgesteld. Op basis van het Programma GIHA [3] heeft u zich als gemeente
gecommitteerd de taakstellingen in het jaar 2000 te realiseren en te behouden.

Leidraad GIHA, deel 1 17
1-3.4 Stap 3: bepaal de verschillen
Zodra u zowel de huidige situatie als de gewenste situatie in kaart heeft gebracht,
volgen hieruit min of meer vanzelf de verschillen ofwel de afstand tussen de twee
situaties voor alle aspecten.
De volgende stap is dan om per aspect de mogelijk in te zetten instrumenten of te
treffen maatregelen in kaart te brengen (zie stap 4).
1-3.5 Stap 4: selecteer mogelijke instrumenten/maatregelen
Op grond van de geconstateerde verschillen tussen de huidige en gewenste situatie
kunnen diverse instrumenten worden ingezet en diverse maatregelen worden getroffen.
In deel 3 en 4 van deze leidraad presenteren we een uitwerking van mogelijke
instrumenten en maatregelen.
Wij dragen in de leidraad per aspect diverse mogelijkheden aan om dichter bij de
gewenste situatie te komen. Aan u de keuze welke variant in uw situatie het meest
zinvol lijkt.
Ter illustratie presenteren we u een overzicht van mogelijke instrumenten en
maatregelen om de gewenste situatie voor de papierinzameling in gemeente X te
realiseren.
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA

Leidraad GIHA, deel 1 18
aspect gewenste situatie mogelijke instrumenten / maatregelen
geformaliseerd
beleid
realisatie inzameltaakstelling (85%) in
200X
vaste vergoeding voor verenigingen met
resultaatverplichting (per huisaansluiting
met meer dan X kg)
verwijderingstraject volledige dekkingsgraad voor
maandelijks haalsysteem
aanvullende brengmogelijkheden
(papierbakken)
gelegenheid burger
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA
vastleggen gewenste situatie in gemeentelijk
beleid
in overleg met inzamelende verenigingen komen
tot 100% dekkingsgraad van h-a-h inzameling
of
maandelijkse h-a-h inzameling van
gemeentewege in hele gebied
monitoringsysteem opzetten
inzamelrespons inzicht in inzamelrespons
200X: 85% respons 2x per jaar sorteeranalyse uitvoeren
achtergrond-
verdisconteerd in opzet inzamelsysteem kenmerken zoveel mogelijk vastleggen en
kenmerken
en aanpak
zoeken naar de optimale aanpak
motivatie burger inzicht in motivatie, capaciteit en - onderzoek doen onder bewoners naar
gelegenheid
motivatie, capaciteit en gelegenheid om
gewenst eindresultaat: voldoende
papier/karton gescheiden te houden en
capaciteit burger
motivatie, capaciteit en gelegenheid
-
apart aan te bieden (voor en na actie)
communicatie en voorzieningen afstemmen
op verbetering van motivatie, capaciteit en
gelegenheid
kosten/baten inzet maatregelen/instrumenten in eerste instantie trachten te financieren uit vermeden
verwerkingskosten restafval
flankerende
maatregelen
berichtgeving meer afgestemd op
haalmoment
feedback aan burgers
aankondigingen op gemeentepagina afstemmen
2-3 dagen voor inzameldag
en/of
verenigingen 2-3 dagen voor inzameldag laten
folderen in gebied waar men gaat inzamelen
en/of
ophaaldata opnemen op afvalkalender
terugkoppeling inzamelresultaten en besteding
subsidiegeld verenigingen
educatie op scholen
regelgeving afgestemd op beleid verplichting tot scheiding papier/karton opnemen
in APV
periodieke controle / handhaving regels controleplan opstellen en uitvoeren voor
inspectie restafvalcontainers en activiteiten
inzamelende verenigingen
financiële prikkel verenigingen ƒ 0,05 extra per extra ingezamelde kg oud
papier/karton ten opzichte van voorgaand
kalenderjaar
let op aantrekkende werking op bedrijfspapier!

Leidraad GIHA, deel 1 19
1-3.6 Stap 5: stel prioriteiten en formuleer een plan van aanpak
Wanneer duidelijk is welke instrumenten/maatregelen kunnen worden ingezet, dient
een keuze te worden gemaakt voor een bepaalde set van maatregelen.
Eerst is het echter van belang prioriteiten te stellen: Keulen en Aken zijn immers ook
niet op één dag gebouwd.
Prioriteiten
Selectie kansrijke afvalstromen
Gezien de complexiteit van gescheiden inzameling, bevelen we aan niet alle
afvalstromen tegelijk aan te pakken. Selecteer één of twee afvalstromen waarvan u
verwacht de inzamelrespons aanzienlijk te kunnen verbeteren tegen een relatief
geringe inspanning.
Realisatietermijn
We bevelen aan onderscheid te maken tussen de korte en lange termijn. Onder korte
termijn verstaan we in deze leidraad het volgende begrotingsjaar. Met de lange termijn
bedoelen we de termijn waarop de gewenste situatie in zijn geheel gerealiseerd moet
zijn, bijvoorbeeld binnen 5 jaar.
Deze uitsplitsing brengt onder andere met zich mee dat u voor de korte termijn een
tussendoelstelling moet formuleren.
Verder bevelen we aan voor de korte termijn te kiezen voor maatregelen die relatief
eenvoudig en 'goedkoop' zijn. Complexe en financieel riskante maatregelen kunnen
voor de korte termijn beter achterwege gelaten worden.
Mede op grond van de effecten die de korte-termijn-maatregelen opleveren, kan
vervolgens een keuze gemaakt worden voor maatregelen voor de lange termijn.
Plan van aanpak
Wanneer de keuzes gemaakt zijn met betrekking tot de aan te pakken stromen en de
doelstellingen op de korte en lange termijn, is het zinvol een plan op te stellen voor de
aanpak van de gescheiden afvalinzameling. In het plan van aanpak werkt u het GIHAbeleid
uit in concrete acties.
Bij de totstandkoming van het plan van aanpak doet u het volgende:
- u werkt instrumenten en maatregelen uit in kosten en verwachte resultaten
- u maakt, in overleg met andere afdelingen en vertegenwoordigers van betrokken
verenigingen en burgers, keuzes voor in te zetten instrumenten en maatregelen
- u creëert, door de gezamenlijke aanpak, draagvlak binnen de ambtelijke
organisatie en bij betrokken verenigingen en burgers voor de aanpak van GIHA
- u komt tot een integrale aanpak van afvalscheiding binnen uw gemeente.
Het plan van aanpak kunt u gebruiken om de bestuurlijke organisatie nader te
informeren en te doen besluiten tot kredietverstrekking.
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA

Leidraad GIHA, deel 1 20
De volgende aspecten moeten in het plan van aanpak nader uitgewerkt worden:
- probleem- en doelstelling
- samenhangende aanpak van verbeterpunten (per wijk of per fractie)
* motivatie
* capaciteit
* gelegenheid
* flankerende maatregelen
- kostenraming
- planning
- taakverdeling / toedeling verantwoordelijkheden.
Probleem- en doelstelling
Het is zowel voor de beleidsmakers als voor de bestuurders en de uitvoerende dienst
van belang dat de doelen uitdagend en prikkelend zijn, zonder dat de haalbaarheid
uit het oog wordt verloren.
Bij het formuleren van de doelstelling dient u tevens rekening te houden met de
volgende eisen:
- Het gestelde doel moet meetbaar zijn.
- Het behalen van het doel moet aan een termijn gebonden worden.
Ter illustratie presenteren we een uitwerking van de doelstelling van gemeente X met
betrekking tot de inzameling van papier/karton.
aspect probleemstelling doelstelling
inzamelrespons inzamelrespons is niet bekend inzamelrespons papier/karton 75% in 2002
capaciteit inwoners zijn niet goed op de hoogte binnen 6 maanden kent 75% van de inwoners
van wat wel en niet bij het
de scheidingsregel voor papier/karton
papier/karton hoort
in 2002 is dit 90%
Het spreekt voor zich dat na verloop van tijd gemeten moet worden of de doelstelling
daadwerkelijk is gehaald, en zo niet, waarom niet.
Projectteam
We bevelen aan een projectteam in te stellen waarin alle betrokken afdelingen en
disciplines vertegenwoordigd zijn:
- beleid (trekkersrol voor GIHA-aanpak)
- reiniging (uitvoering, inclusief handhaving)
- communicatie
- financiën
- juridische zaken
- wijk- en buurtbeheer.
Door deze disciplines bij de aanpak van GIHA te betrekken, legt u een stevig
fundament voor de implementatiefase.
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA

Leidraad GIHA, deel 1 21
Ter illustratie presenteren we u een plan van aanpak van gemeente X om de
papierinzameling op korte en lange(re) termijn te verbeteren.
aspect plan van aanpak realisatietermijn
beleid inzamelrespons
75% 2002
verwijderingstraject
inzamelrespons
motivatie
capaciteit
gelegenheid
burger
flankerende
maatregelen
85% 2005
overleg starten met verenigingen over gewenste
2001
dekkingsgraad, inzamelfrequentie en andere
verbeteringsmogelijkheden (polsen houding t.o.v. financiële
prikkel)
invoering dekkende inzamelstructuur 1-1-2002
2 sorteeranalyses per jaar uit laten voeren 2001 en verder
monitoringsysteem opzetten
- (start) registratie hoeveelheden / sorteeranalyses
- (start) registratie kosten
1-3 Stappenplan voor aanpak GIHA
2001
2003
representatief onderzoek naar ervaringen bewoners 2001
herhalen bewonersonderzoek 2003
communicatie afstemmen op resultaten bewonersonderzoek 2001 en verder
onderzoeken hoe aankondiging ophaaldata het meest
efficiënt kan worden verzorgd
2001
structurele aankondiging ophaaldata 1-1-2002
en verder
tekst APV aanpassen: verplichting tot scheiding papier 2001
opzetten controleplan (werkwijze, aantal fte's etc) 2001
aantrekken reinigingsinspecteur 2002 (1 e helft)
inzet reinigingsinspecteur 2002 (2 e helft)
overleggen met verenigingen over financiële prikkel en
afspraken vastleggen
2002
starten met financiële prikkel verenigingen 2003
1-3.7 Stap 6: implementeer het plan van aanpak
Na vaststelling van het plan van aanpak door de gemeenteraad start de
implementatiefase: de concrete voorbereidingen voor het daadwerkelijk uitvoeren van
de maatregelen kunnen beginnen.
Belangrijke aandachtspunten in deze fase zijn onder andere:
- planning
- kostenbeheersing
- communicatie (intern en extern).

Leidraad GIHA, deel 2
1-3.8 Stap 7: blijf monitoren en bijsturen
U kunt het effect van bepaalde maatregelen alleen bepalen, als u de relevante
gegevens blijft monitoren. Op basis van onder andere de ingezamelde hoeveelheden,
de resultaten van sorteeranalyses en kostenoverzichten kunt u vaststellen in hoeverre
de maatregel het gewenste effect heeft.
De snelheid waarmee de te monitoren gegevens worden verzameld, verwerkt en
gerapporteerd bepaalt hoe snel u kunt ingrijpen en ontwikkelingen kunt bijsturen.
2 Uitwerking onderdelen van inventarisatie
2-1 Beleid 1
2-1.1 Inleiding 1
2-1.2 Gescheiden inzameling (grof) huishoudelijk afval 1
2-1.3 Regelgeving 2
2-1.4 Inzameltaakstellingen 3
2-1.5 Verwachte ontwikkelingen 5
2-1.6 Lokaal beleid 6
2-2 Monitoring 7
2-2.1 Inleiding 7
2-2.2 Informatievragen voor monitoring 7
2-2.3 Welke gegevens monitoren? 8
2-2.4 Gewenst niveau van meten 10
2-2.5 Hoe monitoren? 11
2-3 Registratie ingezamelde hoeveelheden 13
2-3.1 Inleiding 13
2-3.2 Definities afvalstromen 13
2-3.3 Meetpunten/meetmomenten 16
2-3.4 Betrokken partijen en wijze van meten 19
2-4 Sorteeranalyses 21
2-4.1 Inleiding 21
2-4.2 Doel en aanleiding 21
2-4.3 Steekproef, frequentie en monstername 22
2-4.4 Het sorteren 24
2-4.5 Rapportage 24
2-4.6 Kosten 24
2-5 Kostenanalyse 25
2-5.1 Inleiding 25
2-5.2 Inzicht en vergelijking 25
2-5.3 Methodiek 25
2-6 Achtergrondkenmerken 31
2-6.1 Inleiding 31
2-6.2 Te registreren kenmerken 31
2-7 Bewonersonderzoek 35
2-7.1 Inleiding 35

Leidraad GIHA, deel 2
2-7.2 Bestaande onderzoeken 35
2-7.3 Mogelijke onderzoeksvormen 36
2-7.4 Aanpak 36
2-7.5 Kosten 37

Leidraad GIHA, deel 2

Leidraad GIHA, deel 2 1
2-1 Beleid
2-1.1 Inleiding
Doel
Inzicht krijgen in het landelijk en provinciaal beleid op het gebied van afvalscheiding dat
reeds is uitgezet en in de stand van zaken met betrekking tot de implementatie van dat
beleid op gemeentelijk niveau.
Hoe
Door een inventarisatie van het huidige afvalscheidingsbeleid.
2-1.2 Gescheiden inzameling (grof) huishoudelijk afval
Rijksoverheid
Het landelijk beleid ten aanzien van gescheiden afvalinzameling is verwoord en
vastgelegd in diverse notities, programma's en dergelijke:
- Programma Gescheiden inzamelen droge componenten huishoudelijk afval, AOO
1995 (papier/karton, glas en textiel) [3]
- Programma gescheiden inzamelen van klein chemisch afval (KCA) [4]
- Besluit verwijdering wit- en bruingoed 1998 [5].
Provincies
De provincies hebben anno 2000 vooral een stimulerende en faciliterende rol, waar het
gaat om gescheiden afvalinzameling. De wijze waarop zij deze rol concreet uitwerken,
varieert per provincie.
Enkele voorbeelden presenteren we hier in de leidraad.
Noord-Holland
Het achterblijven van de inzamelresultaten op de taakstellingen is voor de provincie aanleiding geweest
om gezamenlijk met een aantal gemeenten en samenwerkingsverbanden actie te ondernemen op het
gebied van GIHA.
De provincie heeft een overleggroep geformeerd waarin ervaringen zijn uitgewisseld, conclusies zijn
getrokken en is vastgesteld aan welke acties behoefte is en hoe de provincie hierbij kan ondersteunen.
Concreet heeft dit geleid tot de volgende projecten:
- gemeenten kunnen subsidie krijgen voor vernieuwende projecten op het gebied van gescheiden
inzameling van huishoudelijk afval
- het opstellen van deze leidraad voor gemeenten.
In totaal is er voor deze projecten een bedrag van circa 1 miljoen gulden gereserveerd (Provinciaal
Afvalstoffenfonds (PAF)).
2-1 Beleid

Leidraad GIHA, deel 2 2
Limburg
Provincie Limburg heeft zich tot doel gesteld hergebruik van componenten uit het huishoudelijk afval en
enkele aanverwante stromen, verder te verhogen. Daartoe is begin 1996 door de provincie, in
samenwerking met de Limburgse gemeenten en AVL Sturing NV, het project Huishoudelijk Afval en
Analoge Stromen / Bestuurlijk Interactief Samenwerken-Afval opgezet (beter bekend als HAAS/BIS-
AFVAL).
Het bijzondere van dit project is de intensieve en collegiale samenwerking tussen gemeenten,
gewesten, provincie en AVL.
Achterliggende gedachte is dat ieder zijn voordeel kan doen met de ervaringen van de andere partijen
ten behoeve van de optimalisering van de verwijdering van huishoudelijk afval.
De aanpak van Provincie Limburg omvat onder andere thema-campagnes over diverse afvalfracties
(glas, papier/karton, GFT-afval) en de opzet van een eenduidige wijze van kostenregistratie en –
analyse.
Informeer dus bij uw provincie naar de mogelijkheden die zij biedt voor ondersteuning op het
gebied van gescheiden afvalinzameling.
2-1.3 Regelgeving
Landelijke wetgeving
De wettelijke grondslag voor de verplichting tot afvalscheiding is opgenomen in de Wet
milieubeheer (Wm), hoofdstuk 10 Afvalstoffen.
Alleen de verplichting tot gescheiden GFT-inzameling is rechtstreeks in de Wm
opgenomen (art. 10.12).
Provinciale milieuverordening
Voor alle overige huishoudelijke afvalstoffen geldt tot op heden dat de Wm aan de
provincies de bevoegdheid geeft om in de provinciale milieuverordening (PMV) regels
te stellen inzake de gescheiden inzameling van andere huishoudelijke afvalstoffen.
De meeste provincies hebben een tekst met de volgende of vergelijkbare strekking
opgenomen in hun PMV.
Bij de gemeentelijke verordening bedoeld in artikel 10.10 van de wet (milieubeheer) worden regels
gesteld omtrent de verwijdering van de volgende bestanddelen van huishoudelijke afvalstoffen direct na
het ontstaan ervan en de afzonderlijke inzameling van die bestanddelen:
a. afvalstoffen die ingevolge artikel 4, eerste lid, van het Besluit aanwijzing gevaarlijke afvalstoffen niet
als gevaarlijke afvalstoffen worden aangemerkt (klein chemisch afval)
b. glas
c. oud papier en karton
d. textiel
e. wit- en bruingoed waarop het Besluit verwijdering wit- en bruingoed van toepassing is.
De provinciebesturen dragen de gemeentebesturen dus op regels voor de gescheiden
inzameling van KCA, glas, papier/karton, textiel en wit- en bruingoed op te nemen in de
gemeentelijke verordening.
Op dit moment is een wetswijziging in voorbereiding die consequenties heeft voor de
provinciale en gemeentelijke bevoegdheden en verplichtingen (zie de paragraaf
Verwachte ontwikkelingen in dit hoofdstuk).
2-1 Beleid

Leidraad GIHA, deel 2 3
Gemeentelijke verordening
Op grond van artikel 10.10 van de Wm hebben gemeenten de verplichting om regels
vast te stellen 'inzake het zich ontdoen van huishoudelijke afvalstoffen'. Deze regels
kunnen worden vastgelegd in de afvalstoffenverordening of in de Algemene Plaatselijke
Verordening (APV).
De inwoners van uw gemeente kunt u dus via deze verordening verplichten tot het
gescheiden aanbieden van diverse afvalfracties. In de verordening kunt u tevens
specificeren welke deelstromen tot de scheidingsregel van een bepaalde afvalfractie
behoren. Verder kunt u in de verordening vastleggen op welke wijze een bepaalde
afvalfractie aangeboden moet worden.
De in de verordening neergelegde regels bieden een wettelijke basis voor handhaving
van de scheidingsplicht, scheidingsregels en aanbiedeisen.
2-1.4 Inzameltaakstellingen
Voor u als gemeente zijn met name de landelijke inzameltaakstellingen van belang. Met
deze term bedoelen we de hoeveelheid die van een bepaalde afvalcomponent
gescheiden moet worden ingezameld ten opzichte van de totale vrijkomende
hoeveelheid van die component.
Op grond van deze inzameltaakstellingen kunt u uw eigen beleidsdoelstellingen
formuleren en toetsen in hoeverre u reeds aan deze taakstellingen voldoet.
In het volgende schema presenteren we een overzicht van inzameltaakstellingen die
voor diverse fracties zijn vastgesteld. De gepresenteerde cijfers dienen voor u als basis
voor uw gemeentelijk beleid.
afvalstroom fractie inzameltaakstelling bron status
huishoudelij
k afval
papier / karton 85%
Programma GIHA [3] vastgesteld in AOO 1995
glas 90%
textiel 50%
KCA 90% Programma GIKCA [4] vastgesteld in AOO 2000
Voor de fracties GFT-afval en wit- en bruingoed (WEB) zijn geen landelijke
inzameltaakstellingen vastgesteld.
Ook voor de totale stroom (grof) huishoudelijk afval zijn geen inzameltaakstellingen
geformuleerd.
Inzamelrichtlijn
Het AOO heeft de procentuele inzameltaakstellingen van de diverse afvalfracties
vertaald naar een taakstelling, uitgedrukt in kilogrammen. In deze leidraad noemen we
dit vervolgens de inzamelrichtlijn: de absolute hoeveelheid die op grond van het
bepaalde totaalaanbod van dat moment overeenkomt met de inzameltaakstelling (kg).
De inzameltaakstelling van 90% voor glas komt bijvoorbeeld neer op 25 kg per inwoner
per jaar.
Wanneer de totaal vrijkomende hoeveelheid van een afvalfractie verandert, actualiseert
het AOO deze cijfers. Ter illustratie hebben we in figuur 2-1.1 de ontwikkeling van de
inzamelrichtlijn voor papier/karton weergegeven van 1995 tot 2000.
2-1 Beleid

Leidraad GIHA, deel 2 4
Figuur 2-1.1: Ontwikkeling inzamelrichtlijn papier/karton, 1995-2000
kg/inw oner/jaar
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000
Figuur 2-1.1 laat duidelijk zien dat de inzamelrichtlijn aan verandering onderhevig is.
Ook tussen en binnen gemeenten kan de vrijkomende hoeveelheid van een bepaalde
afvalfractie sterk variëren. Als u de inzamelrichtlijn van 89 kg papier/karton in 1998
heeft behaald, betekent dit nog niet dat u ook aan de inzameltaakstelling van 85%
voldoet.
In figuur 2-1.2 illustreren we nog eens hoe de richtlijn u op het verkeerde been kan
zetten. We hebben de resultaten van de gescheiden glasinzameling van vijf gemeenten
weergegeven. In iedere staaf ziet u welk deel gescheiden is ingezameld, welk deel nog
in het restafval is aangetroffen (sorteeranalyses) en welk deel hiervan volgens de
inzameltaakstelling van 90% nog gescheiden zou moeten worden ingezameld.
Figuur 2-1.2: Inzamelresultaten gemeenten
kg/inwoner/jaar
40
35
30
25
20
15
10
5
0
2-1 Beleid
inzamelrichtlijn papier/karton
gemeente A gemeente B gemeente C gemeente D gemeente E
gescheiden ingezameld nog te doen voor behalen taakstelling overig glas in restfractie

Leidraad GIHA, deel 2 5
Als we ons uitsluitend op de inzamelrichtlijn zouden richten (25 kg/inwoner/jaar), halen
gemeente A, C en D het gewenste resultaat. Voor gemeente B en E zouden we
vaststellen dat de inzamelresultaten achterblijven: het gaat daar nog niet goed!
Echter, op grond van de inzameltaakstelling (90%) moeten we concluderen dat
gemeente C en D juist nog een flinke inspanning moeten verrichten om aan de
taakstelling te kunnen voldoen.
Gemeente E daarentegen, met een inzamelresultaat van 'slechts' 21 kg, voldoet reeds
aan de taakstelling. Deze gemeente hoeft zich in eerste instantie dus niet meer te
richten op een verdere verbetering, maar meer op het onderhouden van het goede
resultaat.
Feitelijk dient u zich dus te richten op het behalen van de inzameltaakstelling (voor
glas: 90%). Hierin kunt u alleen inzicht krijgen aan de hand van sorteeranalyses:
daarmee krijgt u een compleet beeld van zowel de gescheiden aangeboden
hoeveelheid afval als de hoeveelheid die de burgers nog ongescheiden met het
restafval aanbieden.
Het uitvoeren van sorteeranalyses is naar onze mening niet in alle gevallen even
noodzakelijk. Met name wanneer het inzamelresultaat nog relatief laag is, bijvoorbeeld
8 kg glas per inwoner per jaar, mag u aannemen dat er nog voldoende glas 'te halen' is.
In dat geval bevelen wij aan uw financiële middelen niet aan sorteeranalyses te
besteden, maar aan gerichte maatregelen ter verbetering van het inzamelresultaat.
Voer bij voorkeur sorteeranalyses uit om inzicht te krijgen in de inzamelrespons per afvalfractie.
Toets vervolgens de inzamelrespons aan de vastgestelde inzameltaakstellingen.
2-1.5 Verwachte ontwikkelingen
Landelijk afvalbeheersplan
De minister van VROM stelt samen met het AOO een Landelijk AfvalbeheersPlan
(LAP) op. Dit plan is de opvolger van het Tienjarenprogramma Afval 1995-2005 en het
Meerjarenplan Gevaarlijke Afvalstoffen II. Het LAP bevat het beleid voor de
verwijdering van afvalstoffen tot 2005, met een doorkijk tot 2011.
Onderdeel van het LAP is onder andere een plan van aanpak om de gescheiden
inzameling te stimuleren.
Voor u is het van belang de ontwikkelingen in het LAP te blijven volgen.
Wijziging Wet milieubeheer (structuur beheer afvalstoffen)
In het kader van de wijziging van de Wet milieubeheer (structuur beheer afvalstoffen) is
een aantal algemene maatregelen van bestuur (amvb's) in voorbereiding. Deze zijn
deels van invloed op de manier waarop gemeenten de afvalinzameling vormgeven. De
belangrijkste amvb's lichten we hier kort toe:
- regels inzake het ter beschikking stellen door gemeenten van een plaats waar
stoffen, preparaten of producten welke zijn ingenomen in het kader van een
innameverplichting, kunnen worden achtergelaten
In deze amvb kan worden bepaald dat gemeenten verplicht zijn op tenminste één
plek binnen de gemeente voldoende gelegenheid te bieden om zaken die in het
kader van een innameverplichting zijn ingenomen achter te laten. Concreet gaat
het er hierbij bijvoorbeeld om dat detaillisten de door hen ingenomen batterijen en
WEB kunnen achterlaten.
2-1 Beleid

Leidraad GIHA, deel 2 6
- regels inzake het buiten toepassing blijven van de gemeentelijke inzamelplicht
voor grove huishoudelijke afvalstoffen
In deze amvb wordt de zorgplicht van gemeenten voor de inzameling van grof
huishoudelijk afval beperkt voor onder andere bouw- en sloopafval, bijvoorbeeld
tot een hoeveelheid van 1 m 3 . Bij aanbod van een grotere hoeveelheid kan de
gemeente dan verwijzen naar een particuliere inzamelaar.
- regels met betrekking tot het gescheiden afgeven, overdragen of ter inzameling
aanbieden en het afzonderlijk inzamelen van afvalstoffen
In deze amvb kan de verplichting worden opgenomen tot scheiding van diverse
afvalfracties. Gemeenten worden dan via dit amvb verplicht tot het opnemen van
deze bepalingen in de gemeentelijke verordening. Deze amvb dient ter vervanging
van de bepalingen die nu nog in de provinciale milieuverordeningen zijn
opgenomen.
We raden u aan deze ontwikkelingen nauwlettend te blijven volgen.
2-1.6 Lokaal beleid
De aanpak van GIHA begint met een inventarisatie van het gemeentelijk beleid ten
aanzien van afvalscheiding.
Op basis van het actuele landelijke en provinciale beleid stelt u vast u in hoeverre uw
gemeentelijk beleid:
- is aangepast aan het vigerend landelijk beleid
- is aangepast aan het provinciaal beleid
- voor de (nabije) toekomst kan worden aangepast aan de verwachte
ontwikkelingen.
Daarnaast is het mogelijk te bepalen hoe u scoort ten opzichte van uw buurgemeenten,
de regio of de provincie. Hiervoor kunt u de statusrapportage van het AOO over 1998
[6] raadplegen.
(Let wel: de statusrapportage vermeldt de ingezamelde kilogrammen per inwoner per
jaar. En dat zegt, zoals we reeds eerder al aangaven, niets over de inzamelrespons!)
De GIHA-evaluatie [7] heeft uitgewezen dat gebrek aan commitment binnen de
gemeentelijke organisatie voor het behalen van de taakstellingen als faalfactor kan
worden aangeduid. Hierdoor vindt er onvoldoende monitoring en sturing plaats en
wordt dikwijls eenzijdig invulling gegeven aan het aspect kostenbeheersing: men let
alleen op kosten en niet op mogelijke baten. Verder blijkt uit de GIHA-evaluatie [7] dat
er geen actieve terugkoppeling plaatsvindt tussen inzamelresultaten en doelstellingen.
Als we de conclusie omdraaien kunnen we stellen dat verankering van de
taakstellingen in het gemeentelijk beleid en draagvlak in de gemeentelijke organisatie
voorwaarden zijn voor een succesvolle gescheiden inzameling.
Neem de inzameltaakstellingen op in uw gemeentelijk beleid.
Creëer betrokkenheid binnen uw ambtelijke en politieke organisatie.
Zie het behalen van de inzameltaakstellingen als een uitdaging.
Zorg voor een continue actieve terugkoppeling tussen resultaten en beleidsvoornemens.
2-1 Beleid

Leidraad GIHA, deel 2 7
2-2 Monitoring
2-2.1 Inleiding
Om inzicht te krijgen in de resultaten van afvalscheiding en de belemmeringen en
knelpunten die ondervonden worden, is het van belang alle relevante gegevens
structureel op een eenduidige, systematische wijze te verzamelen en bij te houden.
Hiervoor gebruiken we het begrip monitoring.
Bij afvalmonitoring gaan de gedachten in eerste instantie uit naar het monitoren van
hoeveelheden. Ons analysemodel gaat er echter van uit dat niet alleen de
ingezamelde hoeveelheden, maar ook het complex van factoren dat de
inzamelresultaten beïnvloedt, gemonitored moet worden.
Monitoring in het kader van afvalscheiding heeft een aantal belangrijke functies:
- signalerende functie
- vastleggen nul-situatie
- basis voor meting efficiency en effectiviteit van beleid
- basis voor terugkoppeling naar burgers
- herkenning van trends.
De NVRD heeft in haar rapport Afvalmonitoring: nieuwe perspectieven van november
1998 [8] een kader geschetst voor afvalmonitoring. Aan de hand van dit kader en het
analysemodel stellen we in de leidraad de volgende monitoringopzet voor.
2-2.2 Informatievragen voor monitoring
Verschillende informatievragers hebben verschillende motieven om te gaan meten.
Onderstaand schema bevat een overzicht, waarin we tevens de belangrijkste vragen
van de verschillende niveaus hebben weergegeven.
Op het gemeentelijke niveau is onderscheid gemaakt in vragen die betrekking hebben
op beleid en vragen die betrekking hebben op de uitvoering. Een verdere differentiatie
naar wijken of routes is opgenomen bij het gemeentelijke niveau omdat de
informatievragen dezelfde zijn.
2-2 Monitoring

Leidraad GIHA, deel 2 8
niveau redenen om te monitoren
landelijk 1. om benodigde be- en verwerkingscapaciteit in te schatten
2. om doelstellingen gescheiden inzameling en hergebruik te toetsen
3. om (de voortgang van) het beleid te monitoren en eventueel bij te sturen
provinciaal 4. om doelstellingen gescheiden inzameling en hergebruik te toetsen
5. om resultaten met andere provincies te vergelijken
gemeentelijk/wijk: beleid 6. om doelstellingen gescheiden inzameling en hergebruik te toetsen
7. om de kwaliteit van de gescheiden ingezamelde componenten te controleren
8. om de gebruikte inzamelmethode(n) te toetsen
9. om resultaten met andere gemeenten/wijken te vergelijken
gemeentelijk/wijk: uitvoering 10. om het budget te bewaken
11. om het management te informeren over inzameling en verwerking
12. om resultaten met andere gemeenten/wijken te vergelijken
13. om inzicht te krijgen in het afvalgedrag van ontdoeners
Uit het schema blijkt dat monitoring op gemeenteniveau niet alleen zinvol is om de
eigen situatie te optimaliseren. De monitoringgegevens kunnen tevens gebruikt worden
voor de informatievoorziening richting provincie en landelijke overheid.
Concreet denken we hierbij aan de enquête van het Centraal Bureau voor de Statistiek
inzake Van gemeentewege ingezameld afval.
Het spreekt voor zich dat uniformiteit in de monitoringopzet wenselijk is om (resultaten
van) gemeenten onderling te kunnen vergelijken.
2-2.3 Welke gegevens monitoren?
In het stappenplan (deel 1) hebben we al aangegeven welke gegevens voor de aanpak
van GIHA geïnventariseerd en geanalyseerd moeten worden.
Voor deze gegevens geldt dat ze bij voorkeur in een monitoringsysteem worden
bijgehouden.
In het volgende overzicht hebben we voor alle gegevens vermeld met welke frequentie
deze verzameld c.q. bijgehouden moeten worden om als gemeente goed inzicht te
krijgen en te houden in de gescheiden afvalinzameling (mede gebaseerd op [8]).
2-2 Monitoring

Leidraad GIHA, deel 2 9
gegeven onderzoeken frequentie van monitoren
geformaliseerd beleid
verwijderingstraject per
fractie
inzamelrespons per fractie
vastgestelde beleidsuitgangspunten
geïmplementeerd beleid
inzamelmiddel
inzamellocatie (dichtheid)
inzamelvoertuig + bemensing
inzamelfrequentie
inzamelmoment (dag/tijdstip)
aanbied- en acceptatie-eisen
locatie van verwerking
betrokken partijen
registratiemethode afvalhoeveelheden
prijsafspraken
2-2 Monitoring
jaarlijks
eenmalig
ingezamelde hoeveelheid per fractie continu
samenstelling restafval 2x per jaar
totaal vrijkomende hoeveelheid per fractie en
gescheiden ingezameld deel (inzamelrespons)
achtergrondkenmerken bebouwingstype, tuingrootte, mate van stedelijkheid
ook: sociaal-economische klasse,
bevolkingssamenstelling op basis van nationaliteit,
gezinssamenstelling etcetera
motivatie, capaciteit en
gelegenheid burger
kosten/baten per fractie
flankerende maatregelen
via bewonersonderzoek, -consultatie, wijkoverleg en
dergelijke
(minimaal voor en na verandering of actie)
inzamelkosten per fractie
transportkosten
overslagkosten
verwerkingskosten c.q. opbrengsten
overige kosten
vermeden verwerkingskosten
motiverende maatregelen richting burger
communicatie-inspanning gemeenten richting burger
tarievenstructuur
regelgeving afvalscheiding
controle/handhaving afvalscheiding
aanpassen in geval van
wijziging
1x per jaar
1x per 2-3 jaar
1x per jaar
continu
1x per jaar
1x per jaar

Leidraad GIHA, deel 2 10
Berekening inzamelrespons
Voor het berekenen van de inzamelrespons van een bepaalde afvalfractie heeft u de
volgende gegevens nodig:
- A: gescheiden ingezamelde hoeveelheid (ton per jaar)
- B: totale hoeveelheid ingezameld huishoudelijk restafval (ton per jaar)
- C: aandeel afvalfractie in restafval (% op basis van sorteeranalyse)
Vervolgens kunt u de inzamelrespons als volgt berekenen:
2-2 Monitoring
inzamelrespons = (A / (A + (B*C))) * 100%
We illustreren deze berekeningswijze voor u aan de hand van de situatie in gemeente
X.
Gescheiden ingezamelde hoeveelheid papier/karton: 500 ton per jaar
Hoeveelheid huishoudelijk restafval: 3.000 ton per jaar
Aandeel papier/karton in huishoudelijk restafval: 7,2% -> 216 ton
Inzamelrespons: 500 / (500 + 216) * 100% = 70%
2-2.4 Gewenst niveau van meten
Het niveau waarop de gegevens geregistreerd worden, hangt onder andere af van de
mate waarin u uiteindelijk wil kunnen sturen.
Voor gemeenten onderscheiden we de volgende monitoringniveaus:
1. regioniveau (laag detailniveau)
2. gemeenteniveau
3. wijkniveau
4. aansluitingniveau (hoog detailniveau).
Regioniveau
In een samenwerkingsverband is sprake van een inzameldienst die zorg draagt voor de
afvalinzameling in een gebied dat verschillende gemeenten bestrijkt, waarmee de
inzamelroutes de gemeentegrenzen overstijgen.
Binnen het samenwerkingsverband monitort men niet alleen op basis van totale
gegevens van het gehele gebied, maar ook meet en registreert men de gegevens die
betrekking hebben op de totalen van de afzonderlijke gemeenten.
De gegevens die op dit niveau vrijkomen, blijven vrij algemeen.
Gemeenteniveau
Dit niveau leidt al tot meer gedetailleerde informatie. De praktijk wijst uit dat dit voor
veel gemeenten in eerste instantie het hoogst haalbare detailniveau is.

Leidraad GIHA, deel 2 11
Wijkniveau
Bij monitoring op wijkniveau is het in de eerste plaats van belang dat de wijkgrenzen
nauwkeurig zijn vastgelegd. Bij 'wijken' moet u niet direct denken aan inzamelwijken
(bijvoorbeeld de maandag-minicontainerwijk met 1.200 aansluitingen), maar meer aan
geografisch afgebakende gebieden die op grond van het bebouwingstype aangeduid
kunnen worden. De NVRD onderscheidt in haar monitoringopzet [8] op grond van het
bebouwingstype de volgende vier algemene typen wijken:
1. centrum
2. laagbouw
3. hoogbouw
4. buitengebied.
Deze algemene gebiedstypering kunt u hanteren voor het verkrijgen van alle
monitorgegevens op wijkniveau. Het spreekt voor zich dat wijken (bijna) nooit voor
100% aan deze typering voldoen, maar in eerste instantie is de voorgestelde
vereenvoudiging tot vier algemene typen wijken voldoende. Aan de hand van de
achtergrondkenmerken kunt u voor de vier typen wijken vervolgens gebiedsprofielen
opstellen, waarin u bijvoorbeeld ook de andere bebouwingstypen kunt kwantificeren.
Aansluitingniveau
De meeste mogelijkheden om de gescheiden inzameling te optimaliseren komen voort
uit een monitoring op het niveau van de aansluitingen. Met behulp van deze gegevens
kunt u problemen sneller lokaliseren en trachten te verhelpen.
Voor zover u in uw gemeente de inzamelmiddelen voor GFT- en restafval heeft
voorzien van een identificatiesysteem, bijvoorbeeld in het kader van afrekening per
afvalaanbieding, zijn de gegevens voor deze twee fracties eenvoudig op
aansluitingniveau te verkrijgen.
Voor de stromen oud papier/karton, glas en textiel is het vooralsnog niet mogelijk
gegevens op aansluitingniveau te verkrijgen.
Door gebruik te maken van wijkgegevens kunt u de inzamelresultaten wel op
aansluitingniveau uitrekenen.
Ga in eerste instantie monitoren op gemeenteniveau.
Daal af naar wijk- of buurtniveau indien de resultaten daarvoor aanleiding geven.
2-2.5 Hoe monitoren?
In hoofdstuk 2-3 tot en met 2-7 geven we een toelichting op de gegevens die in het
kader van de aanpak van GIHA geïnventariseerd en gemonitored moeten worden.
We gaan hierbij met name in op de benodigde gegevens, de wijze waarop deze
gegevens verzameld kunnen worden en de aandachtspunten die hierbij van belang
zijn.
Voor een goede analyse van de knelpunten op het gebied van GIHA binnen uw
gemeente, verdient het de voorkeur alle benodigde gegevens op hetzelfde gewenste
niveau te verzamelen, zodat deze aan elkaar gekoppeld kunnen worden.
De wijze waarop de benodigde gegevens op het gewenste niveau verzameld kunnen
worden, zal per gemeente verschillen. Dit is onder andere afhankelijk van de
verschillende betrokken partijen en afdelingen (wie levert de gegevens aan), de meeten
registratieprocedures, de mate van automatisering en dergelijke.
2-2 Monitoring

Leidraad GIHA, deel 2 12
Het spreekt voor zich dat een monitoringopzet waarbij alle gegevens in één grote
database verzameld worden, ideaal zou zijn. De praktijk leert echter dat dit tot op
heden niet goed mogelijk is.
2-2 Monitoring

Leidraad GIHA, deel 2 13
2-3 Registratie ingezamelde hoeveelheden
2-3.1 Inleiding
Doel
Inzicht krijgen (per gebied) van gescheiden ingezamelde hoeveelheden.
Hoe
Door de volgende aspecten uit te werken en te gaan registreren:
1. definiëren van te registreren afvalstromen
2. vaststellen van meetpunten / meetmomenten
3. vaststellen van gewenst niveau van meten
4. vastleggen welke partij de meting verricht en op welke wijze.
NVRD/AOO hebben in het Informatiedocument: Definities “Gemeentelijke afvalstoffen”
[9] beschreven op welke wijze afvalregistratie eenduidig kan plaatsvinden. Net als voor
monitoring in het algemeen, geldt ook voor registratie van de ingezamelde
hoeveelheden dat uniformiteit tussen gemeenten van groot belang is om
inzamelresultaten onderling te kunnen vergelijken.
De tekst in dit hoofdstuk is grotendeels ontleend aan de genoemde publicatie.
2-3.2 Definities afvalstromen
Afspraken over definities zijn van belang om gegevens op verschillende niveaus te
kunnen interpreteren en uitwisselen.
Aan de hand van wettelijke verplichtingen en ervaringen uit de praktijk is een structuur
met bijbehorende definities opgesteld. Het volgende schema geeft deze structuur en
geeft de beschrijvingen van de onderscheiden afvalstromen.
De gemeentelijke afvalstromen worden opgesplitst in afval uit huishoudens en
reinigingsdienstenafval. Laatstgenoemde categorie is in het kader van deze leidraad
minder relevant, maar voor u bij de opzet van uw monitoringsysteem wel degelijk van
belang.
Aan de hand van deze indeling kunt u de registratie in uw gemeente opzetten.
2-3 Registratie ingezamelde hoeveelheid

Leidraad GIHA, deel 2 14
nummer stroom/component beschrijving
0 gemeentelijke afvalstromen afvalstoffen die door, of namens de gemeente worden
ingezameld
1 afval uit huishoudens
1.1 huishoudelijk restafval ongescheiden ingezameld restafval van particuliere huishoudens
1.2 grof huishoudelijk restafval ongescheiden ingezameld restafval van particuliere huishoudens
dat te groot of te zwaar is om op dezelfde wijze als het
huishoudelijk restafval te worden aangeboden
1.3 verbouwingsrestafval afval dat ongescheiden vrijkomt bij bouwen, slopen of
verbouwingen door particuliere huishoudens
1.4 GFT-afval deel van huishoudelijke afvalstoffen dat bestaat uit groente-,
fruit- en tuinafval en van beperkte omvang (afgekeurd GFT-afval
wordt gerekend tot huishoudelijk restafval)
1.5 grof tuinafval plantaardige (of organische) afvalstoffen door aard,
samenstelling of omvang niet vallend onder GFT-afval en
vrijkomend bij de aanleg, het onderhoud of verwijdering van
particulier groen (tuinen, particuliere watergangen, particuliere
bos- en natuurterreinen)
bijvoorbeeld grof loofafval, snoeihout, etc.
1.6 oud papier en karton oud papier en karton, zoals bont, druk, wit, etc.
1.7 glas
1.7.1 verpakkingsglas glas van verpakkingen, zoals bijvoorbeeld flessen, potten, etc.
1.7.2 vlakglas vlakglas van ramen en spiegels
1.8 KCA gevaarlijk afval van huishoudens, dat is aangewezen als KCA
1.9 textiel
1.9.1 kleding en schoeisel kleding waaronder ook schoeisel of delen daarvan
1.9.2 vloerbedekking tapijten en andere vloerbedekking van textiel
1.9.3 overig textiel overige ingezamelde textielsoorten, zoals lakens en dekens
1.10 wit- en bruingoed
1.10.1 koel- en vriesapparatuur koel-, vries- en airconditioningapparatuur
1.10.2 overig groot witgoed groot witgoed zoals: kookplaat, oven, combi-oven, magnetron,
grill, fornuis en afzuigapparatuur
1.10.3 ICT-apparatuur papierbedrukkende-, computer- en telecommunicatieapparatuur
1.10.4 televisies televisies
1.10.5 overig wit- en bruingoed overig wit- en bruingoed (bijvoorbeeld hifi-apparatuur, elektrisch
gereedschap en keukenapparatuur en kleine apparaten)
1.11 metalen
1.11.1 metalen verpakkingen blik, ferro- en non ferro-verpakkingsmaterialen
1.11.2 overige metalen overige ferro en non-ferrometalen
2-3 Registratie ingezamelde hoeveelheid

Leidraad GIHA, deel 2 15
nummer stroom/component beschrijving
1.12 kunststoffen
1.12.1 folies kunststof folies
1.12.2 flacons kunststof flacons
1.12.3 overig kunststofafval overig kunststofafval
1.13 houtafval houtafval dat vrijkomt als rest- en/of sloophout niet zijnde (grof)
tuinafval
1.14 puin harde steenachtige materialen, zoals schoon puin, dakgrind,
dakpannen, serviesgoed, etc.
1.14.1 schoon puin puin geschikt voor de puinbreker
1.14.2 dakgrind grind dat op daken wordt gebruikt als ballastbed
1.15 asbesthoudend afval afval met producten van asbest
1.16 meubilair meubilair of delen ervan
1.17 drankenkartons laminaatachtige drankverpakkingen
1.99 overige componenten overige componenten die gescheiden worden ingezameld ter beof
verwerking
2 reinigingsdienstenafval (RDA)
2.1 veegafval afvalstoffen die door vegen (machinaal of handmatig) worden
verzameld van openbare straten, terreinen, stranden en
dergelijke, inclusief het afval dat via openbare prullenbakken
wordt ingezameld
2.2 riool-, kolken- en gemalenafval afval ontstaan door verwijdering van bezinksel in een
rioleringssysteem, kolken of gemalen
2.3 drijfafval afvalstoffen bestaande uit voorwerpen/componenten die op of in
oppervlaktewater, zoals in havens, kanalen, sloten, vijvers en
dergelijke drijven of aanwezig zijn, exclusief havenslib en
baggerspecie
2.4 groenafval plantaardige (of organische) afvalstoffen door aard,
samenstelling of omvang niet vallend onder (analoog) GFT-afval
en vrijkomend bij de aanleg, het onderhoud of verwijdering van
openbaar groen (parken, watergangen, bos- en natuurterreinen),
zoals loofafval, snoeihout, bermmaaisel, etc.
2.5 analoog GFT-afval uit RDA deel van het reinigingsdienstenafval dat qua samenstelling en
grootte overeenkomt met GFT-afval van huishoudens, zoals het
organische gedeelte van marktafval dat gescheiden wordt
ingezameld
2.6 houtafval uit RDA houtafval dat vrijkomt als resthout niet zijnde groenafval of
analoog GFT-afval, zoals houten kratten uit marktafval die
gescheiden worden ingezameld
2.7 oud papier en karton uit RDA oud papier en karton, zoals kartonnen verpakkingen uit
marktafval die gescheiden worden ingezameld
2.8 gemengd evenementenafval ongescheiden afval van evenementen die plaatsvinden op basis
van een ad hoc karakter zoals een braderie, concerten, etc.
2.9 gemengd marktafval ongescheiden afval van markten die structureel van aard zijn
2.99 overig reinigingsdienstenafval overige afvalstoffen die vrijkomen bij reinigings- en/of
onderhoudsactiviteiten door de gemeente
2-3 Registratie ingezamelde hoeveelheid

Leidraad GIHA, deel 2 16
2-3.3 Meetpunten/meetmomenten
Afspraken over meetpunten en meetmomenten zijn van belang voor goede monitoring.
Voor het benoemen van meetpunten is het van noodzakelijk dat per afvalstroom
danwel afvalcomponent de keten van ontdoen tot verwerking inzichtelijk is. Ook moet
duidelijk zijn waar gemeten kan worden.
In figuur 2-3.1 is een verwijderingsschema opgenomen dat voor alle afvalstromen kan
worden gebruikt. De cijfers geven aan op welke momenten de hoeveelheden per
afvalstroom gemeten kunnen worden.
2-3 Registratie ingezamelde hoeveelheid

Leidraad GIHA, deel 2 17
Figuur 2-3.1: Het verwijderingsproces
NUTTIGE
TOEPASSING
ONTDOENER
INZAMELING:
1 2
HALEN of BRENGEN
BEWERKING
4 DEFINITIEVE
VERWIJDERING
5
2-3 Registratie ingezamelde hoeveelheid
3

schakel in verwijderingsproces
Leidraad GIHA, deel 2 18
Het verwijderingsproces lichten we toe in onderstaand schema:
beschrijving
ontdoeners herkomst: particuliere huishoudens, kleine bedrijven (KWD-sector)
herkomstgebied: gemeente, wijk, deelgemeente, samenwerkingsverband
inzameling inzamelaar:
- gemeentelijke dienst
- buurgemeente
- dienst van een gemeenschappelijke regeling
- commercieel bedrijf
- vereniging
- charitatieve instelling
- kringloopbedrijf
door of namens de gemeente wordt ingezameld via een
haalsysteem, huis-aan-huis of op afroep:
- los, gebundeld of in dozen
- minicontainers
- duocontainers
- straatvoorziening (< 75 m van ontdoener; max. 125 m [10])
en/of
met een brengsysteem:
- straatvoorziening (> 75 m van ontdoener)
- milieupark
- gemeentewerf
- kringloopbedrijf
- voorziening commercieel bedrijf (retourshop)
- Regionaal Overslag Station (ROS)
bewerking hier worden de stromen gesorteerd, gescheiden op- of overgeslagen ter be-/verwerking
elders
nuttige toepassing het zodanig bewerken of verwerken van afvalstoffen dat de daaruit voortkomende
producten worden toegepast:
- voor hetzelfde doel als waarvoor deze oorspronkelijk zijn gebruikt
- voor een ander doel dan waarvoor deze oorspronkelijk zijn gebruikt
- met een hoofdgebruik als brandstof of een andere wijze van energieopwekking, dan
wel het toepassen van afvalstoffen op een van de onder a tot en met c genoemde
wijzen zonder dat daar een bewerking of verwerking aan voorafgaat
(art. 1.1 wetsvoorstel tot wijziging van de Wet milieubeheer)
definitieve
verwijdering
het storten, verbranden of op andere wijze vernietigen van afvalstoffen, met uitzondering
van verbranden met een hoofdgebruik als brandstof of een hoofdgebruik voor een
andere wijze van energieopwekking
(art. 1.1 wetsvoorstel tot wijziging van de Wet milieubeheer)
Aan de hand van de vragen, de definities en het proces kunnen de meetpunten
benoemd worden. In het volgende schema laten we u de meetpunten zien voor de
vragen die in de CBS-enquête Van gemeentewege ingezameld afval gesteld worden.
Om de antwoorden te geven is vaak een combinatie van gegevens van verschillende
meetpunten noodzakelijk. De cijfers in de rechter kolom verwijzen naar de cijfers in
figuur 2-3.1.
2-3 Registratie ingezamelde hoeveelheid

Leidraad GIHA, deel 2 19
nummer stroom meetpunten voor CBS-enquête
1.1 huishoudelijk restafval 1 2 3 5
1.2 grof huishoudelijk restafval 1 2 3 5
1.3 verbouwingsrestafval 1 2 3 5
1.4 GFT-afval 1 2 3 4
1.5 grof tuinafval 1 2 3 4
1.6 oud papier en karton 1 2
1.7.1 verpakkingsglas 1 2
1.7.2 vlakglas 2
1.8 KCA 1 2
1.9.1 kleding en schoeisel 1 2
1.9.2 vloerbedekking 1 2
1.9.3 overig textiel 1 2
1.10.1 koel- en vriesapparatuur 1 2
1.10.2 overig groot witgoed 1 2
1.10.3 ICT-apparatuur 1 2
1.10.4 televisies 1 2
1.10.5 overig wit- en bruingoed 1 2
1.11.1 metalen verpakkingen 1 2
1.11.2 overige metalen 1 2
1.12 kunststoffen 1 2
1.13 houtafval 1 2
1.14 puin 2
1.15 asbesthoudend afval 1 2
1.16 meubilair 1 2
1.17 drankenkartons 2
1.99 overige gescheiden componenten 1 2
2.1 veegafval 3 4 5
2.2 riool-, kolken- en gemalenafval 3 4 5
2.3 drijfafval 3 4 5
2.4 groenafval 3 4
2.5 analoog GFT-afval uit RDA
2.6 houtafval uit RDA
2.7 oud papier en karton uit RDA
2.8 gemengd evenementenafval 3 4 5
2.9 gemengd marktafval 3 4 5
2.99 overig reinigingsdienstenafval 3 4 5
2-3.4 Betrokken partijen en wijze van meten
Vastgelegd moet worden welke partijen betrokken zijn bij de inzameling en afvoer van
het afval. Vervolgens is het van belang goede afspraken te maken en vast te leggen
over het meten, registreren en aanleveren van de gegevens aan de afdeling die de
monitoring verzorgt.
Wijze van meten
Aangezien de taakstellingen zijn uitgedrukt in gewichtsprocenten, verdient het de
voorkeur afvalgegevens in kilogrammen te registreren.
Idealiter zou elk inzamelmiddel bij lediging gewogen moeten worden: alleen dan is op
elk gewenst detailniveau (aansluiting, wijk, gemeente) inzicht mogelijk in de
inzamelresultaten.
2-3 Registratie ingezamelde hoeveelheid

Leidraad GIHA, deel 2 20
In de praktijk is dit echter niet realistisch. De mogelijkheden voor gewichtsregistratie zijn
onder andere afhankelijk van de aanwezigheid van weegvoorzieningen op het
inzamelvoertuig.
Als weging per inzamelmiddel niet aan de orde is (denk hierbij bijvoorbeeld aan de
lediging van textielcontainers), kan een combinatie van de volgende gegevens toch
globaal inzicht geven in de gemiddelde inzamelresultaten per inzamelmiddel:
- vullingsgraad per container
- gewicht totale vracht
- totaal aantal geleegde containers.
Uit bovenstaande blijkt dat het mogelijk is bij benadering de gewenste gegevens te
verkrijgen. Het spreekt voor zich dat goede afspraken met de betrokkenen van cruciaal
belang zijn.
Leg de afspraken met betrekking tot het meten, registreren en aanleveren van afvalhoeveelheden
vast in de contracten met de betrokken partijen en/of de inzamelvergunningen van de betrokken
instanties.
Verbind consequenties aan het in gebreke blijven van deze instanties.
2-3 Registratie ingezamelde hoeveelheid

Leidraad GIHA, deel 2 21
2-4 Sorteeranalyses
2-4.1 Inleiding
Doel
Inzicht krijgen in de inzamelrespons per afvalfractie door combinatie van de volgende
gegevens:
- samenstelling van het restafval
- totaal aanbod restafval op jaarbasis
- gescheiden ingezamelde hoeveelheid afval per fractie per jaar.
Informatie over de samenstelling van het restafval geeft inzicht in welk deel van het
restafval nog gescheiden kan worden ingezameld in plaats van verwerkt in een
afvalverbrandingsinstallatie of gestort.
Hoe
De Werkgroep Gemeentelijke Afvalmonitoring van de NVRD heeft samen met het AOO
in 1999, in overleg met een aantal bureaus dat sorteeranalyses uitvoert, de Concept
richtlijn voor sorteeranalyses opgesteld [11]. Deze richtlijn is te beschouwen als een
handvat bij het zelf doen of het uitbesteden van sorteeranalyses. De volgende aspecten
van sorteeranalyses komen aan de orde:
- doel en aanleiding
- steekproef, frequentie en monstername
- sortering
- rapportage.
2-4.2 Doel en aanleiding
Voordat wordt overgegaan tot het (laten) uitvoeren van een sorteeranalyse, moet eerst
het “waarom” van de sorteerproef duidelijk zijn. De sorteeranalyse is in eerste instantie
een instrument om inzicht te krijgen in de actuele stand van zaken met betrekking tot
(gescheiden) afvalinzameling. De vraag naar deze informatie kan op verschillende
manieren tot stand komen. Te denken valt aan:
- bepalen van een nul-situatie
- een evaluatie van het huidige inzamelsysteem
- het meten van de gescheiden inzameling in een bepaalde wijk
- een algemene toetsing van het beleid
- de (on)mogelijkheden van het inzetten van nieuw beleid (bijvoorbeeld invoeren van
tariefdifferentiatie)
- de (on)mogelijkheden van het intensiveren van de gescheiden inzameling (wat is
er nog te halen?).
Door publiciteit te geven aan het uitvoeren van een sorteeranalyse en de resultaten
ervan kan het afvalbeleid uitgedragen worden. De sorteeranalyse is een goede
aanleiding om de burgers te confronteren met resultaten van het beleid en met wat van
hen verwacht wordt.
2-4 Sorteeranalyses

Leidraad GIHA, deel 2 22
2-4.3 Steekproef, frequentie en monstername
Een sorteeranalyse wordt uitgevoerd op een gedeelte van het afval afkomstig uit een
bepaald gebied. Om een goed en vergelijkbaar beeld te krijgen zijn afspraken nodig
over de volgende onderdelen van een sorteeranalyse: de steekproef, het aantal keren
meten en (de grootte van) het monster. Per onderdeel wordt hieronder aangegeven
hoe een kwalitatief goede sorteeranalyse bereikt kan worden.
Steekproef
Voor de sorteeranalyse wordt gebruik gemaakt van een steekproef. De steekproef moet
een zo representatief mogelijk beeld geven van het gebied waarover informatie
gewenst is. Uitgangspunt is dat een steekproef een gebied van maximaal 20.000
inwoners dekt. Naast de hoeveelheid inwoners wordt de steekproef ook bepaald door
zaken als:
- de aanwezige bebouwingstypen
- de toegepaste inzamelmethoden (minicontainers, zakken, alternerend, wekelijks,
etc.)
- de aanwezigheid van bedrijven/winkels
- praktijkervaringen van de gemeente en het inzamelbedrijf.
Er wordt uitgegaan van een steekproefmonster van 750 kg. Deze hoeveelheid wordt
behaald met 40 minicontainers of met circa 100 zakken. Een steekproef bestaat dus uit
afval van in ieder geval 40 huishoudens. Bij 20.000 inwoners (circa 8.000 huishoudens)
is dit 1 op de 200 huishoudens. De containers/zakken kunnen op verschillende
manieren uit het steekproefgebied geselecteerd worden. Bij verzamelcontainers wordt
niet altijd gebruik gemaakt van zakken; hier moet op een andere manier tot een
steekproefmonster van 750 kg gekomen worden.
Een steekproef moet een zo representatief mogelijk beeld geven van een gemeente.
Dit betekent dat een gemeente opgedeeld moet worden in gebieden met zoveel
mogelijk dezelfde kenmerken. Zoals we in hoofdstuk 2-6 ook toelichten is er een
diversiteit aan kenmerken die van invloed kunnen zijn op het afvalaanbod en -
scheidingsgedrag.
Voor inzicht in de resultaten van gescheiden inzameling is een indeling die minimaal
aansluit op inzamelmethode gewenst. Een geaccepteerde, vereenvoudigde typering
hiervoor is een indeling naar de volgende wijktypen (zie ook hoofdstuk 2-2 Monitoring):
- hoogbouw (collectieve inzamelmiddelen)
- laagbouw (veelal individuele inzamelmiddelen, soms collectief)
- centrum (afwijkend van hoog- en laagbouw door aanwezigheid van veel winkels
e.d.)
- buitengebied (buiten de bebouwde kom).
Afhankelijk van de aanwezigheid van de typen wijken in uw gemeente, moet de
steekproef bestaan uit een evenredig aanbod uit de verschillende gebieden. Aan de
hand van de resultaten kan dan geëxtrapoleerd worden naar het onderzoeksgebied
(gemeente, wijk, inzamelgebied).
2-4 Sorteeranalyses

Leidraad GIHA, deel 2 23
Gemeente X heeft de volgende verdeling van aantal inwoners per type wijk. Per gemiddeld 20.000
inwoners wordt er een sorteerproef uitgevoerd.
type wijk aantal inwoners aantal sorteerproeven
hoogbouw 45.000 2
laagbouw 35.000 2
centrum 25.000 1
buitengebied 15.000 1
totaal 120.000 6
Frequentie van meten
Een sorteeranalyse bestaat uit een combinatie van minimaal twee analyses per jaar.
Dit om de seizoensinvloeden te beperken. De praktijk wijst uit dat de proeven het beste
in het voor- en in het najaar gedaan kunnen worden. Bij herhaling dienen de proeven
weer in een vergelijkbare periode te worden genomen.
Een ander onderdeel van frequentie is hoe vaak sorteeranalyses gehouden moeten
worden. Indien de sorteeranalyse bijvoorbeeld als nul-meting van het afvalstoffenplan
wordt gebruikt, lijkt het voor de hand te liggen aan het eind van de termijn van het
afvalstoffenplan wederom een analyse te plannen. Afhankelijk van de wensen en
doelen van gemeenten of diensten kan de frequentie verhoogd worden.
De bruikbaarheid van sorteeranalyses is het grootst indien de gegevens voor trends
worden gebruikt. Doordat de nauwkeurigheid van een sorteerproef niet of nauwelijks is
vast te stellen, is het bijna niet mogelijk een enkele sorteeranalyse op waarde te
schatten. Met een cyclus van proeven worden de foutmarges enigszins gerelativeerd.
Sorteermonster
Uit de ervaringen van het RIVM blijkt dat de meest betrouwbare resultaten te behalen
zijn met het volledig sorteren van het steekproefmonster van 750 kg. Uit
kostenoverwegingen is het aantrekkelijker een kleinere hoeveelheid te sorteren. Hiertoe
wordt met behulp van een uitkruismethode uit de 750 kg een monster gemaakt van 250
kg. Deze 250 kg wordt gesorteerd.
Indien blijkt dat één vuilniszak of minicontainer volledig gevuld is met nagenoeg één
monostroom, moet deze uit de hoeveelheid van 750 kg verwijderd worden. Wel moet in
de rapportage aangegeven worden, dat deze monostroom eruit gehaald is.
In het kader van het project Optimalisatie GIHA via benchmarking onderzoekt Bureau
Milieu & Werk de invloed van de reductie van het monster van 750 kg tot 250 kg op de
betrouwbaarheid van de resultaten. Op grond van de voorlopige resultaten [12] lijkt een
monstergrootte van 250 kg voldoende voor een analyse van GIHA-componenten.
2-4 Sorteeranalyses

Leidraad GIHA, deel 2 24
2-4.4 Het sorteren
Aantal afvalstromen
Minimaal moet er worden gesorteerd naar de volgende zes afvalfracties:
- GFT-afval
- oud papier/karton
- textiel
- glas
- KCA
- (klein) WEB.
Dit aantal fracties kunt u, al naar gelang uw eigen specifieke wensen, verder uitbreiden.
Technische aspecten
De daadwerkelijke sortering vindt vrijwel altijd handmatig plaats met eventueel
mechanische ondersteuning van zeven, lopende banden, magneten. Om versmering te
voorkomen is het zaak ‘handzame porties’ op de tafels en banden te brengen.
Bij het sorteren is het belangrijk dat één persoon toezicht houdt en niet actief mee
sorteert. Dit om eventuele fouten te kunnen herstellen en de voortgang te controleren
en te coördineren. Daarnaast is het aan te bevelen met vaste ploegen te werken. Vaste
ploegen hebben het voordeel dat minder ingewerkt hoeft te worden, dat ze sneller
werken en dat minder toezicht en correctie nodig is.
Indien een sorteeranalyse in eigen beheer wordt uitgevoerd is het belangrijk de doelen
en dergelijke goed te communiceren met het personeel (ook degenen die niet
sorteren). Het blijkt namelijk dat het deelnemen aan het daadwerkelijk sorteren
stigmatiserend werkt (met je handen in andermans afval 'graaien' wordt door velen als
minderwaardig werk beschouwd) en dit is niet wenselijk.
2-4.5 Rapportage
In de rapportage moet aandacht besteed worden aan de volgende aspecten:
- methode van onderzoek
* onderzoeksgebied(en)
* steekproef(ven)
* sorteermonster(s)
- resultaten
- van resultaten naar inzamelrespons
- foutenanalyse.
2-4.6 Kosten
De kosten van een sorteeranalyse worden bepaald door de volgende factoren:
- voorbereiding
- inzamelen
- voorbehandeling monster (mengen, kruisen, koelen)
- sorteren
- rapportage.
Een sorteeranalyse die op bovenstaande manier wordt uitgevoerd kost circa ƒ 3.500,=
tot ƒ 4.250,= per monster (exclusief B.T.W. en exclusief de kosten voor afvoer en
verwerking van het monster na sortering).
2-4 Sorteeranalyses

Leidraad GIHA, deel 2 25
2-5 Kostenanalyse
2-5.1 Inleiding
Doel
Inzicht krijgen in de kosten/baten van (on)gescheiden afvalinzameling.
Genereren kostenkentallen om te kunnen vergelijken met andere gemeenten of tussen
wijken.
Hoe
Door een duidelijke registratie en doorrekeningsmethodiek te hanteren.
2-5.2 Inzicht en vergelijking
Een belangrijk doel van de kostenanalyse is inzicht te krijgen in de kosten en baten van
de gescheiden afvalinzameling. Met dit inzicht kunt u onder andere bepalen waar de
financiële zwaartepunten liggen als het gaat om de afvalinzameling. Ook is het mogelijk
kostenkentallen te genereren aan de hand waarvan u bijvoorbeeld het rendement van
haal- en brengsystemen onderling kunt vergelijken.
Randvoorwaarde voor een goede kostenanalyse is een goede kostenregistratie. Hiermee
bedoelen we een registratie waaraan afspraken over definities van kostengegevens ten
grondslag liggen. De bedrijfsvoering en administratie dienen hierop te zijn ingericht.
Door de kostengegevens in een centraal systeem te koppelen aan informatie over
inzamelmethoden, -resultaten en achtergrondkenmerken krijgt u belangrijke sturings- en
beheersinformatie ter beschikking.
2-5.3 Methodiek
Er zijn verschillende manieren om de kosten voor de afvalverwijdering in kaart te
brengen, toe te rekenen en door te rekenen.
In deze leidraad presenteren we voor de kostenanalyse de methodiek die wordt
gehanteerd in het project 'Benchmarking' dat op initiatief van de NVRD-branchesector
in 1996 is gestart.
2-5 Kostenanalyse

Leidraad GIHA, deel 2 26
NVRD-project ‘Benchmarking’
De NVRD heeft vanuit haar streven naar een verdere professionalisering van de afval- en
reinigingsbranche in 1996 het initiatief genomen tot het project ‘Benchmarking’. Het project heeft twee
doelen voor ogen, te weten:
- het realiseren van een uniforme vorm van prestatie- en kostenvergelijking tussen
overheidsgedomineerde afvalinzamel- en reinigingsorganisaties
- het verkrijgen van een adequate en meer gestructureerde, gestandaardiseerde informatieverzorging
bij de deelnemers, ter onderbouwing van deze prestatie- en kostenvergelijking.
De bedrijfsvoering van de deelnemers wordt ontleed in drie onderdelen: milieudoelstellingen,
operationele organisatie en financiële organisatie. Enkele voorbeelden van prestatie-indicatoren zijn:
afvalscheidingspercentage, aantal ledigingen en ploegkosten per dag.
Het project is in 2000 voor de derde keer in successie herhaald. Het verzorgingsgebied van de
deelnemers, allemaal leden van de NVRD-branchesector, bestrijkt inmiddels vijf miljoen inwoners.
De kracht van de benchmarking zit in het grote aantal deelnemers en de jaarlijkse herhaling. Hierdoor
ontstaat er inzicht in de ontwikkelingen bij zowel elke deelnemer als in de branche en ook wordt duidelijk
of de door het management genomen maatregelen naar aanleiding van eerdere uitkomsten van de
benchmarking het beoogde effect sorteren.
De deelnemers gebruiken de benchmarking onder andere om 'de vinger op de zere plek te leggen' en
als verantwoordingsinstrument richting de wethouder.
Daarnaast blijkt de benchmarking inderdaad te leiden tot een herziening en optimalisering van het
managementinformatiesysteem.
Voor informatie over de benchmarking kunt u terecht bij de NVRD, tel. 026-3771333.
In deze leidraad beperken we ons tot het onderdeel financiële organisatie.
Achtereenvolgens gaan we in deze paragraaf in op de volgende aspecten van de
methodiek:
- definities kostenposten
- toerekening
- doorrekening
- kostenkentallen
- benchmarking.
Definities kostenposten
De kostenanalyse in het kader van GIHA dient per fractie en systeem (halen/brengen)
inzicht te geven in de diverse kostenposten die bij de (gescheiden) afvalinzameling
onderscheiden kunnen worden.
In het volgende schema presenteren we een overzicht van de verschillende
kostenposten die per fractie onderscheiden moeten worden en geven we de
belangrijkste definities [13].
2-5 Kostenanalyse

Leidraad GIHA, deel 2 27
kostenpost specificatie definitie
inzameling personeelslasten
werkgeverslasten uitvoerende medewerkers
(chauffeurs en beladers)
kosten inhuur personeel derden t.b.v. buitendienst
(chauffeurs en beladers)
kapitaallasten rente en afschrijving van inzamelmiddelen en
voertuigen
exploitatielasten brandstof, onderhoud materieel, wegenbelasting,
verzekeringen e.d.
overslag kosten voor overslag van ingezameld afval
(exploitatielasten eigen overslagstation of
contractprijs)
transport kosten voor transport van overslag naar plaats van
verwerking
verwerking herverwerking gescheiden ingezamelde
stromen
kosten voor verwerking
eindverwerking (grof) huishoudelijk
restafval
kosten voor verbranding c.q. storten
overige gerelateerd aan personeelslasten werkgeverslasten:
kosten afvalbeleid en
- binnendienst reiniging (management en
uitvoering
ondersteuning)
- control
- financiële administratie
- personeelszaken
- automatisering
- voorlichting en dergelijke
huisvesting rente en afschrijving van kantoor, kantine, garage
en dergelijke
gerelateerd aan overige zaken binnen gemeente 1
bijvoorbeeld rente en afschrijving van nieuw
zwembad
totaal sommatie of overall-kosten
1
: Het is van belang deze kostenpost duidelijk te specificeren, omdat deze een belangrijk effect kan hebben op de totale
kosten en daarmee onder andere de benchmarking tussen gemeenten onzuiver maakt.
De gepresenteerde kostenuitsplitsing gaat vrij ver. In de praktijk loopt u onder andere
tegen het probleem aan dat de tijdsbesteding van het personeel niet per fractie wordt
geregistreerd. Indien binnen uw gemeente de afvalinzameling is uitbesteed, heeft u
veelal te maken met een vast bedrag per inwoner of per aansluiting en is een
specificatie van de inzamelkosten in de genoemde sub-posten niet mogelijk en niet
relevant.
Daarnaast zal het onderscheid in de aangegeven kostenposten voor een aantal
afvalfracties niet bekend zijn, bijvoorbeeld omdat een overall-tarief betaald wordt aan
de inzamelaar. Denkt u maar aan de gesubsidieerde papierinzameling: u betaalt dan
alleen een vergoeding voor het ingezamelde papier. Ook de glasinzamelaar splitst de
kosten meestal niet uit in de aangegeven posten. Hij brengt bijvoorbeeld een
huurbedrag in rekening voor de glasbakken en een prijs per lediging voor de afvoer van
het aangeboden glas.
Probeer de aangegeven kostenposten zoveel mogelijk per afvalfractie te onderscheiden.
Specificeer in ieder geval de inzamelkosten per afvalfractie.
2-5 Kostenanalyse

specificatie
bestede uren
toerekening overige
personeelslasten naar
afzonderlijke fracties
Leidraad GIHA, deel 2 28
Toerekening
In de voorgaande tekst hebben we beschreven welke kostenposten u bij voorkeur moet
onderscheiden. Voor een aantal kostenposten geldt dat deze toegerekend moeten
worden aan de verschillende afvalfracties.
Aan de hand van een aantal voorbeelden illustreren we op welke wijze u kosten kunt
toerekenen en welke aandachtspunten hierbij van belang zijn.
Overige kosten
Idealiter zouden de personeelslasten voor management en ondersteuning, control,
financiële administratie en dergelijke, toegerekend moeten worden naar rato van de
uren die hier per afvalfractie daadwerkelijk aan besteed worden.
In de praktijk rekenen gemeenten deze personeelslasten veelal door als vast onderdeel
in de kosten van de buitendienstmedewerkers. Op deze manier worden deze lasten
toegerekend naar de afvalfracties op basis van de uren die de
buitendienstmedewerkers aan de betreffende afvalfractie besteden.
Het volgende voorbeeld illustreert de beschreven toerekeningswijze.
GFT-afval 3.000 (35%)
restafval 3.500 (41%)
papier/karton 750 (9%)
grof huishoudelijk afval 1.250 (15%)
2-5 Kostenanalyse
tijdsbesteding afvalbeleid en -uitvoering (uren/jaar)
inzameling overig totaal
totaal 8.500 (100%) 850 9.350
GFT-afval 298 (35%)
restafval 349 (41%)
papier/karton 76 (9%)
grof huishoudelijk afval 127 (15%)
totaal 850 (100%)
Brengstation
Bijna alle gemeenten hanteren een brengstation waar burgers hun (grof) huishoudelijk
afval gescheiden kunnen aanbieden. Kenmerkend voor deze brengstations is dat
meerdere fracties aangeboden kunnen worden. Veelal bieden gemeenten ook de
mogelijkheid KCA gescheiden aan te bieden.
Om per afvalfractie inzicht te krijgen in de kosten voor gescheiden inzameling is
toerekening van de exploitatielasten naar de afzonderlijke fracties noodzakelijk.
Idealiter zou dit als volgt moeten plaatsvinden:
- personeelskosten: op basis van (geschatte) handlingtijd per afvalfractie (inname en
registratie KCA kost relatief meer tijd dan inname van bijvoorbeeld grof tuinafval)
- kapitaallasten inzamelvoertuigen: op basis van (geschatte) handlingtijd per
afvalfractie
- kapitaallasten inzamelmiddelen / huur containers: per afvalfractie
- algemene kosten (afschrijving aanschaf en inrichting terrein, telefoonaansluiting,
elektriciteit, water en dergelijke): naar rato van ingezamelde hoeveelheden per
fractie.
Hierbij hebben we aangenomen dat de overslag en transportkosten al apart inzichtelijk
zijn gemaakt.

Leidraad GIHA, deel 2 29
In de praktijk zal een dergelijke uitsplitsing veel inspanning vragen. Een alternatief, dat
veel gemeenten toepassen, is het toerekenen van de totale exploitatielasten van het
brengstation naar rato van de aangeboden hoeveelheden per afvalfractie.
We bevelen aan een uitzondering te maken voor het KCA, vanwege de specifieke
handling die deze afvalfractie vergt.
Voor een dergelijke toerekeningswijze is het van belang om duidelijk onderscheid te
maken tussen afval dat afkomstig is van huishoudens en afval met een andere
herkomst (bedrijven, gemeentelijke diensten).
De voorgestelde toerekeningswijzen vereisen minimaal een per afvalfractie gespecificeerde
urenregistratie van de buitendienstmedewerkers.
fractie
GFT-afval
papier/karton
etcetera
GFT-afval
oud papier/karton
glas (verpakkingsglas)
textiel
KCA
huishoudelijk restafval
klein WEB
groot WEB
grof huishoudelijk restafval
kosten haalsysteem
kosten brengsysteem
Doorrekening
De doorrekening van de verzamelde kostengegevens moet per fractie resulteren in een
overzicht van de onderscheiden kostenposten.
Voor zover per fractie meerdere inzamelsystemen worden toegepast, bevelen we aan
te streven naar uitsplitsing van alle kosten naar inzamelsysteem. Aan de hand van
deze informatie kunt u later eventueel ook de kostenkentallen uitsplitsen naar systeem.
Een voorbeeld hiervan is gepresenteerd in het volgende schema.
inzamelkosten
(ƒ/jaar)
2-5 Kostenanalyse
overslagkosten
(ƒ/jaar)
etcetera totale verwijderingskosten
(ƒ/jaar)
halen brengen totaal halen brengen totaal halen brengen totaal
Kostenkentallen
In onderstaand schema presenteren we een overzicht van de kostenkentallen die aan
de hand van de kostenregistratie gegenereerd kunnen worden (zie ook [14]).
In het benchmarkingproject noemt men dit de prestatie-indicatoren met betrekking tot
de financiële organisatie.
verwijderingskosten per aansluiting
(ƒ/aansluiting)
verwijderingskosten per ton (ƒ/ton)

Leidraad GIHA, deel 2 30
Aan de hand van deze kostenkentallen kunt u onder andere inzichtelijk maken hoe de
totale verwijderingskosten per ton gescheiden ingezameld afval zich verhouden tot de
verwijderingskosten per ton restafval.
Ter illustratie presenteren we u in figuur 2-5.1 enerzijds de verwijderingskosten in
gemeente X voor diverse gescheiden ingezamelde afvalfracties en anderzijds de
verwerkingskosten voor restafval.
Figuur 2-5.1: Verwijderingskosten diverse afvalfracties versus verwerkingskosten restafval in gemeente X
verwijderingskosten per ton
250,00
200,00
150,00
100,00
50,00
0,00
papier/karton glas textiel verw erkingstarief
restafval
In figuur 2-5.1 kunt u zien dat de verwerkingskosten voor restafval in gemeente X ver
uitstijgen boven de verwijderingskosten van papier/karton, glas en textiel.
Hieruit kunt u twee belangrijke conclusies trekken:
1. Als de resultaten van gescheiden inzameling teruglopen, heeft dit direct een
kostenstijging tot gevolg. Doordat de hoeveelheid restafval stijgt, nemen de
verwerkingskosten toe.
2. De grootte van het verschil tussen de verwerkingskosten voor restafval enerzijds
en de gescheiden fracties anderzijds, bepaalt de 'speelruimte' die u als gemeente
heeft om onderzoek en verbeteringsmaatregelen te kunnen financieren.
Een verslechtering van de resultaten van gescheiden inzameling leidt veelal direct tot een
kostenstijging. Het onderhouden van de resultaten is dus van belang.
Het verschil tussen de verwijderingskosten per gescheiden ingezamelde afvalfractie en het
verwerkingstarief voor restafval bepaalt de financiële speelruimte die u heeft om onderzoek te
doen en verbeteringsmaatregelen te treffen.
Benchmarking
Wanneer u voor uw eigen gemeente kentallen voor de inzamelkosten op wijkniveau
heeft gegenereerd, kunt u de wijken onderling vergelijken. Heeft u de kentallen op
gemeenteniveau bepaald, dan is het natuurlijk interessant deze te vergelijken met de
kentallen van andere gemeenten.
Het spreekt voor zich dat deze vergelijking alleen zinvol is indien de andere gemeenten
de kostenanalyse op dezelfde wijze en volgens dezelfde definities hebben uitgevoerd.
2-5 Kostenanalyse

Leidraad GIHA, deel 2 31
2-6 Achtergrondkenmerken
2-6.1 Inleiding
Doel
Inzicht verkrijgen in kenmerken die van invloed kunnen zijn op het resultaat van de
gescheiden inzameling.
Hoe
Door de diverse achtergrondkenmerken op het gewenste niveau vast te leggen.
2-6.2 Te registreren kenmerken
Voor een aantal kenmerken heeft de ervaring geleerd dat deze van invloed zijn op het
afvalaanbod en/of de mate van afvalscheiding en/of de mogelijke
inzamelvoorzieningen. Een aantal voorbeelden hiervan is:
- bebouwingstype
- tuingrootte
- mate van stedelijkheid (bebouwingsdichtheid).
Daarnaast is nog een groot aantal kenmerken te benoemen die mogelijk van invloed
zijn op het scheidingsgedrag (en daarmee de inzamelrespons), maar waarvan op dit
moment nog onderzocht wordt of en zo ja, in welke mate deze kenmerken verschillen in
scheidingsgedrag kunnen verklaren.
Dit onderzoek vindt plaats in de regio IJmond-Zaanstreek in het kader van het project
Optimalisatie GIHA via benchmarking [12].
Gedurende de periode 2000-2002 worden 16 wijken, verdeeld over vier gemeenten,
gemonitored. Getracht wordt een verklaring te vinden voor het afvalscheidingsgedrag
tussen de lager en hoger scorende gebieden:
- Wat zijn met name de condities die leiden tot een relatief beter of slechter
afvalscheidingsgedrag?
- Op welke wijze zijn die condities met betrekking tot de motivatie, de capaciteit en
de gelegenheid positief te beïnvloeden met een structureel beter
scheidingsresultaat?
Binnen dit project wordt van elk onderzoeksgebied een profiel opgesteld, waarin alle
mogelijk relevante achtergrondkenmerken worden vastgelegd.
Een volledig overzicht van de geregistreerde kenmerken is hieronder opgenomen.
Hierbij is onderscheid gemaakt tussen twee gegevensbronnen:
1. de gemeente (diverse afdelingen)
2. de CBS-statistiek Kerncijfers wijken en buurten [2] (diskette; meest recente versie
gebaseerd op statistische gegevens van 1997).
2-6 Achtergrondkenmerken

Leidraad GIHA, deel 2 32
kenmerk CBS [2] gemeente bron(nen)
stedelijkheid omgevingsadressendichtheid per km 2 land
(mate van stedelijkheid)
woning/
woningtype
woningbezetti
ng
huur/koop
inwoners
aantal mannen
aantal vrouwen
inwoners van 0-14 jr (%)
inwoners van 15-24 jr (%)
inwoners van 25-44 jr (%)
inwoners van 45-64 jr (%)
inwoners van 65 jr en ouder
2-6 Achtergrondkenmerken
% eengezinswoningen
% gestapelde bouw / flats
tuingrootte
aantal woningen /
aansluitingen
aantal woningen per hectare
% flats
gemiddelde woningbezetting
huurwoningen (%)
corporatiebezit (%)
huren lager dan ƒ 650,=/m
(%)
aantal inwoners
nationaliteit allochtonen (%) etnische groepen
gezinsopbouw niet in gezinsverband levende personen (%)
aantal gezinnen
gezinnen met kinderen (%)
gemiddelde gezinsgrootte
% gezinnen
inkomen gemiddeld besteedbaar inkomen per gezin of
per inwoner
gemiddeld inkomen
gemiddeld besteedbaar inkomen per gezinnen met een laag
inkomensontvanger
inkomen (%)
inkomensontvangers met een laag
besteedbaar inkomen (%)
werkloosheid (%)
inkomensontvangers met een hoog
besteedbaar inkomen (%)
niet-actieve inkomensontvangers (%)
cliënten sociale dienst (%)
opleidingsnive
au
laag opleidingsniveau (%)
buurt prettige buurt (%
respondenten)
overig
score sociale samenhang
(rapportcijfer)
score algemeen oordeel buurt
(rapportcijfer)
slachtoffer criminaliteit (%)
bekendheid wijkbeheer
wijkorganisatie actief
afdeling Statistiek
en Onderzoek
bewonersenquête

Leidraad GIHA, deel 2 33
De kenmerken score sociale samenhang en score algemeen oordeel buurt lichten we
hier even nader toe.
De score sociale samenhang (of bewoners elkaar kennen en contact hebben) is een
belangrijke factor van de leefbaarheid in een wijk. Aan de hand van bijvoorbeeld de
volgende vier stellingen kunt u de sociale kwaliteit van een buurt meten:
- In deze buurt staan veel slecht onderhouden woningen.
- De mensen kennen elkaar in deze buurt nauwelijks.
- Ik woon in een gezellige buurt waar veel saamhorigheid is.
- Ik voel mij thuis bij de mensen die in deze buurt wonen.
De score algemeen oordeel buurt kunt u toetsen met bijvoorbeeld de volgende vijf
stellingen:
- Ik vind deze buurt prettig om in te wonen.
- De mensen in deze buurt blijven hier graag wonen.
- Het is vervelend om in deze buurt te wonen.
- Als het maar enigszins mogelijk is, ga ik uit deze buurt verhuizen.
- Als je in deze buurt woont, heb je het goed getroffen.
Voor de precieze definitie van de verschillende kenmerken die in het schema genoemd
zijn, verwijzen we naar de leeswijzer bij de CBS-gegevens [2] respectievelijk de
rapportages over het project IJmond-Zaanstreek [12].
Na afloop van genoemd project zal er meer duidelijkheid zijn over de factoren die een rol spelen
bij het verklaren en verbeteren van inzamelrespons en scheidingsgedrag en daarom zinvol zijn
om te monitoren.
Neem in eerste instantie in ieder geval de volgende gegevens op in de monitor:
- stedelijkheid
- bebouwingstype
- aantal inwoners
- aantal aansluitingen
- gemiddelde gezinsgrootte.
2-6 Achtergrondkenmerken

Leidraad GIHA, deel 2 34
2-6 Achtergrondkenmerken

Leidraad GIHA, deel 2 35
2-7 Bewonersonderzoek
2-7.1 Inleiding
Doel
Inzicht krijgen in kennis, houding en gedrag van de bewoners.
Hoe
Door middel van onderzoek onder bewoners op basis van representatieve
steekproeven.
2-7.2 Bestaande onderzoeken
Landelijk niveau
Het Ministerie van VROM is in 1999 gestart met de zogenaamde
afvalscheidingsmonitor. Dit is een periodiek onderzoek waarmee de ontwikkelingen in
kennis, houding en gedrag ten aanzien van gescheiden inzameling van huishoudelijk
afval worden gevolgd. Het betreft een mondelinge enquête onder ruim 1.000
Nederlanders van 16 jaar en ouder.
Een deel van de resultaten van de nul-meting die in 1999 is uitgevoerd, hebben we in
deel 4 van deze leidraad verwerkt [15].
Gemeentelijk niveau
Veel middelgrote en grote gemeenten voeren nu reeds periodiek bewonersonderzoek
uit. Bijvoorbeeld in het kader van een milieumonitor. Of in de omnibusenquête die
onder andere gericht is op de beleefde kwaliteit van de dienstverlening van de
gemeente. In deze enquêtes wordt nu al in meer of mindere mate aandacht besteed
aan het onderwerp afvalscheiding.
Niet alleen gemeentelijke overheden voeren bewonersonderzoek uit, ook nietoverheidsorganisaties
doen onderzoek naar de mening van burgers. Denkt u
bijvoorbeeld maar aan onderzoeken van woningbouwverenigingen onder haar huurders
naar de (gewenste) kwaliteit van de woonomgeving.
Om nu te voorkomen dat bewoners 'enquête-moe' worden, kunt u voor het verkrijgen
van inzicht in de ervaringen met afvalscheiding het beste proberen aan te sluiten bij
één of meerdere van de bestaande onderzoeken.
Onderzoek welke organisaties binnen uw gemeente nu reeds bewonersonderzoek uitvoeren.
Zoek, voor zover mogelijk, aansluiting met uw vragen bij de onderzoeken van deze organisaties.
2-7 Bewonersonderzoek

Leidraad GIHA, deel 2 36
2-7.3 Mogelijke onderzoeksvormen
De mening van de burgers in uw gemeente over afvalscheiding kunt u op verschillende
manieren onderzoeken. Aan elke onderzoeksvorm kleven bepaalde voor- en nadelen.
We hebben ze voor u in een schema gezet.
type specificatie voordelen nadelen
enquête mondeling (vis-à-vis) mogelijkheid tot door-vragen arbeidsintensief, dus relatief duur
telefonisch respondenten makkelijker te afhankelijk van telefonische
bereiken dan bij mondeling
onderzoek
bereikbaarheid respondenten
schriftelijk kost weinig tijd om enquête uit te verspreidingskosten
zetten
respons relatief laag
internet kost minste tijd en geen
selecte groep respondenten
verspreidingskosten, dus
goedkoopste vorm
(internetgebruikers)
overleg wijk- of
veelal bestaande structuren, geeft steeds maar voor een bepaalde
buurtvertegenwoordigers waarbij kan worden aangehaakt
met het onderwerp afvalscheiding
wijk of doelgroep inzicht in de beleving
specifieke doelgroepen geeft direct inzicht in wat er leeft bij
(bijvoorbeeld jongeren) deze doelgroep
In de praktijk kiezen de meeste gemeenten voor telefonisch of schriftelijk onderzoek.
2-7.4 Aanpak
Steekproef
Om statistisch verantwoorde uitspraken te kunnen doen is het van belang dat u een aselecte
steekproef trekt van voldoende omvang. Uw afdeling Onderzoek en Statistiek
kan u hierbij behulpzaam zijn.
Bij het trekken van de steekproef dient u op voorhand rekening te houden met de
mogelijke uitval tijdens de voorbereiding en tijdens het onderzoek. Hierbij kunt u onder
andere denken aan de volgende vormen van uitval:
- mondeling
* weigering tot deelname
* taalbarrière
- telefonisch
* geheime telefoonnummers
* niet bereikbaar op gehanteerde beltijden
* weigering tot deelname
* taalbarrière
- schriftelijk
* niet-bestaande adressen
* niet geretourneerde enquêtes.
2-7 Bewonersonderzoek

Leidraad GIHA, deel 2 37
Vragenlijst
Voordat u de vragenlijst opstelt, moet u duidelijk voor ogen hebben waar u specifiek
inzicht in wilt krijgen. Gaat het u met name om inzicht in het kennisniveau van de
burger? Of wilt u met name ingaan op de motivatie van de burger?
Ons analysemodel in deze leidraad is gebaseerd op het gedragsmodel, waarin
motivatie, capaciteit en gelegenheid een belangrijke rol spelen. Het spreekt daarom
voor zich dat wij u aanraden in uw onderzoek aan elk van deze drie factoren aandacht
te schenken.
Neem in uw bewonersonderzoek vragen op die betrekking hebben op elk van de drie factoren uit
het gedragsmodel:
- motivatie
- capaciteit
- gelegenheid.
In deel 5 van deze leidraad (bijlage 3) hebben we een voorbeeld opgenomen van een
vragenlijst, die recentelijk voor een schriftelijke enquête is gebruikt. Aan de hand van
deze lijst kunt u mogelijk ideeën opdoen voor uw eigen bewonersonderzoek.
2-7.5 Kosten
Voor het uitzetten en verwerken van een schriftelijke enquête onder 1.000 huishoudens
(40% respons) moet u denken aan een kostenpost van circa ƒ 8.000,= [12].
Met een telefonische enquête onder 400 huishoudens is een bedrag gemoeid van circa
ƒ 12.000,= [16].
De genoemde kosten zijn exclusief B.T.W.
2-7 Bewonersonderzoek

Leidraad GIHA, deel 3
3 Instrumenten om scheidingsgedrag te
verbeteren
3-1 Communicatie 1
3-1.1 Inleiding 1
3-1.2 Communicatie en de beleidslevenscyclus 1
3-1.3 Geleverde communicatie-inspanningen 2
3-1.4 Resultaat communicatie-inspanningen 2
3-1.5 Knelpunten in communicatie anno 2000 3
3-1.6 Verbeteringsmogelijkheden voor motivatie 4
3-1.7 Verbeteringsmogelijkheden voor capaciteit 5
3-2 Prikkels 11
3-2.1 Inleiding 11
3-2.2 Stimulerende prikkels 11
3-2.3 Corrigerende prikkels 12
3-3 Financiële instrumenten 13
3-3.1 Inleiding 13
3-3.2 Afvalstoffenheffing/reinigingsrecht 13
3-3.3 Tariefdifferentiatie huishoudelijk afval 14
3-3.4 Tariefstructuur grof huishoudelijk afval 17

Leidraad GIHA, deel 3

Leidraad GIHA, deel 3 1
3-1 Communicatie
3-1.1 Inleiding
Communicatie speelt een belangrijke rol bij het verbeteren van afvalscheidingsgedrag.
Uit het analysemodel dat we in deel 1 van deze leidraad hebben toegelicht, blijkt dat u
communicatie als instrument kunt inzetten om bij de burger specifiek zijn motivatie en
capaciteit te verbeteren.
In dit hoofdstuk willen we wat dieper ingaan op dit onderwerp. Eerst gaan we in op de
rol van communicatie in de beleidslevenscyclus. Vervolgens presenteren we een kort
overzicht van de inspanningen die op het gebied van communicatie over afvalscheiding
tot nu toe gepleegd zijn. De algemene knelpunten anno 2000 hebben we voor u
samengevat.
Vervolgens laten we u een aantal mogelijkheden zien voor verbetering van de motivatie
en capaciteit door middel van communicatie.
3-1.2 Communicatie en de beleidslevenscyclus
Alle beleidsmaatregelen, dus ook die in het kader van afvalscheiding, doorlopen een
bepaalde cyclus die we de ‘beleidslevenscyclus’ noemen (naar Winsemius). In de
beleidslevenscyclus worden vijf fases onderscheiden waarin communicatie per fase
een andere rol kan spelen. In het volgende schema hebben we dit voor u samengevat.
fase beleidslevenscyclus doel communicatie rol communicatie
1 probleemsignalering bewustwording groot agendasetting
(stimulerende betrokkenheid)
2 beleidsvoorbereiding verandering van houding
3 beleidsvaststelling houding en acceptatie van
maatregelen
4 implementatie houding en
gedragsverandering
3-1 Communicatie
groot kennis, oordeel, intentie
(adoptieproces)
ondersteunend (naast
faciliteiten)
5 handhaving gewoontevorming ondersteunend (naast
faciliteiten, beloningen,
sancties)
attenderen, overhalen,
stimuleren
bevestigen
(positieve feedback)
In algemene zin kunnen we stellen dat voor de meeste afvalfracties geldt dat de fase
van gewoontevorming is aangetreden. Uit het schema kunt u dan afleiden dat de rol
van communicatie voor het handhaven van het gedrag met name ondersteunend is en
dat het gaat om bevestiging van het gedrag middels positieve feedback.

Leidraad GIHA, deel 3 2
3-1.3 Geleverde communicatie-inspanningen
Het belang van communicatie voor een goed scheidingsresultaat wordt al sinds het
eerste begin van afvalscheiding benadrukt. Maar wat hebben we daar in de praktijk
mee gedaan?
Landelijk
Het Ministerie van VROM heeft vanaf begin jaren 90 diverse campagnes gevoerd op
milieugebied en meer specifiek op het gebied van scheiding van huishoudelijk afval.
De structuur die VROM hierbij hanteerde, ziet u in het volgende schema.
type campagne onderwerp afvalstroom afvalfractie titel
draaggolf milieu Een beter milieu begint bij jezelf
thema huishoudelijk afval Minder afval heb je zelf in de hand
actie
GFT-afval Groente-, fruit- en tuinafval apart
KCA Wat wel en niet chemisch afval is
algemeen
etcetera
Recycling: van 't één komt 't ander
Deze campagnes bestonden in het algemeen uit media-campagnes via nationale radio
en televisie, advertenties en brochures voor inwoners. Daarnaast konden gemeenten
gebruik maken van algemene middelen.
Gemeenten
Voor de meeste gemeenten geldt dat zij vooral een communicatie-inspanning hebben
geleverd bij de invoering van een nieuw inzamelsysteem voor een (nieuwe) apart te
houden afvalfractie. Hierbij hebben gemeenten onder andere huis-aan-huis mailings,
folders, artikelen in het lokale huis-aan-huis blad, lokale radio, informatie /
klachtennummer en dergelijke ingezet.
We constateren dat veel gemeenten na de invoering de structurele communicatie over
afvalscheiding beperken tot jaarlijks een afvalkalender, informatie in de gemeentegids
en ad hoc informatie op de gemeentepagina.
Daarnaast communiceren gemeenten met name met hun burgers als er iets niet goed
gaat.
3-1.4 Resultaat communicatie-inspanningen
En wat hebben die communicatie-inspanningen nu opgeleverd tot op heden?
(Het is natuurlijk te simpel om de huidige inzamelresultaten toe te schrijven aan
uitsluitend de inspanningen op het gebied van communicatie. De voorzieningen
(gelegenheid) voor het gescheiden aanbieden van het afval zijn eveneens sterk van
invloed.)
Het Ministerie van VROM laat in het kader van de zogenaamde afvalscheidingsmonitor
periodiek onderzoek doen naar de kennis, houding en gedrag van de Nederlanders ten
aanzien van gescheiden inzameling van huishoudelijk afval [15].
De belangrijkste resultaten van het onderzoek dat eind 1998/begin 1999 is uitgevoerd,
hebben we voor u samengevat.
3-1 Communicatie

Leidraad GIHA, deel 3 3
aspect % van onderzochte respondenten
kennis
gerapporteerd
gedrag
motivatie
instrumenteel:
kent de burger de
scheidingsregel?
thematisch:
weet de burger waarom
afvalscheiden van belang
is?
(bijna) altijd gescheiden
interesse in milieuonderwerpen
3-1 Communicatie
GFT-afval 83%
papier/karton 87%
glas 95%
textiel 87%
KCA 52%
restafval 36%
50% of meer van
stellingen goed
beantwoord
66%
GFT-afval 81%
papier/karton 91%
glas 92%
textiel 79%
KCA 83%
elektrische apparaten 75%
huishoudelijk afval 73%
(zeer) geïnteresseerd 66%
afvalscheiding is zinvol (zeer) zinvol 76%
Uit het schema kunt u aflezen dat de geleverde inspanningen op zichzelf een prima
resultaat hebben gehad. Bijna driekwart van de Nederlanders zegt zijn afval te
scheiden! En met de kennis over afvalscheiding is het op zich redelijk gesteld. Alleen
voor KCA en restafval is de kennis van de scheidingsregel beduidend slechter dan voor
de andere afvalfracties.
Maar u weet ook dat de inzameltaakstellingen een hoog ambitieniveau hebben en dat
deze, ondanks de ogenschijnlijk hoge deelname aan afvalscheiding, in de meeste
gemeenten nog niet bereikt zijn.
3-1.5 Knelpunten in communicatie anno 2000
Om het instrument communicatie op een goede manier in te kunnen zetten voor het
verbeteren van het scheidingsgedrag (en daarmee de scheidingsresultaten), is het van
belang te weten waar het bij de burger aan ‘schort’. Het landelijk onderzoek naar het
scheidingsgedrag geeft hiervan een algemeen beeld [15].
Daarnaast kunnen er ook binnen de gemeentelijke knelpunten zijn ten aanzien van de
voorbereiding, aanpak en uitvoering van communicatie-activiteiten.
Vanuit onze ervaring geven we u hier een beknopt overzicht van deze knelpunten die
we in het algemeen signaleren:
- algemeen
* negatieve berichtgeving in landelijke media en/of informeel circuit werkt sterker
door/blijft langer hangen dan positieve berichten
- burger
* instrumentele kennis (onder andere kennis van de scheidingsregel) over
verschillende soorten afval is redelijk tot matig; KCA en restafval scoren lager
dan de andere afvalfracties
* thematische kennis (waarom is afvalscheiding van belang) kan beter

Leidraad GIHA, deel 3 4
- gemeentelijke organisatie
* niet structureel aangepakt / ingebed
* vaak sluitpost binnen begroting
* (te) weinig capaciteit voor uitvoering.
In het landelijk onderzoek naar scheidingsgedrag is tevens de motivatie van de
Nederlanders voor afvalscheiding bekeken. De resultaten hebben we hier kort
samengevat.
aspect % van
onderzochte
respondenten
motivatie mogelijke redenen voor indien hij zou weten dat dat afval hergebruikt zou worden 66%
de burger om meer en indien hij voor het restafval per kilogram moet gaan betalen 56%
beter te scheiden als alles (aan huis) zou worden opgehaald 55%
mogelijke redenen voor indien hij zou weten dat dat afval niet (meer) hergebruikt zou 64%
de burger om minder te worden
scheiden als hij alles zelf zou moeten wegbrengen 61%
Uit dit overzicht blijkt onder andere dat het niet-hergebruiken van het gescheiden
ingezamelde afval voor 64% van de respondenten een reden is om minder afval te
gaan scheiden. Hieruit kunt u afleiden dat negatieve berichtgeving over afvalfracties die
‘uiteindelijk toch op de stortplaats of in de verbrandingsoven terechtkomen’ zeer slecht
kan zijn voor de motivatie en daarmee de deelname aan afvalscheiding.
3-1.6 Verbeteringsmogelijkheden voor motivatie
Het geven van feedback en stimulerende voorlichting is één van de instrumenten
die u als gemeente kunt inzetten om de motivatie van de burgers te verbeteren. Met
motivatie bedoelen we in het kader van deze leidraad de eigen belangstelling voor het
milieu en afvalscheiding in het bijzonder.
Onder stimulerende voorlichting verstaan we in deze leidraad voorlichting die:
- is opgezet vanuit een positieve insteek
- inspeelt op de waarden die burgers aan afvalscheiding kunnen ontlenen
- het belang van afvalscheiding voor de eigen leefomgeving en het milieu in het
algemeen erkent en benadrukt.
Enkele algemene ideeën, onder andere gebaseerd op de landelijke ervaringen, hebben
we hier voor u samengevat.
- Zorg ervoor dat milieu (weer) op de agenda komt, bijvoorbeeld door in te zoomen
op de directe woon- en leefomgeving.
- Laat mensen zien dat scheiden zin heeft; toon vooral wat er gebeurt na de
gescheiden inzameling en tot welk product het leidt.
- Appelleer aan de gevoelens van respect/waardering en goed burgerschap die
afvalscheiding kan oproepen bij de burgers.
- De burger kan zijn maatschappelijke betrokkenheid tonen door zelf via
afvalscheiding mee te werken aan een beter milieu.
- Verhoog het kostenbewustzijn inzake afvalverwijdering voordat u overgaat tot het
invoeren van een prijsmaatregel (financieel instrument). Informeer de burger
bijvoorbeeld bij de inning van de afvalstoffenheffing hoe het staat met de
gescheiden inzameling en welke kosten gemoeid zijn met de gescheiden en
ongescheiden afvalstromen.
3-1 Communicatie

Leidraad GIHA, deel 3 5
- Maak afvalscheiding leuk!
Betrokkenheid burger
Betrokkenheid van de burgers bij het onderwerp afvalscheiding is van belang voor een
(blijvend) goed scheidingsresultaat. Eén van de mogelijkheden om de burger meer bij
het milieu en zijn eigen woon- en leefomgeving te betrekken, is het instellen van een
wijkplatform waarmee u regelmatig overleg voert over de inrichting en het beheer van
de wijk. Ook afvalscheiding is een onderwerp dat u hierin kunt meenemen. Denk maar
eens aan het afstemmen van de inzamelvoorzieningen, bijvoorbeeld de gewenste
plekken en ledigingsfrequenties voor glasbakken.
Als voorbeeld van een mogelijke wijkaanpak presenteren we hier het initiatief van de
gemeente Utrecht [17].
Wijkmilieupunten
In 1994 startte de gemeente Utrecht in één wijk met een milieupunt, als onderdeel van het landelijk
project 'Wijken en milieu'. De aanpak bleek succesvol en kreeg navolging in andere wijken. Per 1 januari
1999 hebben vier van de acht wijken een wijkmilieupunt.
Deze wijkmilieupunten kennen elk een bestuur, dat bestaat uit actieve wijkbewoners. Het bestuur
formuleert een activiteitenplan op basis van de behoefte in de eigen wijk. Dat leidt in een wijk met
relatief veel groen tot activiteiten als een ecologische wandelroute en een cursus milieuvriendelijk
tuinieren. In een andere wijk ligt de nadruk weer meer op afvalscheiding en het vergroten van de
stallingsmogelijkheden van fietsen.
De wijkmilieupunten beschikken over een eigen accommodatie en een parttime coördinator.
De gekozen aanpak lijkt een goede manier om milieuparticipatie van wijkbewoners te bevorderen.
3-1.7 Verbeteringsmogelijkheden voor capaciteit
Eén van de knelpunten die uit de inventarisatie en analyse in uw gemeente naar voren
kan komen, is dat de burgers niet voldoende op de hoogte zijn van het waarom, hoe en
wat van afvalscheiding.
In dat geval ligt de oplossing in het duidelijk communiceren van de ontbrekende
informatie via een communicatiemiddel dat ook daadwerkelijk de betreffende groep
burgers bereikt.
Benodigde informatie
Om goed afvalscheidingsgedrag te kunnen vertonen moet de burger voldoende
milieukennis en voorstellingsvermogen hebben. Dit kan worden bereikt door informatie
aan te bieden over het waarom, het hoe en wat van afvalscheiding. In algemene
termen geven we in het volgende schema aan welke typen informatie van belang zijn.
3-1 Communicatie

Leidraad GIHA, deel 3 6
type informatie invulling
waarom afvalscheiding? - benutten van herbruikbare grondstoffen
- besparing van primaire grondstoffen
- besparing van eindige energiebronnen
- minder verbranding, waardoor minder uitstoot van eventuele schadelijke stoffen
- minder storten
- minder CO2-uitstoot
wat moeten we scheiden? - welke afvalfracties apart
- welke zaken behoren tot welke afvalfractie (scheidingsregel per afvalfractie)
hoe moeten we gescheiden
houden en gescheiden
aanbieden?
overig
(achtergronden, ervaringen)
- welke bewaar- en inzamelmiddelen beschikbaar
- aanbiedmogelijkheden
- halen: welke dag(en), hoe laat
- brengen: welke dag(en), hoe laat, welke afvalfracties
- aanbiedregels
- plaats
- wijze
- kosten (per eenheid, per keer; ook: hoe afrekenen)
- overig, bijvoorbeeld legitimatie of maximale hoeveelheid per keer
- wat gebeurt er met het gescheiden ingezamelde afval
- ervaringen van inzamelaars, verwerkers, burgers e.d. (bijvoorbeeld via interviews)
Basispakket structurele communicatie
Op grond van de ervaringen in den lande bevelen we aan minimaal het volgende
pakket aan communicatiemiddelen in uw gemeente structureel in te zetten.
Wij hebben de indruk dat dit basispakket op dit moment al door een groot aantal
gemeenten wordt toegepast.
middel aandachtspunten inhoud
afvalkalender
bewaarexemplaar - ophaaldagen GFT- en restafval
ophanggat
- voor zover mogelijk ook: papier en KCA
aantal versies:
- aanbiedregels grof huishoudelijk afval
1 versie per inzamelwijk - inlevermogelijkheden papier, glas, textiel, KCA, WEB
of
- aanbiedregels per afvalfractie per systeem
1 algemene versie met - telefoonnummers voor meer informatie, meldingen
vermelding van alle
inzamelwijken
jaarlijks actualiseren
grofvuil e.d.
gemeentegids of afvalgids bewaarexemplaar - terugkoppeling resultaten voorgaande periode
jaarlijks actualiseren
- inlevermogelijkheden per afvalfractie
- aanbiedregels per afvalfractie
- scheidingsregels per afvalfractie
- wijkindeling inzameling GFT- en restafval
- telefoonnummer(s) en openstellingstijden voor meer
informatie, meldingen grofvuil e.d.
gemeentepagina in lokaal
- periodiek overzicht met inlevermogelijkheden
blad en/of kabelkrant
papier/karton
- aankondiging textielinzamelacties en KCA-inzameling
(indien via chemokar)
- minimaal twee keer per jaar terugkoppeling
inzamelresultaten
- ervaringen inzamelaars, reinigingsinspecteurs e.d.
- telefoonnummer(s) en openstellingstijden voor meer
informatie, meldingen grofvuil e.d.
informatienummer (telefoon) ruime openstellingstijden voor alle praktische vragen en opmerkingen over de
afvalinzameling
3-1 Communicatie

Leidraad GIHA, deel 3 7
Aanvullende communicatiemogelijkheden
Naast het basispakket dat we in de vorige paragraaf hebben geschetst, zijn er diverse
aanvullingen denkbaar ten behoeve van de structurele communicatie over
afvalscheiding.
We hebben ze voor u in een schema gezet.
middel/medium inhoud
(gemeentelijke) internetsite - inlevermogelijkheden per afvalfractie
- ontwikkeling (gescheiden) ingezamelde hoeveelheid afval
- meldpunt voor ophalen grofvuil
- etcetera
vrije publiciteit bij iedere gelegenheid die zich leent om aandacht te schenken aan afvalscheiding,
bijvoorbeeld:
- gemeentedag
- nationale afvaldag
- vrijkomen CBS-cijfers e.d.
nieuwsbrief gemeente of
reinigingsdienst
(bijv. 1x per 2-3 maanden)
- ophaaldagen KCA
- toelichting nieuwe ontwikkelingen
- ervaringen
open dagen/excursies laten zien wat er met het afval gebeurt, bijvoorbeeld door mee te werken c.q. aandacht
te vestigen op de nationale afvaldag (19 mei 2001)
educatie via scholen aandacht vragen voor afvalscheiding
ambassadeurs voorbeeldhuishoudens scheiden hun afval zo goed mogelijk, ondersteund door
deskundigen, en zorgen voor verspreiding van hun kennis in hun eigen netwerk (zie
ook kader over Energiek)
De Nationale Afvaldag is één van de gelegenheden waarbij u de aandacht kunt
vestigen op de gescheiden inzameling. Burgers worden uitgenodigd een dag hun afval
eens te volgen en de geheimen achter de wereld van het afval te ontdekken. Een korte
toelichting vindt u in onderstaand kader.
Magie of mensenwerk: ontdek 't op de Nationale Afvaldag (19 mei 2001)
Maar weinig mensen weten waar hun afval blijft nadat de vuilnisman het van de stoep meeneemt. In
Nederland lopen we ver voorop wat betreft hergebruik, gescheiden inzameling en milieuhygiënische
verwerking van afval. Toch bestaan er veel vooroordelen en misvattingen over afval en afvalverwerking.
Voor veel mensen lijkt het alsof afval vanzelf verdwijnt of omgezet wordt in nuttige producten. Op de
Nationale Afvaldag op 19 mei 2001 wordt de wereld van het afval onthuld. Geen wereld van magie,
maar van mensenwerk. De eerste Nationale Afvaldag werd gehouden in september 1998 en trok 80.000
bezoekers.
De Nationale Afvaldag is een initiatief van de Vereniging van Afvalverwerkers (VVAV). Het doel is bij de
doelgroepen het bewustzijn over afval te vergroten, vooroordelen en stereotypen te tackelen en het
vertrouwen in het functioneren van de afvalbranche te vergroten. De doelgroepen zijn onder andere het
grote publiek, pers en buren en omgeving van de bedrijven. De deelnemende bedrijven willen het
publiek laten zien en ervaren hoe het afval wordt ingezameld en verwerkt wordt en welke nuttige
producten gemaakt kunnen worden uit het afval.
3-1 Communicatie

Leidraad GIHA, deel 3 8
Steeds meer gemeenten maken gebruik van het internet als medium om
overheidsinformatie te communiceren. Ook landelijke overheden bieden u en uw
inwoners de mogelijkheid informatie over afvalscheiding te raadplegen:
- www.aoo.nl
- www.minvrom.nl/milieu.
Internet
Om ideeën op te doen voor afvalinfo op uw eigen gemeentesite kunt u bijvoorbeeld de volgende sites
raadplegen:
- www.pijnacker.nl
- www.almere.nl
- www.roteb.rotterdam.nl
- www.eindhoven.nl
Omdat het maken en onderhouden van een internetsite een arbeidsintensieve en specialistische
bezigheid is, kiezen sommige gemeenten ervoor in regioverband een site te ontwikkelen.
De gemeenten in de regio Amstelland en Meerlanden (Aalsmeer, Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel
en Uithoorn) bereiden een regionale website voor over natuur- en milieu. Eén van de thema's die zij
zullen belichten, is het scheiden van afval. Doelgroepen zijn scholen, burgers, milieu-organisaties en
bedrijven die alle op een interactieve manier benaderd zullen worden.
Aandachtspunten [18]
- Zorg voor een heldere structurering van de informatie zodat de gebruikers stap voor stap bij die
informatie komen die ze zoeken.
- Laat duidelijk zien voor wie de informatie is bedoeld: bijvoorbeeld huishoudens, bedrijven of pers.
- Maak een verdere onderverdeling naar sub-doelgroepen: huishoudens bijvoorbeeld onderverdelen
naar jongeren, ouderen en invaliden.
- Geef afzonderlijk informatie voor allochtonen.
- Bied volledige, duidelijke informatie die goed te begrijpen is voor de betreffende doelgroep.
- Geef enerzijds informatie over algemene zaken en bied verder informatie per afvalstroom.
- Zorg voor een 'zoekfunctie'.
- Stel ‘links’ in en/of verwijs door naar andere interessante sites met afvalinformatie.
De burgers krijgen de milieuboodschap vandaag de dag het meest van de overheid te
horen. Er zijn echter ook andere boodschappers denkbaar, bijvoorbeeld de milieuorganisaties,
de wetenschappelijke wereld of de burgers zelf. Deze laatste categorie
speelt een belangrijke rol in het project Energiek waarmee de gemeente Amstelveen
recentelijk is gestart [17]. In het volgende kader lichten we deze aanpak verder toe.
Energiek: huishoudens als ambassadeur van energiebesparing
In de gemeente Amstelveen fungeren 30 huishoudens, die zo efficiënt mogelijk met energie omgaan, als
voorbeeld-huishouden. Zij worden hierbij ondersteund door deskundigen van de energiebedrijven en
de gemeente.
Kleine investeringen worden gedaan, zoals bijvoorbeeld het aanschaffen van spaarlampen en
tochtstrippen. Daarnaast is verandering van het gedrag een belangrijk onderdeel van het project
(gordijnen op tijd dicht, licht niet onnodig laten branden e.d.).
De huishoudens zijn zelf ambassadeur van het project. Zij zorgen voor de verspreiding van hun kennis
in hun eigen netwerk [17].
De aanpak die in het Energiek-project is gekozen, kunt u uiteraard vertalen naar het
thema afvalscheiding.
3-1 Communicatie

Leidraad GIHA, deel 3 9
Publiciteitsmomenten
We bevelen aan goed na te denken over de mogelijke publiciteitsmomenten. Het gaat
hierbij om gebeurtenissen en activiteiten waarbij u als gemeente met informatie over
afvalscheiding kunt aanhaken. Op deze manier kunt u regelmatig op eigen initiatief en
vanuit een positieve insteek de publiciteit zoeken.
Een goede spreiding van de berichtgeving is van belang. In dit kader bevelen we u aan
de mogelijke publiciteitsmomenten voor u zelf in een jaarkalender te plaatsen.
Het idee van deze kalender is ontleend aan een GFT-project dat op initiatief van de
VVAV begin 2000 is gestart [19]. Een voorbeeld van een dergelijke kalender vindt u
hieronder.
2001 aanleiding mogelijke actie
januari afvoer kerstbomen inzameling door kinderen tegen vergoeding [am]
maart nationale boomfeestdag? lespakket over composteren ten behoeve van scholen
voorjaar tuin zomerklaar maken speciale inzamelronde snoei-afval
19 mei nationale afvaldag
open dag bij regionaal composteerbedrijf
gratis verstrekken compost
zomer vakantieperiode aandacht voor achterlaten GFT-container
najaar CBS-cijfers over gescheiden artikel met vergelijking gemeentelijke 'score' voor GFT-scheiding (en
inzameling
andere fracties)
tuin winterklaar maken speciale inzamelronde snoei-afval
gemeentedag
tonen inzamelmaterieel
openbare sorteeranalyses (GFT en rest), gericht op zuiverheid GFT
en volledige scheiding
Kansen
Samenwerking
De ontwikkelkosten voor speciale (afval)campagnes zijn met name in kleine
verzorgingsgebieden relatief hoog. Het is dus financieel aantrekkelijk om campagnes in
samenwerking met andere buur- of regiogemeenten op te zetten.
Gezamenlijke themamaanden
In het kader van het project HAAS/BIS-afval, een initiatief van Provincie Limburg (zie ook deel
2/hoofdstuk Beleid), wordt communicatie ingezet als belangrijke flankerende maatregel om de resultaten
op het gebied van afvalscheiding te verbeteren.
Voor de doelgroep huishoudens is gekozen voor een thematische aanpak in de vorm van zogenaamde
themamaanden.
De algemene boodschap van deze themamaanden is:
- meer scheiden in het belang van het milieu
- meer scheiden vanuit oogpunt van besparing van kosten.
In de themamaanden staat gedurende de periode van ongeveer één maand een afvalfractie centraal.
Vanuit verschillende hoeken wordt deze afvalfractie belicht met als doel de boodschap indringend over
te brengen.
De gemeenten leveren hun bijdrage aan deze themamaanden door in werkgroepverband mee te
denken over de feitelijke invulling. Daarnaast zetten de gemeenten aanvullende acties op en stemmen
deze af op de themamaanden.
Door deze samenwerking en de daardoor bereikte schaalgrootte zijn de ontwikkelkosten per inwoner,
inclusief de inhuur van een extern adviseur, relatief laag.
3-1 Communicatie

Leidraad GIHA, deel 3 10
Afstemming met alle betrokken partijen
In de nieuwe communicatiestrategie van VROM wordt vooral naar
samenwerkingsverbanden gezocht voor de communicatie. Gezamenlijk afzenderschap
is hierbij te verkiezen boven afzonderlijke afzenders.
Een goed voorbeeld hiervan is het GFT-project dat op initiatief van de VVAV van start
is gegaan [19].
Gezamenlijke communicatiestrategie voor GFT-afval
De Vereniging van Afvalverwerkers (VVAV) heeft eind 1999 samen met het ministerie van VROM het
initiatief genomen voor een gezamenlijke aanpak op het gebied van GFT-afval.
Het uiteindelijk doel is het draagvlak voor het scheiden van GFT-afval bij burgers en gemeenten
tenminste te behouden en waar mogelijk te verstevigen.
Op landelijk niveau is een afstemmingsplatform opgericht met daarin vertegenwoordigers van de
volgende organisaties:
- VVAV als belangenbehartiger van de sector composteren
- VROM als maker van het beleid
- VNG als belangenbehartiger van gemeenten
- NVRD als belangenbehartiger van de reinigingsdiensten
- AOO als landelijk informatiepunt voor alle overheden met vragen over onder andere de gescheiden
inzameling van GFT-afval
- Stichting Natuur en Milieu.
In een position paper hebben zij de algemene boodschap over de wenselijkheid van het gescheiden
inzamelen van GFT-afval verwoord en hebben zij specifieke boodschappen geformuleerd, gericht op
onderwerpen die door de pers telkenmale worden belicht: gezondheid, stank, milieurendement en
compostkwaliteit.
Door deze gezamenlijke aanpak is de inhoudelijke kennis en ervaring gebundeld en staan alle neuzen
van de betrokken partijen dezelfde kant op.
In het voorjaar van 2001 worden resultaten gepresenteerd uit drie pilotprojecten bij gemeenten om de
kwantiteit en kwaliteit van het gescheiden ingezamelde GFT-afval te verbeteren. Het doel is andere
gemeenten goede en geteste methoden aan te bieden om burgers te motiveren voor GFT-scheiding.
3-1 Communicatie

Leidraad GIHA, deel 3 11
3-2 Prikkels
3-2.1 Inleiding
U kunt de motivatie van de burger om zijn afval te scheiden beïnvloeden door het
geven van stimulerende en corrigerende prikkels.
Directe financiële prikkels, zoals bijvoorbeeld tariefdifferentiatie (diftar), behandelen we
apart in het volgende hoofdstuk (3-3).
3-2.2 Stimulerende prikkels
Beloningssystemen kunnen ingezet worden om de burger op een positieve manier te
stimuleren zijn afval te scheiden. We hebben een aantal voorbeelden voor u op een rij
gezet.
Spaarsysteem voor gescheiden aangeboden afval
Diverse gemeenten hanteren een spaarsysteem voor het gescheiden aangeboden
afval. Dit is bijna altijd gekoppeld aan een brengvoorziening, zoals een brengdepot of
een retourette.
Iedere keer dat de burgers een bepaalde hoeveelheid afval of een specifieke fractie
gescheiden aanbieden, sparen zij voor een beloning.
Dit sparen kan verlopen via een stempel- of strippenkaart of via een chipkaart.
Loterij gekoppeld aan gescheiden aangeboden afval
Om burgers te motiveren een bepaalde afvalfractie gescheiden aan te bieden, geven
gemeenten aan burgers die dit afval gescheiden inleveren, een lot waarmee zij kans
maken op een prijs (bijvoorbeeld een fiets of een ander milieuvriendelijk artikel).
Een aantal gemeenten heeft deze prikkel toegepast bij de introductie van de
gescheiden inzameling van klein WEB. Maar u kunt deze prikkel natuurlijk ook
toepassen om een impuls te geven aan de gescheiden inzameling van een bepaalde
afvalfractie.
Bloemen voor goede GFT-scheiding
Een aantal gemeenten hanteert een beloningsbeleid voor huishoudens die hun GFTafval
goed scheiden. Hier is altijd een reinigingsinspecteur bij betrokken die periodiek
de kwaliteit van het GFT-afval in de GFT-containers controleert. Bij goede kwaliteit
(geen verontreinigingen) komen de huishoudens in aanmerking voor een bos bloemen.
Wijkvoorzieningen
In het kader van wijkgericht werken, waarbij niet zozeer afvalscheiding maar in het
algemeen de leefbaarheid van de woon- en leefomgeving centraal staat, overwegen
gemeenten wijkgerichte beloning toe te passen. Hierbij kunt u denken aan een bedrag
dat de bewoners van de wijk naar eigen inzicht mogen besteden aan verbetering van
de woon- en leefomgeving. De beloning kan onder andere gekoppeld worden aan het
behalen van een bepaald inzamelresultaat.
3-2 Prikkels

Leidraad GIHA, deel 3 12
3-2.3 Corrigerende prikkels
Tegenover de stimulerende prikkels staan de corrigerende prikkels ofwel het 'straffen'
van de burger voor het niet (goed) scheiden van zijn afval.
Hoewel wij van mening zijn dat u de burger vooral vanuit een positieve insteek moet
benaderen, zien wij toch ook het nut van en de noodzaak voor het corrigeren van
verkeerd scheidingsgedrag.
Enkele voorbeelden hebben we voor u uitgewerkt.
Gele en rode kaarten
Een groot aantal gemeenten past een systeem van gele en rode kaarten toe. Dit
systeem is min of meer overgenomen uit de voetbalwereld: na één à twee
waarschuwingen (geel) trekt de scheidsrechter na een volgende overtreding een rode
kaart en moet de bewuste speler het veld uit.
In de gemeentelijke praktijk wordt dit systeem vooral toegepast op de aanbieding van
GFT- en restafval in zakken, minicontainers of duobakken. De reinigingsinspecteur
deelt gele kaarten uit aan burgers die hun afval niet goed scheiden. Na een aantal
overtredingen of bij een bijzonder zware overtreding krijgt de burger een rode kaart,
met als consequentie dat zijn afval niet wordt meegenomen.
Naar onze mening is een dergelijk systeem alleen zinvol als aan het verstrekken van de
kaarten tevens een communicatietraject is gekoppeld waarbij mondeling of schriftelijk
aan de burger goed wordt uitgelegd wat hij 'fout' heeft gedaan, waarom het van belang
is dat hij het goed doet en hoe het dan wel moet.
Boetes
U kunt de reinigingsinspecteur (uiteindelijk) boetes uit laten delen aan burgers die, na
diverse waarschuwingen, nog steeds het afval niet goed scheiden. Dit is een maatregel
die slechts weinig gemeenten toepassen. Deze handhavingsactie kan alleen
plaatsvinden indien de afvalscheidingsregels zijn vastgelegd in de
afvalstoffenverordening of in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV).
3-2 Prikkels

Leidraad GIHA, deel 3 13
3-3 Financiële instrumenten
3-3.1 Inleiding
Naast communicatie en de in het vorige hoofdstuk beschreven prikkels kunt u de
burgers in uw gemeente via financiële instrumenten stimuleren tot afvalscheiding.
In dit hoofdstuk gaan we eerst in op de kosten die de burger betaalt via de
afvalstoffenheffing of het reinigingsrecht. Vervolgens behandelen we het effect van
tariefdifferentiatie (diftar) op de scheidingsresultaten in een aparte paragraaf. Tenslotte
bespreken we de invloed van de tariefstructuur voor grof huishoudelijk afval op de
inzamelresultaten.
3-3.2 Afvalstoffenheffing/reinigingsrecht
Gemeenten berekenen de kosten voor de inzameling van het afval meestal aan de
burger door via de afvalstoffenheffing of het reinigingsrecht. De burgers betalen dus
rechtstreeks mee aan de kosten voor de afvalverwijdering.
In 2000 variëren de tarieven voor de afvalverwijdering gemiddeld tussen ƒ 450,= en
ƒ 500,= [20]. De gemiddelde (gewogen) afvalstoffenheffing voor
meerpersoonshuishoudens bedraagt ƒ 446,= per jaar. Ten opzichte van 1999 is dit een
stijging van 4,4% [20].
Het dekkingspercentage geeft aan welk deel van de begrote kosten voor de
verwijdering van huishoudelijk afval gedekt wordt door de inkomsten uit de
gemeentelijke afvalstoffenheffing. In 2000 bedraagt dit dekkingspercentage gemiddeld
95% [20]. Gemeenten dekken de overige 5% van de kosten veelal uit de algemene
middelen [7].
De vraag is hoe de burger de (hoogte van de) afvalstoffenheffing ervaart en of het zijn
scheidingsgedrag beïnvloedt.
Uit een landelijk onderzoek [15] blijkt dat het kostenbewustzijn van de burgers voor
wat betreft de afvalstoffenheffing laag is: 42% van de respondenten weet niet hoeveel
zij voor de afvalverwijdering betalen en 9% denkt dat dit meer dan ƒ 1.000,= per jaar is
[15].
Ondanks het lage kostenbewustzijn noemen de respondenten financiële motieven als
belangrijke reden om het afval meer en beter te gaan scheiden:
- indien ik voor het afval per kilo moet gaan betalen (56% van de respondenten)
- als ik in totaal minder moet betalen (51% van de respondenten)
- indien de afvalzakken voor het restafval duurder worden (21% van de
respondenten).
Gemeenten passen voor de toerekening van de afvalverwijderingskosten aan de burger
verschillende varianten toe:
1. een gelijke heffing voor alle huishoudens
2. onderscheid naar huishoudengrootte (bijvoorbeeld: 1-persoon, 2-personen en
meer dan 2 personen)
3. onderscheid naar aangeboden volume en/of frequentie
4. onderscheid naar aangeboden gewicht.
3-3 Financiële instrumenten

Leidraad GIHA, deel 3 14
Bij variant 3 en 4 is sprake van een directe link tussen het afvalaanbiedgedrag en het te
betalen tarief. Deze vormen van tariefdifferentiatie behandelen we apart in de volgende
paragraaf.
3-3 Financiële instrumenten

Leidraad GIHA, deel 3 15
Maak de burgers bewust van de kosten voor afvalverwijdering. Laat bijvoorbeeld op/bij de
factuur voor de afvalstoffenheffing zien welke diensten u biedt en met welk resultaat.
Bijvoorbeeld:
Iedere week legen wij uw minicontainer, komt de voetbalvereniging uw papier ophalen, maken
we de glasbakken leeg en staan we op het brengdepot voor u klaar om uw KCA en grofvuil aan te
nemen.
En dat voor een prijs van slechts ƒ 8,50 per week!
Voor dat bedrag kunt u al het afval dat u in één week produceert, bij ons kwijt:
- 5 kg restafval
- 1,2 kg GFT
- 1 kg papier/karton
- 0,3 kg glas.
3-3.3 Tariefdifferentiatie huishoudelijk afval
Tariefdifferentiatie voor huishoudelijk afval (kortweg: diftar) is een instrument dat u kunt
inzetten om meer afvalscheiding te realiseren (milieudoel).
Met diftar legt u een verband tussen het afvalgedrag en de kosten van de burger voor
de afvalverwijdering. Diftar kan daarmee ook een middel zijn om de kosten
rechtvaardiger te verdelen volgens het principe 'de vervuiler betaalt'.
Diftar is in veel gemeenten een politiek item. Om de discussie over diftar zo zuiver
mogelijk te kunnen voeren, is het van belang op voorhand vast te stellen wat het
primaire doel is van de invoering van diftar: verbetering van de scheidingsresultaten en
preventie of invulling geven aan het principe 'de vervuiler betaalt'.
Het kader voor de afweging om wel of niet tot invoering van diftar te besluiten, bestaat
in feite uit drie invalshoeken:
1. politieke uitgangspunten
2. financiële effecten
3. milieu-effecten.
De zwaarte die aan elke component wordt toegekend, kan verschillen per gemeente en
per besluitvormer. Voor meer informatie over dit afwegingskader verwijzen we u naar
het artikel Wel of geen diftar: een afwegingskader uit het blad GRAM [21].
Gemeenten passen diftar momenteel toe bij de inzameling van restafval, in een beperkt
aantal gevallen gecombineerd met een tarief voor de inzameling van GFT-afval.
In deze paragraaf hebben we de belangrijkste informatie over diftar voor u samengevat.
Deze informatie hebben we voor een belangrijk deel ontleend aan een onderzoek van
KPMG uit 1999 naar de gedragseffecten van diftar [22].
Aantal diftargemeenten
Het aantal gemeenten dat een vorm van tariefdifferentiatie toepast is gestegen van 2%
in 1993 naar 21% in 2000 [20]. Uit het feit dat deze 21% van de gemeenten voor circa
13% bijdragen in het totale inwoneraantal in Nederland blijkt, dat het met name de wat
kleinere gemeenten zijn die diftar toepassen. Het percentage grote diftargemeenten
(> 50.000 inwoners) bedroeg in 1999 5% tegen bijna 30% van de kleine gemeenten
(< 10.000 inwoners) [22].
3-3 Financiële instrumenten

Leidraad GIHA, deel 3 15
Dit heeft waarschijnlijk alles te maken met het feit dat de invoering van diftar in
verstedelijkte gemeenten als technisch niet of moeilijk haalbaar wordt gezien [22]. Met
name de diversiteit aan inzamelsystemen voor bijvoorbeeld hoog- en laagbouw in
combinatie met de gewenste individuele registratie, levert tot nu toe technische
problemen op.
Diftarsystemen
We onderscheiden vier diftarsystemen, die we in het volgende schema voor u hebben
omschreven [22].
systeem omschrijving
volume de burger kan kiezen uit verschillende groottes van de container, waarbij voor de verschillende
groottes verschillende tarieven gelden
volume/frequentie combineert diftar naar volume met een afrekening op basis van het aantal keren dat de burger de
container laat legen
dure zak de burger biedt zijn afval aan in speciale zakken, die hij kan kopen tegen een bepaald bedrag per
zak
gewicht een chip in de container en afleesapparatuur in de inzamelwagen bepalen het gewicht van het
aangeboden afval; op basis hiervan vindt afrekening plaats
In figuur 3-3.1 kunt u zien welk deel van de gemeenten in de periode 1993-2000 de
verschillende diftarsystemen hebben toegepast [20, 22].
Figuur 3-3.1: Percentage gemeenten met tariefdifferentiatie, per systeem [20, 22]
% van totaal aantal gemeenten
25%
20%
15%
10%
5%
0%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
dure zak gew icht volume/frequentie volume
Ter nuancering willen we bij deze figuur nog eens opmerken dat de 21% van de
gemeenten die in 2000 een diftarsysteem toepassen, slechts circa 13% van de
Nederlandse bevolking vertegenwoordigen.
Figuur 3-3.1 laat zien dat tot 1997 de dure zak en volume de meest voorkomende
diftarsystemen waren. In 1999 ziet u een sterke toename van het aandeel gemeenten
dat het volume/frequentie-systeem toepast, waardoor dat systeem vanaf dat jaar het
meest voorkomende systeem is.
3-3 Financiële instrumenten

Leidraad GIHA, deel 3 16
Afvalaanbod en afvalscheiding
Huishoudens in diftargemeenten bieden in totaal minder huishoudelijk afval aan. Het
aanbod ligt gemiddeld 15-23% lager dan in niet-diftargemeenten. Voor de afvalfracties
GFT-afval, papier/glas/textiel en overige gescheiden fracties geldt dat de huishoudens
in diftargemeenten beduidend meer gescheiden houden dan in niet-diftargemeenten.
In het volgende schema hebben we deze resultaten per diftarsysteem op een rij gezet.
De cijfers zijn gebaseerd op gegevens van 1997 [22].
systeem
verandering in gescheiden aangeboden hoeveelheid per fractie verandering in totale
GFT-afval papier/glas/textiel overig gescheiden aangeboden hoeveelheid
afval
zonder diftar 0% 0% 0% 0%
volume 28% 21% 10% 1%
volume/frequentie 1% 41% 34% -15%
dure zak 16% 36% 17% -22%
gewicht -25% 46% 31% -23%
Uit het schema blijkt dat het afrekenen op basis van de ingezamelde
gewichtshoeveelheid afval de grootste reductie in het afvalaanbod levert (-23%) en
tevens de grootste stijging tot gevolg heeft in de ingezamelde hoeveelheid papier, glas
en textiel (46%).
Hierbij willen we de kanttekening plaatsen dat een deel van de reductie in het totale
afvalaanbod mogelijk een gevolg is van uitsluiting van bedrijfsafval. De registratie die
aan een diftarsysteem gekoppeld is, leidt in principe tot uitsluiting van de bedrijven in
de huisvuilroute waardoor een daling in het afvalaanbod kan optreden.
Diftargemeenten kennen gemiddeld een grotere mate van afvalscheiding dan nietdiftargemeenten.
In het algemeen ligt het scheidingspercentage in diftargemeenten 10-
25% hoger dan in gemeenten zonder diftar.
Tot op heden kan niet duidelijk vastgesteld worden welk deel van de verbetering in de
afvalscheidingsresultaten rechtstreeks het gevolg is van de invoering van diftar en welk deel het
gevolg is van de verbeteringen die met de invoering van diftar gepaard gaan, zoals bijvoorbeeld
de communicatie over afvalscheiding en/of de aanpassingen in de inzamelstructuur.
Ontwijkgedrag
Burgers blijken ontwijkgedrag te ontwikkelen: zij nemen hun afval bijvoorbeeld mee
naar hun werk of naar familie en laten het daar achter. Of zij deponeren het afval op
een onbeheerde plek langs de openbare weg, op een parkeerplaats of ergens in de
struiken.
Het Ministerie van VROM onderzoekt op dit moment het ontwijkgedrag. De resultaten
worden begin 2001 verwacht.
Verdient diftar zich terug?
De investeringskosten van invoering van een diftar-systeem hangen sterk af van de
diftarvariant die u kiest. Het invoeren van een weegsysteem vergt relatief hoge
investeringen in weeg- en registratie-apparatuur en is daarmee de duurste variant.
Invoering van de dure zak brengt in het algemeen de minste investeringen met zich
mee.
De mate waarin u de extra exploitatielasten van het diftarsysteem kunt terugverdienen
hangt sterk af van de winst die in uw gemeente nog te behalen is op het gebied van
afvalscheiding en preventie.
3-3 Financiële instrumenten

Leidraad GIHA, deel 3 17
Om te kunnen bepalen of invoering van diftar in uw gemeente zinvol is, bevelen wij aan
het zogenaamde 'break-even-point' te berekenen. Hiermee bedoelen we de benodigde
reductie in het (rest)afvalaanbod om het diftarsysteem kostenneutraal te kunnen
invoeren.
Op grond van deze berekening kunt u inschatten in hoeverre deze reductie u realistisch
lijkt, mede in vergelijking met de landelijke ervaringen (zie het schema op voorgaande
bladzijde [22]).
Is diftar noodzaak voor realisatie taakstellingen?
Uit de statusrapportage van het AOO over 1998 blijkt dat niet alleen diftar-gemeenten
de inzamelrichtlijn voor papier/karton en glas reeds haalden.
Met andere woorden: er is niet persé een diftarsysteem nodig om de inzamelrichtlijn te
behalen.
Belangrijkste conclusies:
- Invoering van een diftarsysteem is één van de manieren om de scheidingsresultaten te
verbeteren.
- Bepaal aan de hand van een breed afwegingskader, waarin zowel de positieve effecten als de
ongewenste effecten (bijvoorbeeld ontwijkgedrag) zijn opgenomen, in hoeverre invoering
van diftar in uw gemeente gewenst is.
- Het systeem van afrekening op basis van aangeboden gewicht levert gemiddeld de beste
resultaten, maar vereist tevens de hoogste investeringen.
- Middels de betere registratie die met een diftarsysteem wordt ingevoerd, kunt u de
aanbieding van bedrijfsafval in de huisvuilroutes uitsluiten.
- Bepaal aan de hand van de benodigde reductie in de hoeveelheid restafval of u de diftarinvesteringen
kunt terugverdienen.
3-3.4 Tariefstructuur grof huishoudelijk afval
Net zoals bij huishoudelijk afval kunt u ook de gescheiden inzameling van grof
huishoudelijk afval beïnvloeden via de tariefstructuur. Dan gaat het niet zozeer om
het principe 'de vervuiler betaalt', maar meer om het sturen van deze afvalstroom naar
de inzamelmethode die de meest vergaande scheiding mogelijk maakt tegen (bij
voorkeur) de laagste kosten. De praktijk wijst uit dat het brengen van afval naar een
depot de beste mogelijkheden geeft voor het scheiden van het grof huishoudelijk afval.
In het hoofdstuk Grof huishoudelijk afval (deel 4) gaan we hier dieper op in.
Het IPH (tegenwoordig IPA) heeft in 1997 bij 40 gemeenten onderzoek gedaan naar de
inzameling van grof huishoudelijk afval [23]. In deze paragraaf presenteren we u de
belangrijkste bevindingen uit dit onderzoek.
Toepassing tarieven door gemeenten
Ongeveer 90% van de onderzochte gemeenten hanteerde een tariefstelsel voor de
inzameling van grof huishoudelijk afval.
De gemeenten met een tariefstelsel hanteren sterk verschillende systemen, met
variaties in zowel de grondslag en de hoogte van de tarieven als het aanvangsniveau
(de grens waarboven de burger het tarief moet betalen; onder dit niveau geldt meestal
een gereduceerd tarief of is de afgifte gratis).
Gehanteerde tarieven
3-3 Financiële instrumenten

Leidraad GIHA, deel 3 18
Gemeenten baseren de tarieven per stroom meestal niet op de verwerkingskosten. Uit
het onderzoek [23] blijkt ook dat de hoogte van de tarieven sterk verschilt tussen en
binnen stromen. In de ene gemeente kan de burger bouw- en sloopafval gratis
aanbieden, terwijl de andere gemeente ƒ 21,= per 100 kg in rekening brengt.
Het onderzoek was te beperkt van omvang om uitspraken te kunnen doen over een
relatie tussen de hoogte van de tarieven en het effect op afvalscheiding.
Tarief om brengen te stimuleren
Gemeenten die het afval sterk richting brengdepot sturen, zamelen gemiddeld 80% van
hun grof huishoudelijk afval in via het brengsysteem. Bij gemeenten die het brengen
niet stimuleren is dit 50%.
Deze sturing heeft ook een duidelijk positief effect op het scheidingsresultaat: het
scheidingspercentage van de sterk sturende gemeenten ligt ongeveer 25% hoger dan
het scheidingspercentage van niet-sturende gemeenten [23].
Tariefstelling op brengdepot
U kunt de mate van afvalscheiding op het brengdepot verbeteren door op het depot per
afvalstroom verschillende tarieven te heffen. Uit het IPH-onderzoek [23] blijkt dat
gemeenten met een uitgebreid tarievenstelsel gemiddeld 10% meer scheiding
realiseren.
Inschatting hoeveelheden
Eén van de uitvoeringsaspecten die van belang is bij een tariefheffing per aangeboden
hoeveelheid (gewicht of volume), betreft de inschatting van de hoeveelheden. Bepalend
voor de prijs die de burger betaalt voor zijn grof huishoudelijk afval, is de aangeboden
hoeveelheid (gewicht of volume). Slechts een beperkt aantal gemeenten heeft de
mogelijkheid het aangeboden afval te wegen. De overige gemeenten schatten de
aangeboden hoeveelheid. Hulpmiddelen hiervoor zijn bijvoorbeeld een 'voorbeeld-blok'
van
1 m 3 of een koppeling van de tarieven aan het vervoermiddel waarmee de burger naar
het brengdepot komt:
- fiets: ƒ 10,=
- personenvoertuig: ƒ 30,=
- personenvoertuig met aanhangwagen: ƒ 60,=.
Afstemming met buur- en regiogemeenten
Uiteraard is het niet wenselijk als burgers uit een buurgemeente gebruik maken van het
inzamelsysteem in uw gemeente. Deze situatie kan ontstaan wanneer de tarieven
tussen gemeenten sterk verschillen.
U kunt dit oneigenlijk gebruik van uw depot voorkomen door het beleid, en dus ook het
tarievenbeleid, af te stemmen met andere gemeenten in de regio. Registratie en/of
legitimatie van de (herkomst van de) bezoekers is een mogelijkheid om oneigenlijk
gebruik te voorkomen.
Belangrijkste conclusies:
- Een tariefstelsel voor de inzameling van grof huishoudelijk afval voor zowel het
haalsysteem als de aanbieding op het brengdepot, heeft een positief effect op het
afvalscheidingsresultaat.
- Afstemming met buur- en regiogemeenten is van belang om oneigenlijk gebruik van de
inzamelvoorzieningen te voorkomen.
3-3 Financiële instrumenten

Leidraad GIHA, deel 4
4 Achtergrondinformatie en
verbeteringsmogelijkheden per afvalfractie
We hebben deze hoofdstukken allemaal volgens dezelfde structuur opgezet, vanuit de
gedachte dat u elk hoofdstuk als naslagwerk kunt raadplegen.
4-1 Groente-, fruit- en tuinafval 1
4-1.1 Inleiding 1
4-1.2 Deelname burgers 1
4-1.3 Huidig inzamelresultaat 1
4-1.4 Inzamelmethode 2
4-1.5 Scheidingsregel 4
4-1.6 Thuiscomposteren 5
4-1.7 Verwerking 5
4-1.8 Verbeteringsmogelijkheden 6
4-2 Papier/karton 9
4-2.1 Inleiding 9
4-2.2 Deelname burgers 9
4-2.3 Huidig inzamelresultaat 9
4-2.4 Inzamelmethode 10
4-2.5 Scheidingsregel 13
4-2.6 Verwerking 14
4-2.7 Verbeteringsmogelijkheden 14
4-3 Glas 17
4-3.1 Inleiding 17
4-3.2 Deelname burgers 17
4-3.3 Huidig inzamelresultaat 17
4-3.4 Inzamelmethode 18
4-3.5 Scheidingsregel 20
4-3.6 Verwerking 20
4-3.7 Verbeteringsmogelijkheden 21
4-4 Textiel 23
4-4.1 Inleiding 23
4-4.2 Deelname burgers 23
4-4.3 Huidig inzamelresultaat 23
4-4.4 Inzamelmethode 24
4-4.5 Scheidingsregel 27
4-4.6 Verwerking 27
4-4.7 Verbeteringsmogelijkheden 28

Leidraad GIHA, deel 4
4-5 Klein chemisch afval 29
4-5.1 Inleiding 29
4-5.2 Deelname burgers 29
4-5.3 Huidig inzamelresultaat 29
4-5.4 Inzamelmethode 30
4-5.5 Scheidingsregel 33
4-5.6 Verwerking 34
4-5.7 Verbeteringsmogelijkheden 34
4-6 Klein wit- en bruingoed 39
4-6.1 Inleiding 39
4-6.2 Deelname burgers 39
4-6.3 Huidig inzamelresultaat 39
4-6.4 Inzamelmethode 39
4-6.5 Scheidingsregel 42
4-6.6 Verwijderingsbijdrage 43
4-6.7 Verwerking 43
4-6.8 Verbeteringsmogelijkheden 44
4-7 Groot wit- en bruingoed 47
4-7.1 Inleiding 47
4-7.2 Deelname burgers 47
4-7.3 Huidig inzamelresultaat 47
4-7.4 Inzamelmethode 49
4-7.5 Scheidingsregel 51
4-7.6 Verwijderingsbijdrage 52
4-7.7 Verwerking 52
4-7.8 Verbeteringsmogelijkheden 52
4-8 Grof huishoudelijk afval 55
4-8.1 Inleiding 55
4-8.2 Relatie met inzamelsysteem voor huishoudelijk afval 55
4-8.3 Huidig inzamelresultaat 55
4-8.4 Inzamelmethode 56
4-8.5 Verbeteringsmogelijkheden 59

Leidraad GIHA, deel 4
4-1 Groente-, fruit- en tuinafval
4-1.1 Inleiding
In dit hoofdstuk geven we informatie over de gescheiden inzameling van groente-, fruiten
tuinafval (GFT-afval). Het gaat hierbij in eerste instantie om het organisch afval dat
in inzamelmiddelen aan de inzameldienst wordt aangeboden.
Allereerst presenteren we de deelname aan gescheiden GFT-inzameling en de
inzamelresultaten volgens de meest actuele rapportages. Daarna beschrijven we de
inzamelmethodes die voor GFT-afval het meest gangbaar zijn. Verder presenteren we
de scheidingsregel en geven we achtergrondinformatie over de verwerking van GFTafval
tot compost.
Aan het eind van dit hoofdstuk presenteren we een aantal mogelijkheden om de
motivatie, capaciteit en gelegenheid van burgers te verbeteren. Mogelijk is één van
deze aanpakken ook in uw gemeente toepasbaar of brengen de voorbeelden u op een
idee voor uw eigen gemeente.
4-1.2 Deelname burgers
In een landelijk onderzoek naar scheidingsgedrag [15] geeft 81% van de respondenten
aan GFT-afval altijd of bijna altijd apart te houden. Dit percentage blijkt in de hoogbouw
aanzienlijk lager te liggen (60%) dan in de laagbouw (88%).
Ook de mate van stedelijkheid is van invloed. Naarmate de gemeente minder
verstedelijkt is, neemt het aantal 'scheidende' respondenten toe [15].
4-1.3 Huidig inzamelresultaten
In 1998 leverden de gemeenten bijna 1,5 miljoen ton GFT-afval apart aan [l]. Dit is
gelijk aan 125.000 volle huisvuilwagens, met een totale lengte van 1.000 km ofwel de
afstand tussen Amsterdam en Lyon.
Omgerekend hebben gemeenten in 1998 per inwoner gemiddeld 95 kg GFT-afval
gescheiden ingezameld.
Een samenvatting van de inzamelresultaten voor GFT-afval, gebaseerd op de
statusrapportage van het AOO over 1998 [6], hebben we hieronder weergegeven.
In figuur 4-1.1 geven we u eerst de inzamelresultaten voor GFT-afval over de periode
1996-1998 [24, 25, 26].
Er is geen inzameltaakstelling geformuleerd voor GFT-afval, maar het AOO heeft wel
een prognose opgesteld voor de verwachte hoeveelheid GFT-afval, exclusief grof
tuinafval [27].
4-1 Groente-, fruit- en tuinafval
1

Leidraad GIHA, deel 4
Op basis van deze prognose is de benodigde verwerkingscapaciteit voor GFT-afval
bepaald. Per stedelijkheidsklasse hebben we de prognose weergegeven in figuur 4-1.1.
Figuur 4-1.1: Ontwikkeling gescheiden inzameling GFT-afval voor Nederland en per stedelijkheidsklasse 1996-
1998 [24, 25, 26], in relatie tot aanbodprognose [27]
kg/inwoner/jaar
200
150
100
50
0
Nederland klasse 1 klasse 2 klasse 3 klasse 4 klasse 5
stedelijkheid
klasse 1 = zeer sterk stedelijk
klasse 5 = niet stedelijk
aanbodprognose: inschatting AOO van GFT-aanbod exclusief grof tuinafval ten behoeve van de bepaling van de benodigde
composteringscapaciteit [27]
In figuur 4-1.1 kunt u zien dat het aantal kilogram GFT-afval in alle gemeenten in 1998
gedaald is ten opzichte van 1997. Deze daling is verhoudingsgewijs het grootst in de
meer stedelijke gebieden (klasse 1-2-3).
4-1.4 Inzamelmethode
Voor de gescheiden inzameling van GFT-afval is geen meest geëigende methode
voorgesteld of vastgesteld.
De wet (Wm) verplicht de gemeenten het GFT-afval gescheiden in te zamelen met een
frequentie van ten minste eenmaal per week (Wm, hoofdstuk 10 Afvalstoffen, artikel
10.12).
Indien men hiervan wil afwijken, bijvoorbeeld omdat vanuit bedrijfsmatig oogpunt de
voorkeur geeft aan tweewekelijks inzamelen (alternerend), dan biedt de Wm daartoe de
mogelijkheid via lid 5 van artikel 10. In de praktijk gebeurt dit volop. De Rijksoverheid
heeft aan de ontheffing van de wekelijkse inzamelplicht de voorwaarde verbonden dat
de gemeente een brengvoorziening creëert waar de burgers hun afval kunnen
aanbieden.
Inzamelmiddel
Uit inventarisatie van het AOO [24] blijkt dat de meeste gemeenten voor de inzameling
van GFT-afval gebruik maken van uitsluitend minicontainers (61%). Daarnaast gebruikt
19% van de gemeenten minicontainers in combinatie met verzamelcontainers en 7% in
combinatie met een emmer. Bijna 8% van de gemeenten gebruikt een duobak.
De overige gemeenten (5%) gebruiken alleen verzamelcontainers of zakken of een
combinatie van alle bovenstaande middelen [24].
Het AOO heeft in haar onderzoek geen verband kunnen vinden tussen het verstrekte
inzamelmiddel en het inzamelresultaat.
4-1 Groente-, fruit- en tuinafval
1996 1997 1998 aanbodprognose AOO
2

Leidraad GIHA, deel 4 3
Inzamelfrequentie
In onderstaand schema geven we een overzicht van de inzamelresultaten voor GFTafval
anno 1998, onderverdeeld naar de inzamelfrequentie [24].
wekelijks tweewekelijks
(alternerend)
4-1 Groente-, fruit- en tuinafval
alternerend + zomers
wekelijks
anders
1997 1998 1997 1998 1997 1998 1997 1998
resultaat (kg/inw/jr) 69 59 111 109 107 104 77 78
aantal gemeenten 98 83 358 283 26 116 9 9
inwoners (miljoen) 4,2 4,0 7,9 6,6 0,6 3,6 0,5 0,5
Zoals we al eerder hadden geconstateerd, zijn de inzamelresultaten in 1998 lager dan
in 1997. Ook kunt u uit het overzicht aflezen dat het vooral grote (stedelijke) gemeenten
zijn die het GFT-afval wekelijks inzamelen: het gemiddeld aantal inwoners per
gemeente ligt rond de 50.000, terwijl dit bij de andere inzamelfrequenties circa 23.000
is.
Verder ziet u in het schema dat het aantal gemeenten met wekelijkse zomerinzameling
duidelijk is toegenomen. In hoeverre de zomerinzameling in de betrokken gemeenten
een positief effect heeft gehad op het inzamelresultaat en/of de tevredenheid van de
betrokken burgers, is bij ons niet bekend. Wel heeft landelijk onderzoek aangetoond dat
burgers die hun GFT-afval relatief vaak aan kunnen bieden, niet meer tevreden zijn dan
burgers die hun GFT-afval minder vaak aan de inzameldienst kunnen meegeven [15].
Belangrijkste conclusies:
- Er is geen verband tussen het verstrekte inzamelmiddel en het inzamelresultaat.
- Steeds meer gemeenten schakelen in de zomermaanden over van alternerende inzameling
naar wekelijkse inzameling van GFT-afval. In hoeverre dit een positief effect heeft, is niet
bekend.

Leidraad GIHA, deel 4 4
4-1.5 Scheidingsregel
De scheidingsregel voor GFT-afval is sinds begin jaren negentig een paar keer
aangepast.
Hieronder treft u de meest recente versie aan [28].
regel: afval van organische oorsprong
wel niet
- botjes
- brood
- doppen van pinda's en noten
- eierschalen
- etensresten (gekookt)
- kaaskorsten
- kattenbakkorrels met milieukeur 1
- asbakinhoud (ook sigarettenpeuken)
- bagger uit sloot of goot
- haar van mensen en huisdieren
- jus, vet, vloeibare slaolie
- koffiefilters en koffiedik
- loof en schillen
- mest van kleine huisdieren, zoals duiven en konijnen
- noten, pitten
- plantenmateriaal en klein snoeiafval
- stro
- theebladeren en theezakjes
- visgraten
2
- kattenbakkorrels zonder milieukeur 1
- kauwgum
- kerstbomen
- koolresten barbecue, as van open haard
- kurk van wijnflessen
- lucifers (afgebrand)
- luiers
- melkpakken
- papier
- schelpen
- slachtafval
- steekschuim (oasis)
- stofzuigerzakken (+inhoud)
- tuinaarde, potgrond, turfmolm
- vogelkooizand
- zand
bij twijfel altijd de verwerker raadplegen
1 : Sommige verwerkers accepteren helemaal geen kattenbakkorrels.
2 : Frituurvet: sinds de 'dioxinecrisis' wordt dit niet meer apart ingezameld. Het kan in principe bij het GFT-afval, maar
vloeibaar frituurvet zou het inzamelmiddel kunnen bevuilen. In dat geval is het aanbieden in de originele verpakking in
het restafval een oplossing.
Pleeg overleg met de verwerker voordat u de scheidingsregel (nog eens) aan de burgers kenbaar
maakt.
Eventuele specifieke eisen worden dan op voorhand duidelijk en kunnen direct met de burger
gecommuniceerd worden.
GFT-boekje
Voor meer informatie over de scheidingsregel en dan met name de vraag waarom een bepaald soort
afval wel of niet bij het GFT-afval hoort, verwijzen we u naar de publicatie:
Het GFT-boekje. Bijna alle antwoorden op vragen over groente-, fruit- en tuinafval.
Dit boekje is een vraagbaak voor gemeenteambtenaren. Het is een uitgave van IPH/VROM en u kunt de
publicatie bestellen bij het Distributiecentrum van VROM, tel. 0900-8052.
Het boekje kost ƒ 10,=.
4-1 Groente-, fruit- en tuinafval

Leidraad GIHA, deel 4 5
4-1.6 Thuiscomposteren
Verschillende gemeenten in Nederland stimuleren het thuiscomposteren van organisch
afval door compostvaten gratis of tegen een gereduceerd tarief ter beschikking te
stellen.
Het gebruik van een eigen compostvat leidt in de praktijk tot een reductie van het GFTaanbod
van circa 230 kg per huishouden per jaar (Hellevoetsluis [17]).
De scheidingsregel voor het compostvat wijkt af van de scheidingsregel voor GFTafval.
Dit komt vooral doordat het composteringsproces in het compostvat niet
gecontroleerd wordt, zoals in een composteringsinstallatie en dus vrij snel verstoord
wordt.
Onderstaand schema bevat een overzicht van het organisch afval dat geschikt is om
thuis in een compostvat (of op een composthoop) te verwerken [28].
in het compostvat / op de composthoop
wel niet
- doppen van pinda's en noten
- eierschalen
- koffiefilters en koffiedik
- loof en schillen 3
- mest van kleine huisdieren, zoals duiven en konijnen
- noten, pitten
- plantenmateriaal en klein snoeiafval 4
- stro 5
- theebladeren en theezakjes
- tuinaarde, potgrond, turfmolm
4-1 Groente-, fruit- en tuinafval
- botjes
-
brood 1
- etensresten (gekookt) 2
- kaaskorsten
- kattenbakkorrels met milieukeur
- visgraten
1
: (Oud) brood is te droog en gaat schimmelen. Deze schimmels remmen het composteringsproces.
2
: Gekookte etensresten zijn vaak zout en vet. Daardoor composteren ze moeilijk. Bovendien trekt het muizen en ratten
aan.
3
: In het compostvat mogen schillen van aardappelen en van citrusvruchten slechts in beperkte mate worden gebruikt.
Deze schillen bevatten vaak chemische middelen, die het composteringsproces remmen.
4
: Onkruiden die zaden hebben of via hun wortels uitlopen, kunnen beter niet in het compostvat. Zieke planten ook niet,
want die kunnen andere planten besmetten. Grasmaaisel en bladeren van kastanje, es, esdoorn, vlier, els, linde, wilg en
magnolia alleen in kleine hoeveelheden toevoegen.
5
: Stro is zeer droog en mag maar in beperkte mate in het compostvat.
4-1.7 Verwerking
Er zijn twee belangrijke redenen om GFT-afval apart te houden:
1. vermindering van de hoeveelheid afval die moet worden verbrand of gestort
2. hergebruik door verwerking tot compost van goede kwaliteit.
GFT-afval is een verzamelnaam voor organisch afval dat in een gecontroleerd proces
snel en in voldoende mate verteert c.q. composteert. Verspreid over Nederland zijn er
25 composteerinstallaties waar GFT-afval van gemeenten tot compost wordt verwerkt.
Hiervoor worden zowel aërobe als anaërobe processen toegepast.
Aan het eind van het composteringsproces is de hoeveelheid GFT-afval ongeveer tot
eenderde gereduceerd: van de 1,5 miljoen ton GFT-afval die in 1998 is ingezameld blijft
ongeveer 0,5 miljoen ton compost over. Hiermee kunnen we de bodemstructuur
verbeter van een landbouwareaal met een oppervlak van ruim 80.000 voetbalvelden
[29].

Leidraad GIHA, deel 4 6
Kwaliteit
- GFT-afval
De meeste verwerkers controleren de kwaliteit van het aangeboden GFT-afval
steekproefsgewijs. Officieel hanteren zij het criterium dat het GFT-afval niet meer
dan 5 (gewichts)procent vervuiling mag bevatten. Onder vervuiling verstaan we in
dit geval alle soorten afval die niet tot het GFT-afval behoren. Het gaat in de
praktijk vooral om plastic zakken. In de praktijk voeren de toezichthouders veelal
een visuele controle uit: zij bepalen 'op het oog' of het GFT-afval schoon genoeg is.
- compost
Voordat de compost in de verkoop gaat, controleert de verwerker of de compost
aan de kwaliteitseisen voldoet. De kwaliteit wordt bepaald door onder andere het
gehalte aan zware metalen en het drogestofgehalte. Uiteindelijk krijgt de compost
een kwaliteitsaanduiding op grond van BOOM (Besluit kwaliteit en gebruik Overige
Organische Meststoffen). Zo weten de kopers precies aan welke specificaties de
compost voldoet en waarvoor en in welke hoeveelheden ze deze compost kunnen
toepassen.
4-1.8 Verbeteringsmogelijkheden
Waar het in het kader van deze leidraad nu met name om gaat zijn de mogelijkheden
die gemeenten hebben om de inzamelresultaten kwalitatief en/of kwantitatief te
verbeteren. We hebben deze mogelijkheden gekoppeld aan de drie factoren die het
gedrag van de burger bepalen: motivatie, capaciteit en gelegenheid (zie ook deel
1/hoofdstuk Model: de burger centraal).
Voor elk van deze factoren geven we u een aantal mogelijkheden om het
scheidingsgedrag en daarmee de inzamelresultaten te beïnvloeden.
Zorg ervoor aan alle drie de factoren in voldoende mate te voldoen om het gewenste
scheidingsgedrag te verkrijgen.
4-1 Groente-, fruit- en tuinafval

Leidraad GIHA, deel 4 7
We presenteren u in het volgende schema een aantal mogelijkheden om de
gescheiden inzameling van GFT-afval te verbeteren. Aan de hand van deze
voorbeelden kunt u specifiek voor uw eigen gemeente oplossingsrichtingen bedenken.
factor mogelijke aanpak aandachtspunten
motivatie verstrekken gratis compost (zakjes of zelf laten scheppen) o.a. Dongeradeel [am]
gele/rode kaarten al dan niet in combinatie met beloning bij
goed scheidingsgedrag
pilot Breda (najaar 2000)
capaciteit laten zien hoe en waar GFT-afval gecomposteerd wordt via samenwerking met
excursies of open dagen
anticiperen met verstrekken van info t.a.v. zomer (stank,
maden) en winterperiode (vastvriezen)
zelf zoeken van (positieve) publiciteitsmomenten (zie ook
GFT-kalender in dit hoofdstuk)
composteerbedrijf
communiceren scheidingsregel GFT-afval in overleg met verwerker
gelegenheid hoogbouw verstrekken c.q. beschikbaar stellen
pilot in Leiden, Alphen a/d Rijn en
composteerbare zakjes voor hoogbouw Oegstgeest (najaar 2000)
afsluitbare zakjes van afbreekbaar
materiaal (o.a. maiszetmeel)
GFT-containers (samen met andere containers) goede ventilatie
in een containerruimte
goed schoonhouden
gesloten GFT-containers met alleen sleutel
voor gemotiveerde bewoners
pilot in Leiden (2000)
stoppen in wijken waar een
gebruikersvriendelijk inzamelsysteem niet
mogelijk is
ter discussie
inzameling kerstbomen door jongeren o.a. Almere [17]
vergoeding ƒ 0,25/kerstboom +
lootje
promotie via flyers (uitdelen in
scholen), posters en advertenties
schoonmaakactie van GFT-bakken in de zomer om
geurhinder te bestrijden
pilot in Utrecht (zomer 2000)
Composteerbaar GFT-zakje
Drie gemeenten houden in het najaar van 2000 een proef met de verstrekking van composteerbare
zakjes. De zakjes (keukenemmerformaat) lijken van plastic, maar zijn gemaakt van maiszetmeel,
waardoor ze volledig composteerbaar zijn.
Het zakje houdt de emmer in de keuken schoon en geurvrij. Vooral voor flatbewoners kan het zakje een
belangrijke verbetering betekenen: zij hoeven niet meer met emmer en al naar buiten, want het afval kan
met zakje en al weggegooid worden.
Tijdens de proef verstrekken de deelnemende gemeenten de eerste tien zakjes gratis. De
consumentenprijs bedraagt ƒ 27,50 voor een rol van 50 zakjes ofwel ƒ0,55 per stuk.
De resultaten van de proef worden verwacht in het voorjaar van 2001.
4-1 Groente-, fruit- en tuinafval

Leidraad GIHA, deel 4 8
GFT-communicatie
We bevelen aan de communicatie-activiteiten op het gebied van GFT-afval in een
kalender op te nemen. Een voorbeeld van een dergelijke GFT-kalender voor 2001 is
hieronder opgenomen. Het idee van deze kalender is ontleend aan een GFT-project dat
op initiatief van de VVAV begin 2000 is gestart. Doel van dit project is een
communicatiestrategie te ontwikkelen om het draagvlak voor het scheiden van GFTafval
bij burgers en bij gemeenten tenminste te behouden en waar mogelijk te
verstevigen [19].
2001 aanleiding mogelijke actie
januari afvoer kerstbomen inzameling door kinderen tegen vergoeding [17]
maart nationale boomfeestdag? lespakket over composteren ten behoeve van scholen
voorjaar tuin zomerklaar maken speciale inzamelronde snoei-afval
19 mei nationale afvaldag
open dag bij regionaal composteerbedrijf
gratis verstrekken compost
zomer vakantieperiode aandacht voor achterlaten GFT-container
najaar CBS-cijfers over gescheiden artikel met vergelijking gemeentelijke 'score' voor GFT-scheiding (en
inzameling
andere fracties)
tuin winterklaar maken speciale inzamelronde snoei-afval
gemeentedag
tonen inzamelmaterieel
openbare sorteeranalyses (GFT en rest), gericht op zuiverheid GFT
en volledige scheiding
Een dergelijke kalender kunt u ofwel per afvalstroom of voor het gehele onderwerp
afvalscheiding aan het begin van het jaar voor uw eigen gemeente maken, toegespitst
op u lokale situatie.
4-1 Groente-, fruit- en tuinafval

Leidraad GIHA, deel 4 9
4-2 Papier/karton
4-2.1 Inleiding
In dit hoofdstuk geven we informatie over de gescheiden inzameling van papier en
karton. Allereerst presenteren we de deelname aan gescheiden inzameling van
papier/karton en de inzamelresultaten volgens de meest actuele rapportages. Daarna
beschrijven we de inzamelmethodes die voor papier/karton het meest gangbaar zijn.
Verder presenteren we de scheidingsregel en geven we achtergrondinformatie over de
herverwerking van papier/karton.
Aan het eind van dit hoofdstuk presenteren we een aantal mogelijkheden om de
motivatie, capaciteit en gelegenheid van burgers te verbeteren. Mogelijk is één van
deze aanpakken ook in uw gemeente toepasbaar of brengen de voorbeelden u op een
idee voor uw eigen gemeente.
4-2.2 Deelname burgers
In een landelijk onderzoek naar scheidingsgedrag [15] geeft 91% van de respondenten
aan papier/karton altijd of bijna altijd apart te houden. Dit percentage blijkt in de
hoogbouw lager te liggen dan in de laagbouw.
Ook de mate van stedelijkheid is van invloed. Naarmate de gemeente minder
verstedelijkt is, neemt het aantal 'scheidende' respondenten toe [15].
4-2.3 Huidig inzamelresultaat
In 1998 leverden de gemeenten ruim 1 miljoen ton papier en karton aan (1.009.000 ton
[24]). Dit is circa 62% van het inzamelbare papier/karton. Hierbij is nog geen rekening
gehouden met het bedrijfsafvalpapier dat voor een deel vermengd met het papier uit
huishoudens ingezameld wordt.
Omgerekend hebben gemeenten in 1998 per inwoner gemiddeld 64 kg papier/karton
gescheiden ingezameld.
Een samenvatting van de inzamelresultaten voor papier/karton, gebaseerd op de
statusrapportage van het AOO over 1998 [6], hebben we hieronder weergegeven.
In figuur 4-2.1 geven we u eerst de inzamelresultaten voor papier/karton over de
periode 1996-1998 [24, 25, 26].
4-2 Papier/karton

Leidraad GIHA, deel 4 10
Figuur 4-2.1: Ontwikkeling gescheiden inzameling papier/karton voor Nederland en per stedelijkheidsklasse
1996-1998 [24, 25, 26]
kg/inwoner/jaar
100
80
60
40
20
0
klasse 1 = zeer sterk stedelijk
klasse 5 = niet stedelijk
Nederland klasse 1 klasse 2 klasse 3 klasse 4 klasse 5
stedelijkheid
In figuur 4-2.1 kunt u zien dat het inzamelresultaat voor papier/karton ieder jaar
toeneemt, zowel voor Nederland als geheel als voor de verschillende
stedelijkheidsklassen. Ook is duidelijk zichtbaar dat de ingezamelde hoeveelheid
papier/karton toeneemt naarmate de mate van stedelijkheid afneemt. Dus hoe minder
stedelijk het inzamelgebied, des te hoger het gemiddelde inzamelresultaat.
4-2.4 Inzamelmethode
Voor de gescheiden inzameling van papier/karton heeft het AOO in het Programma
GIHA [3] de meest geëigende methode (MGM) vastgesteld: een haalsysteem met een
inzamelfrequentie van minimaal 1 x per 4 weken (afhankelijk van het volume van het
inzamelmiddel).
Circa 62% van de gemeenten paste in 1998 minimaal de MGM toe voor de gescheiden
inzameling van oud papier/karton [6].
Inzamelwijze
In onderstaand schema geven we een overzicht van de inzamelresultaten voor
papier/karton over 1998, onderverdeeld naar inzamelwijze [6].
alleen haalsysteem alleen brengsysteem gecombineerd systeem
1997 1998 1997 1998 1997 1998
resultaat (kg/inw/jr) 64 74 45 44 58 63
aantal gemeenten 269 237 48 53 164 176
aantal inwoners (miljoen) 5,2 4,5 1,8 2,1 6,0 7,4
4-2 Papier/karton
1996 1997 1998 taakstelling 2000

Leidraad GIHA, deel 4 11
Het merendeel van de gemeenten past een haalsysteem toe en dit systeem geeft
tevens het hoogste gemiddelde inzamelresultaat. Een brengsysteem komt het minste
voor en heeft ook een lager inzamelresultaat.
Uit het schema blijkt dat in 1998 in vergelijking met 1997 een verschuiving heeft
plaatsgevonden in de verdeling over de inzamelmethode van gemeenten met alleen
een haalsysteem naar gemeenten met zowel een haal- als een brengsysteem.
Met name kleinere gemeenten passen haalsystemen toe; grotere gemeenten zamelen
papier/karton in met een combinatie van halen en brengen [6].
Inzamelmiddel
In veel gemeenten geschiedt het aanbieden van oud papier/karton in dozen of bundels.
Een aantal gemeenten heeft een minicontainer of krat aan de huishoudens ter
beschikking gesteld voor de huis-aan-huis inzameling.
In het evaluatierapport van het Programma GIHA [7] hebben de onderzoekers onder
andere gekeken of er een verband aangetoond kon worden tussen het beschikbaar
stellen van een inzamelmiddel en de behaalde inzamelrespons. Dit verband bleek niet
'hard' aanwezig, maar zowel de inzamelaars als de gemeenten hebben hier wel goede
verwachtingen van.
Inzameldichtheid
Bij een brengsysteem met papierbakken zou de dichtheid waarin de papierbakken
geplaatst zijn, van invloed kunnen zijn op het inzamelresultaat. De gemiddelde
dichtheid waarin de papierbakken in 1998 in gemeenten geplaatst waren, bedroeg
2.540 inwoners per inzamelpunt. Tot op heden kan geen verband aangetoond worden
tussen de gemiddelde dichtheid en het inzamelresultaat.
De verwachting is dat de locatiekeuze een grotere invloed heeft op het
inzamelresultaat dan de dichtheid. Strategische plaatsen voor papierbakken zijn
bijvoorbeeld [7]:
- plaatsen met een hoge woondichtheid (flats)
- plaatsen met een hoge bezoekdichtheid (winkelcentra).
Voor elk van deze plaatsen geldt dat u steeds weer de meest strategische locatie moet
zoeken.
Inzamelfrequentie
Bij een haalsysteem is de frequentie van inzameling van belang. In de GIHA-evaluatie
[7] hebben de onderzoekers gekeken naar een mogelijk verband tussen de
inzamelfrequentie en het inzamelresultaat bij toepassing van een haalmethode. Dus:
neemt het inzamelresultaat voor papier/karton toe bij een hogere haalfrequentie? En zo
ja, in welke mate?
In figuur 4-2.2 laten we het verband zien tussen het inzamelresultaat (in
kg/inwoner/jaar) en de inzamelfrequentie.
4-2 Papier/karton

Leidraad GIHA, deel 4 12
Figuur 4-2.2: Verband tussen inzamelresultaat en inzamelfrequentie
percentage gemeenten
100%
80%
60%
40%
20%
0%
< 72 kg 72-83 kg > 83 kg gemiddeld
gemiddeld inzamelresultaat
1 keer per maand 2 keer per maand 4 keer per maand
Uit figuur 4-2.2 blijkt dat van de gemeenten die een haalsysteem toepassen 80%
gekozen heeft voor een frequentie van één keer per maand. Verder kunt u zien dat in
de groep gemeenten met het beste inzamelresultaat (> 83 kg/inwoner/jaar) relatief
vaker een inzamelfrequentie van twee keer per maand wordt toegepast. Hieruit kunnen
we concluderen dat het inzamelresultaat toeneemt bij een inzamelfrequentie van twee
keer per maand.
Inzamelende organisatie
De inzameling van papier/karton via een haalsysteem kan door de gemeente zelf
uitgevoerd worden, of de gemeente kan dit, al dan niet aanvullend, uitbesteden aan
derden. Uit de GIHA-evaluatie is gebleken dat de verenigingen en scholen in 1997 bij
90% van de gemeenten met uitsluitend een haalsysteem bij de inzameling betrokken
waren. Ook blijken de verenigingen en scholen vaker hoge inzamelresultaten te
bereiken [7]. Waarschijnlijk komt dit door de grotere betrokkenheid van de burgers bij
verenigingen/scholen dan bij commerciële of gemeentelijke inzamelaars.
Goede afspraken over het inzamelgebied, de frequentie, de registratie en de (vaste)
inzameldagen zijn van belang.
Een impuls richting de inzamelende verenigingen en scholen kunt u geven in de vorm
van een extra financiële prikkel voor elke kg papier/karton die zij extra inzamelen boven
het inzamelresultaat van het voorgaande kalenderjaar [7].
Ook kringloopbedrijven zamelen in een aantal gemeenten papier en karton huis-aanhuis
in. Ten opzichte van de inzameling door de gemeente zelf, worden van
kringloopbedrijven betere inzamelresultaten verwacht [7]. Aangezien het maar om een
klein aantal gemeenten gaat, kunnen we hier geen harde uitspraken over doen.
4-2 Papier/karton

Leidraad GIHA, deel 4 13
Belangrijkste conclusies:
- Haalsystemen leveren een hoger inzamelresultaat dan brengsystemen.
- Het beschikbaar stellen van een bewaar/inzamelmiddel kan een positieve invloed hebben op
de inzamelresultaten.
- Bij papierbakken is strategische plaatsing naar verwachting van grotere invloed op het
inzamelresultaat dan de dichtheid.
- Een inzamelfrequentie van twee keer per maand levert een beter inzamelresultaat dan een
frequentie van één keer per maand.
- De inzameling door verenigingen en scholen heeft, waarschijnlijk door de grotere
betrokkenheid van de burgers, een positief effect op het inzamelresultaat, met name wanneer
er goede afspraken worden gemaakt over het inzamelgebied, inzamelfrequentie en
dergelijke.
4-2.5 Scheidingsregel
Hieronder treft u de scheidingsregel voor papier/karton aan [30].
regel: droog en schoon oud papier en karton
wel niet
- kranten
- papieren zakken
- reclamedrukwerk
- telefoongidsen
- tijdschriften
- computervellen
- kadopapier
- schrijfpapier
- papiersnippers (bijvoorbeeld versnipperde
persoonlijke documenten)
- eierdozen
- enveloppen (inclusief vensterenveloppen)
- faxpapier
- golfkarton
- kartonnen dozen
- kartonnen en papieren verpakkingen (bijvoorbeeld
doosjes van hagelslag, kartonnen sigarendoosjes,
papieren verpakkingen van wasmiddelen, papieren
verpakkingen van koekjes, papieren doosjes voor
soep, pastaproducten, rijst en dergelijke)
4-2 Papier/karton
- drankenkartons voor zuivel en frisdranken
- ordners en ringbanden (metalen klem / plastic kaft)
- geplastificeerd papier
- sanitair papier (papieren zakdoekjes, wegwerpluiers,
toiletpapier)
- behang
- vinyl
- doorslagpapier
Karton
De acceptatie-eisen voor karton kunnen sterk variëren, zowel tussen de verschillende
inzamelende organisaties als tussen de oudpapierhandelaren. Voor een goede
herverwerking van papier/karton is de verhouding 80/20 in het algemeen acceptabel:
op elke 4 kg oud papier mag 1 kg karton worden aangeleverd.
Veel gemeenten en verenigingen/scholen zijn echter terughoudend in de acceptatie
van karton. Enerzijds omdat karton een volumineuze, minder-goed-handelbare fractie is
die relatief minder oplevert dan papier. Anderzijds omdat men wil voorkomen dat
emballagemateriaal van bedrijven via de gesubsidieerde papierinzameling wordt
aangeboden waardoor de afvoer van dit bedrijfsafval bekostigd wordt door de
huishoudens.
In de praktijk kan dit betekenen dat de inzamelende organisaties alleen kartonnen
dozen, gevuld met oud papier, meenemen en los bijgeplaatst karton niet accepteren.

Leidraad GIHA, deel 4 14
Stel met de oudpapierhandelaar de gewenste papier/karton-verhouding vast.
Bepaal in overleg met de inzamelende instanties de acceptatie-eisen voor de diverse
inzamelsystemen.
Communiceer de afgesproken scheidingsregel en acceptatie-eisen met de burgers.
4-2.6 Verwerking
De gescheiden inzameling van papier/karton is met name van belang om energie en
primaire grondstoffen te kunnen besparen.
Bij de productie van nieuw papier en karton wordt gemiddeld 75% oud papier of karton
ingezet [29].
In 1998 leverde de herverwerking van oud papier/karton een energiebesparing op van
10 miljoen gigajoule. Dit komt overeen met het gasverbruik van 223.000 huishoudens
[29] ofwel het gasverbruik van zo ongeveer de hele gemeente Den Haag.
Daarnaast levert de inzet van oud papier/karton een belangrijke besparing op van
grondstoffen: 1.000 kilo papier kost 1.500 kilo hout. In 1998 werd dus 1.500 miljoen kilo
hout bespaard [29].
Afname
Voor de afname van het ingezamelde oudpapier/karton kunnen gemeenten zich onder
andere aansluiten bij de VAOP of bij het Papiervezelconvenant. Voor beide geldt dat zij
u als gemeente de mogelijkheid bieden uw onderhandelingspositie als aanbieder van
oudpapier te versterken door krachten van u en andere gemeenten te bundelen.
In de praktijk blijkt dat gemeenten met name bij een goede marktprijs voor oud papier
de touwtjes liefst zelf in handen houden: zij maken zelf afspraken met handelaren.
Maar met name voor het geval de marktprijs gaat zakken kan het voor het maken van
financiële afspraken voor u als gemeente voordelig zijn als onderdeel van een grote
aanbiedende partij te kunnen optreden.
4-2.7 Verbeteringsmogelijkheden
Waar het in het kader van deze leidraad nu met name om gaat zijn de mogelijkheden
die gemeenten hebben om de inzamelresultaten kwalitatief en/of kwantitatief te
verbeteren. We hebben deze mogelijkheden gekoppeld aan de drie factoren die het
gedrag van de burger bepalen: motivatie, capaciteit en gelegenheid (zie ook deel
1/hoofdstuk Model: de burger centraal).
Voor elk van deze factoren geven we u een aantal mogelijkheden om het
scheidingsgedrag en daarmee de inzamelresultaten te beïnvloeden.
Zorg ervoor aan alle drie de factoren in voldoende mate te voldoen om het gewenste
scheidingsgedrag te verkrijgen.
We presenteren u in het volgende schema een aantal mogelijkheden om de
gescheiden inzameling van papier/karton te verbeteren. Aan de hand van deze
voorbeelden kunt u specifiek voor uw eigen gemeente oplossingsrichtingen bedenken.
4-2 Papier/karton

Leidraad GIHA, deel 4 15
factor mogelijke aanpak aandachtspunten
motivatie feedback vanuit inzamelende verenigingen en
scholen over wat zij met het verkregen
subsidiegeld hebben gedaan of gaan doen
capaciteit laten zien hoe en waar papier/karton herverwerkt
wordt via excursies of open dagen
gelegenheid
4-2 Papier/karton
in lokale krant; verenigingsblad wordt slechts
door deel van doelgroep gelezen
samenwerking met oudpapierhandelaar en/of
papierfabriek
h-a-h aankondigen ophaaldagen (via flyers) door verenigingen zelf
communiceren scheidingsregel papier/karton in overleg met oudpapierhandelaar
verhogen inzamelfrequentie bij voorkeur 2x per maand
strategische plaatsing papierbakken tijdig legen (vooral voor en na weekend) en
omgeving goed schoonhouden
goede afspraken met verenigingen en scholen streven naar 100% dekkingsgraad
over het inzamelgebied garantie voor voldoende vrijwilligers
verstrekken inzamelmiddel grootte inzamelmiddel afstemmen op ruimte
in/bij woning
inzamelfrequentie afstemmen op grootte
inzamelmiddel
Een manier om de inzameling van papier/karton een impuls te geven, is het houden
van een themamaand over de afvalfractie.
Om u een idee te geven van mogelijke activiteiten presenteren we de opzet die in
Limburg in november 1997 is toegepast.

Leidraad GIHA, deel 4 16
Themamaand papier/karton
In het kader van het project HAAS/BIS-afval is in Limburg in november 1997 een themamaand
georganiseerd over papier en karton. De opzet geven we hier kort weer.
Betrokkenen
Provincie Limburg, AVL, Limburgse gemeenten en gewesten, Limburgse Milieufederatie, Natuur- en
Milieu-educatie, oudpapierhandelaren, Roermond Zülpich Papier, Informatiecentrum voor karton en
papier, Van Gansewinkel en een extern communicatie-adviseur.
Activiteiten
- openingsmanifestatie (schoolkinderen en kunstenaars maken kunstwerk van papier)
- (openings)acties in de gemeenten (o.a. veiligheidsvestjes voor inzamelende verenigingen)
- TV-programma Cirkel van Papier
- radioprogramma
- postercampagne
- uitdelen nee/ja-stickers door milieugroepen
- verspreiden van flyers door papierinzamelende verenigingen (datum volgende inzameling)
- open dag bij oudpapierhandelaren
- open dag Roermond Papier
- actie papierzorg op scholen
- artikelen in huis-aan-huis bladen en ‘stoppers’
- slotmanifestatie (rondleiding + lunch voor papieren bruidsparen (2 jaar getrouwd)).
Effect
In de twee maanden na de papieractie lag de ingezamelde hoeveelheid papier/karton 24% (2.000 ton)
hoger dan het jaar daarvoor, bij een jaargemiddelde stijging van 12%. De actie is dus een succes
geweest.
Aandachtspunten (op grond van ervaringen betrokken gemeenten)
Gemeentelijke acties bij voorkeur met geringe eigen inspanning (uren, kosten).
Goede afstemming (tijdig, duidelijk) met gemeenten van groot belang.
4-2 Papier/karton

Leidraad GIHA, deel 4 17
4-3 Glas
4-3.1 Inleiding
In dit hoofdstuk geven we informatie over de gescheiden inzameling van glas.
Allereerst presenteren we de inzamelresultaten volgens de meest actuele rapportages.
Daarna beschrijven we de inzamelmethodes die voor glas het meest gangbaar zijn en
geven we indicatieve inzamelkosten voor de verschillende methodes. Verder
presenteren we de scheidingsregel en geven we achtergrondinformatie over de
herverwerking van glas.
Aan het eind van dit hoofdstuk presenteren we u een aantal mogelijkheden om de
motivatie, capaciteit en gelegenheid van burgers te verbeteren. Mogelijk is één van
deze aanpakken ook in uw gemeente toepasbaar of brengen de voorbeelden u op een
idee voor uw eigen gemeente.
4-3.2 Deelname burgers
In een landelijk onderzoek naar scheidingsgedrag [15] geeft 91% van de respondenten
aan glas altijd of bijna altijd apart te houden. Dit percentage blijkt in de hoogbouw lager
te liggen (85%) dan in de laagbouw (91-95%).
Tussen de stedelijkheidsklassen verschilt de deelname niet veel. Alleen in de (zeer)
sterk stedelijke gebieden (89%) lijkt de deelname iets lager te zijn dan in de andere
stedelijkheidsklassen [15].
4-3.3 Huidig inzamelresultaat
In 1998 leverden de gemeenten ruim 324.000 ton glas aan [24] ofwel circa 71% van het
inzamelbare eenmalige glas [31].
Omgerekend hebben gemeenten in 1998 per inwoner gemiddeld 21 kg glas
gescheiden ingezameld.
Een samenvatting van de inzamelresultaten voor glas, gebaseerd op de
statusrapportage van het AOO over 1998 [6], hebben we hieronder weergegeven.
In figuur 4-3.1 tonen we u eerst de inzamelresultaten voor glas over de periode 1996-
1998 [24, 25, 26].
4-3 Glas

Leidraad GIHA, deel 4 18
Figuur 4-3.1: Ontwikkeling gescheiden inzameling glas voor Nederland en per stedelijkheidsklasse 1996-1998
[24, 25, 26]
kg/inwoner/jaar
30
25
20
15
10
5
0
klasse 1 = zeer sterk stedelijk
klasse 5 = niet stedelijk
Nederland klasse 1 klasse 2 klasse 3 klasse 4 klasse 5
stedelijkheid
In figuur 4-3.1 kunt u zien dat het inzamelresultaat voor glas tussen de verschillende
stedelijkheidsklassen niet of nauwelijks varieert en min of meer lijkt te stagneren rond
20 kilo per inwoner per jaar.
4-3.4 Inzamelmethode
Voor de gescheiden inzameling van glas heeft het AOO in het Programma GIHA [3] de
meest geëigende methode (MGM) vastgesteld: een brengsysteem met glasbakken in
een voldoende dichtheid (richtlijn: één bol/bak op 650 inwoners).
Bijna alle gemeenten (99%) pasten in 1998 een brengsysteem toe of een combinatie
van een breng- en haalsysteem. Bijna de helft van de gemeenten (49%) haalt de in de
MGM als richtlijn gegeven dichtheid van 1 container op 650 inwoners.
Inzamelwijze
In onderstaand schema geven we een overzicht van de inzamelresultaten voor glas,
onderverdeeld naar inzamelwijze [6].
alleen haalsysteem alleen brengsysteem gecombineerd systeem
1997 1998 1997 1998 1997 1998
resultaat (kg/inw/jr) 26 23 18 19 22 23
aantal gemeenten onbekend 5 onbekend 441 onbekend 42
Het merendeel van de gemeenten past een brengsysteem toe. Uit het schema kunt u
aflezen dat toepassing van een gecombineerd systeem betere resultaten lijkt op te
leveren dan alleen een brengsysteem.
4-3 Glas
1996 1997 1998 taakstelling 2000

Leidraad GIHA, deel 4 19
Inzameldichtheid
De gemeenten die glas inzamelen via een brengsysteem hadden in totaal in 1998
10.622 brengpunten beschikbaar. In combinatie met een totaal aantal glasbakken van
circa 22.000 [31] betekent dit dat in de gemeenten veelal 2 glasbakken per inzamelpunt
uitstaan [6].
Tot op heden kan, net als voor de papierbakken, geen verband aangetoond worden
tussen de gemiddelde dichtheid van de glasbakken en het inzamelresultaat.
Uit diverse bevolkingsonderzoeken uit 1999 blijkt dat 8-13% van de respondenten glas
niet (altijd) scheidt omdat de glasbak te ver weg staat [29, 31]. Ook geeft men aan dat
de glasbak bij voorkeur op de route naar of bij een winkel moet staan, omdat zij het
glas wegbrengen als zij boodschappen gaan doen [29]. Voor 55% van de Nederlanders
is dit het favoriete moment om glas naar de glasbak te brengen [31].
Hieruit blijkt dat, net als voor de papierbakken, ook voor glasbakken geldt dat de
locatiekeuze naar verwachting een grotere invloed heeft op het inzamelresultaat dan
de dichtheid. Strategische plaatsen voor glasbakken zijn dus met name plaatsen op de
route naar of bij supermarkten en/of in winkelcentra [7], bijvoorbeeld op de
parkeerplaatsen en bij parkeergarages.
Verder betekent het dat gemeenten die qua winkelvoorzieningen een regiofunctie
vervullen, gemiddeld meer glas per inwoner zullen inzamelen dan de buurgemeenten
zonder een dergelijke functie.
Inzamelfrequentie
Het spreekt voor zich dat (over)volle glascontainers geen visitekaartje zijn voor de
reinigingsdienst en dat dit bij de burger tot irritatie kan leiden.
Vooral flatbewoners en inwoners van matig tot zeer verstedelijkte gebieden noemen de
volle glasbakken als reden om glas niet (altijd) gescheiden te houden [7].
Kleurscheiding
Kleurscheiding is nodig voor een optimale verwerking van al het ingezamelde glas.
Toch is ook ongesorteerd glas ('bont' glas) geschikt voor recycling. Van bont glas
maakt men in de glasfabriek, met toevoeging van een extra hoeveelheid groene
scherven, groene flessen.
Ten tijde van het opstellen van het Programma GIHA [3] is met de glasverwerkende
industrie overeengekomen dat 50% van het gescheiden ingezamelde glas in Nederland
op kleur gescheiden moet worden.
Belangrijkste conclusies:
- Een gecombineerd inzamelsysteem (halen en brengen) levert een beter inzamelresultaat dan
alleen brengen.
- Bij glasbakken is strategische plaatsing (supermarkten, winkelcentra) naar verwachting van
grotere invloed op het inzamelresultaat dan de dichtheid.
- Volle c.q. overlopende glasbakken kunnen in bepaalde situaties tot problemen leiden, vooral
als dit regelmatig gebeurt.
4-3 Glas

Leidraad GIHA, deel 4 20
4-3.5 Scheidingsregel
Hieronder treft u de meest recente scheidingsregel voor glas aan [31].
regel: eenmalige glasverpakkingen
wel niet
alle lege eenmalige glasverpakkingen (flessen en
potten) waarin dranken, eten, cosmetica en
medicijnen hebben gezeten
hieronder valt ook klein glas, zoals bijvoorbeeld:
- potjes van babyvoeding
- sambalpotjes
- kruidenpotjes
- tabascoflesjes
- parfumflesjes
- deodorantflesjes
N.B.:
nog gedeeltelijk gevulde glazen verpakkingen van
medicijnen moeten bij de apotheek worden
ingeleverd
4-3 Glas
glas, o.a.:
- gebroken ruiten (vlakglas)
- glaskeramiek (ovenschalen)
- (gebroken) drinkglazen
- gloeilampen
- TL-buizen
- kannen
- kristal
- spiegels
niet-glas (al het overige afval):
- doppen
- deksels
- porselein
- plastic tasjes
- jeneverkruiken
- aardewerk
Verpakkingsglas heeft een specifieke samenstelling. Wanneer er bij de productie van
nieuwe glasverpakkingen glasscherven aan de grondstoffen worden toegevoegd,
moeten die dezelfde samenstelling hebben. Daarom is niet al het glas geschikt voor de
glasbak [31].
4-3.6 Verwerking
Glasrecycling bespaart niet alleen grondstoffen, maar ook veel kostbare energie. Iedere
10% scherven die aan de grondstoffen wordt toegevoegd, levert een energiebesparing
op van 2,5%. Want door glasscherven te gebruiken in het productieproces, kan er bij
veel lagere temperaturen glas worden gemaakt [31].
In nieuw glas wordt gemiddeld 50% oud glas (scherven) verwerkt [29]. Dit levert dus
een energiebesparing op van 12,5%.
Daarnaast levert de glasrecycling een besparing op van grondstoffen: door de inzet van
50% glasscherven wordt de helft van de oorspronkelijk benodigde hoeveelheid zand,
kalk en soda uitgespaard.

Leidraad GIHA, deel 4 21
4-3.7 Verbeteringsmogelijkheden
Waar het in het kader van deze leidraad nu met name om gaat zijn de mogelijkheden
die gemeenten hebben om de inzamelresultaten kwalitatief en/of kwantitatief te
verbeteren. We hebben deze mogelijkheden gekoppeld aan de drie factoren die het
gedrag van de burger bepalen: motivatie, capaciteit en gelegenheid (zie ook deel
1/hoofdstuk Model: de burger centraal).
Voor elk van deze factoren geven we u een aantal mogelijkheden om het
scheidingsgedrag en daarmee de inzamelresultaten te beïnvloeden.
Zorg ervoor aan alle drie de factoren in voldoende mate te voldoen om het gewenste
scheidingsgedrag te verkrijgen.
We presenteren u in het volgende schema een aantal mogelijkheden om de
gescheiden inzameling van glas te verbeteren. Aan de hand van deze voorbeelden
kunt u specifiek voor uw eigen gemeente oplossingsrichtingen bedenken.
factor mogelijke aanpak aandachtspunten
motivatie actie 'Glas voor glas' (eenmalige uitreiking in overleg met Stichting Kringloop Glas
glasservies aan willekeurige glasbakgebruiker) kosteloos voor gemeenten
zelf publiciteit regelen
feedback over gerealiseerde besparingen: zoveel mogelijk visualiseren en vertalen naar
- energieverbruik
-grondstoffen
'tastbare' hoeveelheden
capaciteit laten zien hoe en waar glas herverwerkt wordt via
bijvoorbeeld videomateriaal
website www.glasbak.nl onder de aandacht
brengen van burgers, scholen e.d.
zie nadere toelichting in kader
communiceren scheidingsregel glas in overleg met glasverwerker
gelegenheid strategische plaatsing glasbakken (op de route afstemmen locaties met buurgemeenten
naar en bij supermarkten, winkelcentra)
afvalbak naast glasbak plaatsen voor deksels,
doppen, kurken en dergelijke
tijdig legen en omgeving goed schoonhouden
De Stichting Promotie Glasbak heeft een eigen website opgezet met feiten over de
inzameling en verwerking, promotiemateriaal en dergelijke. Ook de nieuwsbrieven de
stichting (Nieuws uit de glasbak) kunt u via deze site opvragen en lezen.
4-3 Glas

Leidraad GIHA, deel 4 22
WWW.GLASBAK.NL
De website van de Stichting Promotie Glasbak bevat de volgende elementen:
- over de glasbak: feiten en weetjes over de glasinzameling in Nederland en Europa
- flessenpost: een mogelijkheid om te communiceren met willekeurige mensen
- glasnieuws: nieuwsbrieven en meest recente persberichten
- van glas tot glas: in 45 seconden de glasrecycling in beeld.
Specifiek voor de communicatie richting de burgers kijkt u bij Pers & Promotie. Hier vindt u onder
andere:
- artikelen voor gratis gebruik in eigen publicaties, met onder andere de volgende titels:
* de glasbak heeft nooit vakantie
* ook klein glas in de glasbak
* door weer en wind
* rondje glas
* wie het kleine niet eert …
- promotiemateriaal (aan te vragen via een op te vragen bestelformulier)
* sticker
* folder
* videofilm 'Operatie glasbak'
- strip/cartoons van glasbakje
- logo voor gebruik op etiketten.
Deze website is niet alleen handig voor u als gemeente om informatie in te winnen en
voorlichtingsmaterialen van af te nemen. Ook voor de inwoners van uw gemeente of de
scholen is het een leuk opgezette en bezoekwaardige site.
4-3 Glas

Leidraad GIHA, deel 4 23
4-4 Textiel
4-4.1 Inleiding
In dit hoofdstuk geven we informatie over de gescheiden inzameling van textiel.
Allereerst presenteren we de deelname aan gescheiden inzameling van textiel en de
inzamelresultaten volgens de meest actuele rapportages. Daarna beschrijven we de
inzamelmethodes die voor textiel het meest gangbaar zijn. Verder presenteren we de
scheidingsregel en geven we achtergrondinformatie over de herverwerking van textiel.
Aan het eind van dit hoofdstuk presenteren we u een aantal mogelijkheden om de
motivatie, capaciteit en gelegenheid van burgers te verbeteren. Mogelijk is één van
deze aanpakken ook in uw gemeente toepasbaar of brengen de voorbeelden u op een
idee voor uw eigen gemeente.
4-4.2 Deelname burgers
In een landelijk onderzoek naar scheidingsgedrag [15] geeft 79% van de respondenten
aan textiel altijd of bijna altijd apart te houden. Dit percentage blijkt in de hoogbouw
lager te liggen (69%) dan in de laagbouw (82%).
Gemiddeld gezien stijgt het deelnamepercentage naarmate de stedelijkheid van de
gemeenten afneemt [15].
4-4.3 Huidig inzamelresultaat
In 1998 leverden de gemeenten, volgens opgave aan het CBS, ruim 43.000 ton textiel
aan [24]. Gemiddeld is dit 2,6 kg per inwoner. Het is zeer waarschijnlijk dat deze
hoeveelheid in werkelijkheid hoger ligt. De aanwezigheid van commerciële inzamelaars
beperkt het zicht van de gemeenten op de ingezamelde hoeveelheid textiel.
Volgens schattingen van de branche is in 1998 circa 34% meer textiel ingezameld dan
door de gemeenten is opgegeven. In dit geval zou het gemiddelde inzamelresultaat
3,5 kg per inwoner zijn (in plaats van 2,6 kg).
Een samenvatting van de inzamelresultaten voor textiel, gebaseerd op de
statusrapportage van het AOO over 1998 [6], hebben we hieronder weergegeven.
In figuur 4-4.1 tonen we u eerst de inzamelresultaten voor textiel over de periode 1996-
1998 [24, 25, 26].
4-4 Textiel

Leidraad GIHA, deel 4 24
Figuur 4-4.1: Ontwikkeling gescheiden inzameling textiel voor Nederland en per stedelijkheidsklasse 1996-
1998 [24, 25, 26]
kg/inwoner/jaar
6
5
4
3
2
1
0
klasse 1 = zeer sterk stedelijk
klasse 5 = niet stedelijk
Nederland klasse 1 klasse 2 klasse 3 klasse 4 klasse 5
stedelijkheid
In figuur 4-4.1 kunt u zien dat het inzamelresultaat voor textiel toeneemt naarmate de
mate van stedelijkheid afneemt.
Ook is uit figuur 4-4.1 af te lezen dat het inzamelresultaat in de meer stedelijke
gemeenten lijkt te stagneren, terwijl in de minder stedelijke gemeenten nog een
stijgende tendens zichtbaar is.
4-4.4 Inzamelmethode
Voor de gescheiden inzameling van textiel heeft het AOO in het Programma GIHA [3]
de meest geëigende methode (MGM) vastgesteld: een haalsysteem met een inzamelfrequentie
van minimaal 1 keer per kwartaal, aangevuld met een brengsysteem met
textielbakken in een voldoende dichtheid (richtlijn: één bol/bak op 4.500 inwoners).
Circa 60% van de gemeenten paste in 1998 minimaal het haalsysteem van de MGM
toe voor de gescheiden inzameling van textiel [24].
4-4 Textiel
1996 1997 1998 taakstelling 2000

Leidraad GIHA, deel 4 25
Inzamelwijze
In het volgende schema geven we een overzicht van de inzamelresultaten voor textiel
over 1998, onderverdeeld naar inzamelwijze [6].
alleen haalsysteem alleen brengsysteem gecombineerd systeem
1997 1998 1997 1998 1997 1998
resultaat (kg/inw/jr) 2,0 1,9 1,6 1,8 2,9 3,1
aantal gemeenten 124 116 50 61 258 272
aantal inwoners (miljoen) 3,1 3,0 2,1 2,1 6,8 8,6
Het merendeel van de gemeenten past een gecombineerd systeem toe (halen en
brengen) en dit systeem geeft tevens het hoogste gemiddelde inzamelresultaat. Alleen
een brengsysteem komt het minste voor en heeft ook het laagste inzamelresultaat.
Uit het schema blijkt dat in 1998 in vergelijking met 1997 een verschuiving heeft
plaatsgevonden in de verdeling over de inzamelwijze van gemeenten met alleen een
haalsysteem naar gemeenten met alleen een brengsysteem of een gecombineerd
systeem.
Inzamelmiddel
In 375 gemeenten maakten de inzamelende organisatie(s) in 1998 gebruik van de
plastic zak als inzamelmiddel voor de huis-aan-huis inzameling van textiel. Uit een
enquête die KICI in 1999 heeft laten uitvoeren [32], blijkt dat een dergelijke zak voor
veel mensen aanleiding is om 'een opruimactie' te houden in de kledingkast. De zak en
de opruimactie zijn de belangrijkste besliscriteria om met een kledinginzamelingsactie
mee te doen [7].
Inzameldichtheid
De gemeenten die (onder andere) een brengsysteem toepassen voor de inzameling
van textiel, hadden in totaal in 1998 2.496 brengpunten beschikbaar [7]. Dit komt
overeen met gemiddeld 4.309 inwoners per inzamelpunt. Hiermee voldoen de
gemeenten dus min of meer aan de landelijke richtlijn van 1 bak per 4.500 inwoners
Tot op heden kan op basis van de CBS-cijfers geen verband aangetoond worden
tussen de gemiddelde dichtheid en het inzamelresultaat [6]. Er zijn echter ook
onderzoeken uitgevoerd, waaruit blijkt dat de afstand tot de textielbak voor 20% van de
respondenten een reden is om textiel niet in deze bak aan te bieden [7].
Inzamelfrequentie
In 1998 paste 84% van de gemeenten uitsluitend of onder andere een haalsysteem toe
voor de inzameling van textiel. In 72% van deze gemeenten kwamen de inzamelaars
minimaal vier keer per jaar aan huis [6].
Het verband tussen de inzamelfrequentie en het inzamelresultaat is tot op heden niet
onderzocht.
4-4 Textiel

Leidraad GIHA, deel 4 26
Inzamelende organisatie
Op de inzamelmarkt voor textiel zijn diverse partijen actief:
- professionele charitatieve instellingen (KICI, HUMANA, Mensen in Nood en Leger
des Heils)
- charitatieve instellingen op vrijwilligers basis
- commerciële inzamelaars: onder andere CORO, DMW-RECO, COEXA
- kringloopbedrijven, gemeenten of samenwerkende gemeenten
- stichtingen, verenigingen, scholen, kerken (incidentele acties).
De terugkoppeling van de ingezamelde hoeveelheid textiel door de inzamelende
organisaties naar de gemeente is vaak gebrekkig of zelfs geheel afwezig. De meeste
gemeenten hebben weliswaar in de inzamelvergunning de verplichting opgenomen dat
het resultaat aan de gemeente gemeld moet worden, maar in de praktijk blijken deze
meldingen veelal achterwege te blijven. Gemeenten moeten zelf toezien op naleving
van deze meldingsplicht en zouden bij het ingebreke blijven kunnen besluiten tot het
niet meer verstrekken van een volgende vergunning voor de betreffende organisatie.
Volgens de GIHA-evaluatie heeft bijna 80% van de gemeenten de inzameling van
textiel uitbesteed aan kringloopbedrijven en charitatieve instellingen [7]. Dit is een
goede zet, aangezien acht op de tien Nederlanders zijn textiel liever aan een
charitatieve instelling geeft, dan aan een commerciële inzamelaar [32]. Hiervoor is
echter geen cijfermatige onderbouwing voorhanden. Hieruit blijkt echter eens te meer
dat het belangrijk is de burgers goede feedback te geven over het behaalde
inzamelresultaat en, belangrijker nog, wat de charitatieve instellingen met de opbrengst
hebben gedaan.
Gemeenten die goede afspraken hebben gemaakt over het inzamelgebied, halen
betere resultaten dan gemeenten die dat niet doen.
Belangrijkste conclusies:
- Een gecombineerd systeem (halen + brengen) levert het hoogste inzamelresultaat.
- Het verstrekken van een inzamelmiddel (plastic zak) heeft een positieve invloed op de
inzamelresultaten.
- Goede terugkoppeling van inzamelresultaten naar de gemeente is van belang voor goed
inzicht. Via de inzamelvergunning (of het niet-verlenen van de vergunning bij een volgende
aanvraag) kan de gemeente dit afdwingen.
- Onder andere vanwege de grotere betrokkenheid van burgers met charitatieve instellingen
dan met commerciële inzamelaars, verdient de inzameling via deze charitatieve instellingen
de voorkeur.
- Goede afspraken met de inzamelaars over het inzamelgebied leiden tot hogere
inzamelresultaten.
4-4 Textiel

Leidraad GIHA, deel 4 27
4-4.5 Scheidingsregel
Hieronder treft u de scheidingsregel voor textiel aan [30].
regel: draagbare kleding en lakens, dekens, grote lappen stof en gordijnen
wel niet
- kleding (ook sokken, ondergoed e.d.)
- lakens
- dekens
- grote lappen stof (minimaal 25x25 cm)
- gordijnen
- handdoeken
4-4 Textiel
- schoeisel
De definities van de textielstromen, zoals deze door het IPH in 1999 zijn vastgesteld,
stroken niet met de hierboven genoemde scheidingsregel voor textiel. We hebben de
textieldefinities nog even voor u samengevat in onderstaand schema.
nummer stroom/component beschrijving
1.9 textiel
1.9.1 kleding en schoeisel kleding waaronder ook schoeisel of delen daarvan
1.9.2 vloerbedekking tapijten en andere vloerbedekking van textiel
1.9.3 overig textiel overige ingezamelde textielsoorten, zoals lakens en dekens
Zoals u ziet worden bij de definities van het ingezamelde textiel kleding en schoeisel op
één hoop gegooid, terwijl schoeisel niet onder de scheidingsregel valt en derhalve ook
niet onder de inzameltaakstelling valt. Door in de sorteeranalyses dezelfde indeling
voor de textielstromen te hanteren als in de monitoring, kunt u toch een goed beeld
krijgen van de resultaten van de textielinzameling en krijgt u inzicht of het met name
kleding of lakens zijn die de burgers via het restafval ongescheiden aanbieden.
Hanteer zowel voor de registratie van de inzamelresultaten als voor de sorteeranalyses dezelfde
textieldefinities.
Bij huis-aan-huis inzamelacties hanteren de inzamelende organisaties soms eigen
scheidingsregels. Deze regels staan in dat geval afgedrukt op de plastic zak die veelal
verspreid wordt in de week voorafgaand aan de inzameldag.
4-4.6 Verwerking
Het gescheiden ingezamelde textiel wordt uitgesorteerd in een aantal substromen [29]:
- draagbare kleding gaat naar humanitaire doelen
- andere (grote) lappen worden verwerkt tot poetsdoeken
- een deel van het textiel wordt in de textielindustrie als grondstof ingezet.
Over de besparingen die de herverwerking van textiel met zich meebrengt, zijn geen
gegevens bekend.

Leidraad GIHA, deel 4 28
4-4.7 Verbeteringsmogelijkheden
Waar het in het kader van deze leidraad nu met name om gaat zijn de mogelijkheden
die gemeenten hebben om de inzamelresultaten kwalitatief en/of kwantitatief te
verbeteren. We hebben deze mogelijkheden gekoppeld aan de drie factoren die het
gedrag van de burger bepalen: motivatie, capaciteit en gelegenheid (zie ook deel
1/hoofdstuk Model: de burger centraal).
Voor elk van deze factoren geven we u een aantal mogelijkheden om het
scheidingsgedrag en daarmee de inzamelresultaten te beïnvloeden.
Zorg ervoor aan alle drie de factoren in voldoende mate te voldoen om het gewenste
scheidingsgedrag te verkrijgen.
We presenteren u in het volgende schema een aantal mogelijkheden om de
gescheiden inzameling van textiel te verbeteren. Aan de hand van deze voorbeelden
kunt u specifiek voor uw eigen gemeente oplossingsrichtingen bedenken.
factor mogelijke aanpak aandachtspunten
motivatie feedback over opbrengst voor inzamelende
instanties en goede doelen die hiermee gesteund
worden
capaciteit laten zien hoe en waar textiel herverwerkt wordt
via excursies of open dagen
communiceren scheidingsregel diverse
textielstromen
gelegenheid strategische plaatsing textielbakken (bij
supermarkten, winkelcentra)
huis-aan-huis inzamelaars verplichten tot tijdige
verstrekking plastic zak
4-4 Textiel
verplichting tot terugkoppeling resultaten
vastleggen tussen inzamelaar en gemeente
via lokale krant
samenwerking met textielsorteerder / verwerker
in overleg met inzamelende organisaties
tijdig legen en omgeving goed schoonhouden
verhoogt de respons

Leidraad GIHA, deel 4 29
4-5 Klein chemisch afval
4-5.1 Inleiding
In dit hoofdstuk geven we informatie over de gescheiden inzameling van klein
chemisch afval (KCA). Allereerst presenteren we de deelname aan de gescheiden
inzameling en de inzamelresultaten volgens de meest actuele rapportages. Daarna
beschrijven we de inzamelmethodes die voor KCA het meest gangbaar zijn. Verder
presenteren we de scheidingsregel en geven we achtergrondinformatie over de
herverwerking van KCA.
Aan het eind van dit hoofdstuk presenteren we u een aantal mogelijkheden om de
motivatie, capaciteit en gelegenheid van burgers te verbeteren. Mogelijk is één van
deze aanpakken ook in uw gemeente toepasbaar of brengen de voorbeelden u op een
idee voor uw eigen gemeente.
4-5.2 Deelname burgers
In een landelijk onderzoek naar scheidingsgedrag [15] geeft 83% van de respondenten
aan KCA altijd of bijna altijd apart te houden. Dit percentage blijkt in de hoogbouw lager
te liggen (76%) dan in de laagbouw (84-87%).
Gemiddeld gezien stijgt het deelnamepercentage naarmate de stedelijkheid van de
gemeenten afneemt [15].
4-5.3 Huidig inzamelresultaat
In 1998 leverden de gemeenten ruim 22.000 ton KCA aan [24]. Gemiddeld is dit 1,4 kg
per inwoner. De gemiddelde inzamelrespons bedraagt daarmee 56%, uitgaande van
een totale vrijkomende hoeveelheid van 2,5 kg per inwoner. Deze 2,5 kg is de
vrijkomende hoeveelheid KCA per inwoner per jaar waarmee tot en met 2000 gerekend
is.
In figuur 4-5.1 tonen we u eerst de inzamelresultaten voor KCA over de periode 1996-
1998 [24, 25, 26].
4-5 Klein chemisch afval

Leidraad GIHA, deel 4 30
Figuur 4-5.1: Ontwikkeling gescheiden inzameling KCA voor Nederland en per stedelijkheidsklasse 1996-1998
[24, 25, 26]
kg/inwoner/jaar
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
klasse 1 = zeer sterk stedelijk
klasse 5 = niet stedelijk
Nederland klasse 1 klasse 2 klasse 3 klasse 4 klasse 5
stedelijkheid
In figuur 4-5.1 kunt u zien dat het inzamelresultaat voor KCA iets lijkt toe te nemen
naarmate de mate van stedelijkheid afneemt.
Ook is uit figuur 4-5.1 af te lezen dat het inzamelresultaat in alle gemeenten in 1998 is
afgenomen ten opzichte van 1996.
Herziene inzameltaakstelling en inzamelrichtlijn
Recentelijk heeft de Rijksoverheid het beleid ten aanzien de gescheiden inzameling
van KCA gewijzigd. Zowel de producten die tot het KCA worden gerekend als de
inzameltaakstelling is gewijzigd:
- Op basis van de nieuwe KCA-lijst komt het landelijk gemiddelde aanbod aan KCA
op 2,1 kg per inwoner per jaar.
- Het streven naar een 100% inzameling is vertaald naar een 90%-taakstelling.
Dit levert een inzamelrichtlijn van 1,9 kg per inwoner per jaar (90% van 2,1 kg).
4-5.4 Inzamelmethode
Voor de inzameling van KCA bij huishoudens is geen meest geëigende methode
vastgesteld.
De drie belangrijkste basismethoden voor de inzameling van KCA zijn:
1. KCA-depot
2. chemokar (huis-aan-huis, op afroep of standplaats)
3. detailhandel-inzamelsysteem (DIS).
In 1998 hanteerden de meeste gemeenten (58%) een combinatie van
inzamelsystemen, met het accent op één van de genoemde basismethoden [4, 6].
4-5 Klein chemisch afval
1996 1997 1998

Leidraad GIHA, deel 4 31
Inzamelwijze
Onderstaand schema bevat een samenvatting van de resultaten naar inzamelmethode
op grond van de bevindingen van het AOO over 1998 [6].
haalsysteem brengsysteem
resultaat (kg/inwoner/jaar) 0,55 1,0
aantal gemeenten 341 439
aantal inwoners (miljoen) 11,1 13,4
Aan de hand van het vermelde aantal inwoners per systeem kunt u zien dat de meeste
gemeenten een combinatie van beide systemen toepassen. Hierover zijn echter geen
concrete gegevens beschikbaar.
Uit het schema blijkt dat gemeenten het grootste gedeelte van het KCA inzamelen via
het brengsysteem. Ook andere onderzoeken tonen aan de inzameling via een depot
gemiddeld genomen een hoger inzamelresultaat levert dan via de chemokar (huis-aanhuis
of op standplaatsen) [33, 34]. Zeer waarschijnlijk is de combinatie van een KCAdepot
met een brengdepot voor grof huishoudelijk afval een verklarende factor voor dit
succes [33].
Inzamelfrequentie
De frequentie waarmee gemeenten KCA halen varieert van 4 tot 52 keer per jaar.
Diverse onderzoeken geven aan dat er geen verband is tussen de inzamelfrequentie en
het inzamelresultaat [33, 34, 35, 36]. Een hogere frequentie leidt dus niet per definitie
tot een hoger inzamelresultaat.
Chemokarmethode
We kunnen drie verschillende inzamelmethoden onderscheiden voor de chemokar:
- standplaats
- huis-aan-huis
- op afroep.
Drie onderzoeken naar de relatie tussen de inzamelresultaten en de verschillende
chemokarmethoden spreken elkaar tegen. De ene keer vinden de onderzoekers geen
relatie [33], in de andere twee onderzoeken blijkt een zekere voorkeur voor de
inzameling van KCA middels standplaatsen [34, 37]. Een belangrijke reden voor deze
voorkeur is de duidelijkheid voor de burger over tijd en plaats bij toepassing van een
standplaatsmethode [34].
Aandachtspunt bij de toepassing van de chemokar is de (ontwerp) chemokarregeling
[38], waarbij tevens een groot aantal bepalingen van de Regeling vervoer over land van
gevaarlijke stoffen (VLG) [39] van toepassing zijn bij inzameling van KCA via een
chemokar.
Inzamelmoment/openingstijden
De dag en het tijdstip van inzameling zijn wel van invloed op het inzamelresultaat.
Inzameling op zaterdag (standplaatsen of depot) kunnen we zeer zeker als
succesfactor benoemen [4, 33, 37].
De onderzoeken zijn niet eenduidig wanneer het gaat om avondinzameling: in een
aantal gemeenten leidt dit tot goede resultaten [37], in andere gemeenten gaat dit niet
op [33].
4-5 Klein chemisch afval

Leidraad GIHA, deel 4 32
Tot op heden is de vraag wat de meest geëigende methode is, onbeantwoord
gebleven. Enerzijds kunnen de verschillende methoden tot dezelfde inzamelrespons
leiden en anderzijds kunnen ogenschijnlijk dezelfde inzamelmethoden leiden tot zowel
hoge als lage inzamelresultaten.
Combinatie KCA/KGA
De inzameling van klein gevaarlijk afval (KGA) van bedrijven verloopt niet altijd even
succesvol [34]. Dit komt onder andere doordat binnen de huidige regelgeving de
inzameling relatief hoogdrempelig is: bedrijven mogen hun KGA alleen afgeven aan
een bedrijf dat een vergunning heeft voor inzamelen en/of verwerken van gevaarlijk
afval. Voordat de inzameling plaatsvindt moet bekend zijn welke stoffen aan de
inzamelaar worden aangeboden en dit moet vastgelegd zijn in een begeleidingsbrief
die in het inzamelvoertuig aanwezig moet zijn.
De nieuwe (ontwerp) chemokarregeling [38] geeft gemeenten de mogelijkheid een
laagdrempelige inzamelvoorziening op te zetten voor KGA van bedrijven, in combinatie
met KCA. De administratieve handelingen zijn verminderd, maar er dient nog steeds
een aparte registratie gevoerd te worden voor het aangeboden KGA.
Registratie
Uit meerdere onderzoeken blijkt dat de registratie van het ingezamelde KCA, en dan bij
voorkeur per systeem, voor verbetering vatbaar is.
Voor u betekent dit dat u bij de opzet van uw monitoringsysteem rekening houdt met
alle mogelijke variabelen die van invloed kunnen zijn op het inzamelresultaat. In
onderstaand schema ziet de gegevens die naar onze mening in ieder geval
geregistreerd zouden moeten worden.
inzamelwijze systeem specificatie te registreren gegevens
algemeen herkomst aangeboden afval (huishoudens of bedrijven)
brengen KCA-depot vast of mobiel
ingezamelde hoeveelheid per KCA-product per dag
openingstijden
registratie aantal bezoekers (bij voorkeur op tijd)
aangeboden hoeveelheid per bezoeker
kosten inzameling
DIS ingezamelde hoeveelheid per KCA-product per detaillist
openingstijden
1
kosten inzameling
halen chemokar standplaatsen
ingezamelde hoeveelheid per KCA-product
tijdstip en periode per standplaats
aantal bezoekers per standplaats
gemiddelde loopafstand binnen doelgebied tot
standplaats
type bewoners per doelgebied
kosten inzameling
op afroep etcetera
huis-aan-huis etcetera
1 : DIS = detailhandel-inzamel-systeem
4-5 Klein chemisch afval

Leidraad GIHA, deel 4 33
De NVRD start binnenkort een landelijk onderzoek naar de inzamelmethoden voor KCA
en de mogelijkheden voor optimalisatie. De conclusies en aanbevelingen worden
verwacht in 2001 [4].
Belangrijkste conclusies:
- Een brengsysteem levert gemiddeld een beter inzamelresultaat dan een haalsysteem. Een
hogere inzamelfrequentie leidt niet per definitie tot een hoger inzamelresultaat.
- Nader landelijk onderzoek naar de inzamelmethoden moet verdere
optimaliseringsmogelijkheden opleveren.
- Goede registratie van inzamelresultaten en toegepaste inzamelsystemen zijn van groot
belang om tot optimalisatie te kunnen komen.
4-5.5 Scheidingsregel
De scheidingsregel voor KCA is recentelijk herzien en vastgesteld [4]. Deze lijst gaat
per 1 januari 2001 in gebruik.
Een belangrijk criterium voor de producten op de nieuwe lijst was de eenduidigheid
richting de burger.
Van een welles/nietes-lijst is omgeschakeld naar een KCA-lijst, die is ingedeeld naar
categorieën die overeenkomen met de manier waarop men thuis de producten gebruikt.
categorie product (apart houden en aanbieden als KCA)
huishoudelijk
batterijen
spaarlampen/energiezuinige lampen
TL-buizen
vloeibare gootsteenontstopper
lampenolie
petroleum
bestrijdingsmiddelen / insecticiden
medicijnkastje
medicijnen
injectienaalden
kwikthermometers
doe-het-zelf
verf, lak, beits en houtverduurzamingsmiddelen
bij het verven gebruikte producten, zoals terpentine, thinner, verfafbijtmiddel,
verfverdunner, kwastreiniger, kwastontharder en wasbenzine
kwikschakelaars (zoals 'niet-digitale' verwarmingsthermostaten)
hobby
fotofixeer
foto-ontwikkelaar
etsvloeistoffen zoals salpeterzuur of zwavelzuur
zoutzuur
vervoer
accu's
benzine
motorolie, afgewerkte olie, remolie
oliefilters
4-5 Klein chemisch afval

Leidraad GIHA, deel 4 34
4-5.6 Verwerking
Er zijn momenteel 10 producten op de KCA-lijst die na gescheiden inzameling
succesvol (kunnen) worden hergebruikt: (lood)accu's, afgewerkte olie, batterijen,
fotofixeer, foto-ontwikkelaar, kwikschakelaars, kwikthermometers, oliefilters, remolie,
spaarlampen en TL-buizen.
Hiervoor worden verschillende herverwerkingstechnieken toegepast.
Voor de overige producten op de KCA-lijst geldt dat ze in speciale chemische ovens
onder zeer hoge temperaturen worden verbrand, waardoor de uitstoot aan
verontreinigende stoffen tot een minimum beperkt wordt.
4-5.7 Verbeteringsmogelijkheden
Waar het in het kader van deze leidraad nu met name om gaat zijn de mogelijkheden
die gemeenten hebben om de inzamelresultaten kwalitatief en/of kwantitatief te
verbeteren. We hebben deze mogelijkheden gekoppeld aan de drie factoren die het
gedrag van de burger bepalen: motivatie, capaciteit en gelegenheid (zie ook deel
1/hoofdstuk Model: de burger centraal).
Voor elk van deze factoren geven we u een aantal mogelijkheden om het
scheidingsgedrag en daarmee de inzamelresultaten te beïnvloeden.
4-5 Klein chemisch afval

Leidraad GIHA, deel 4 35
Zorg ervoor aan alle drie de factoren in voldoende mate te voldoen om het gewenste
scheidingsgedrag te verkrijgen.
We presenteren u in het volgende schema een aantal mogelijkheden om de
gescheiden inzameling van KCA te verbeteren. Aan de hand van deze voorbeelden
kunt u specifiek voor uw eigen gemeente oplossingsrichtingen bedenken.
factor mogelijke aanpak aandachtspunten
motivatie feedback over inzamelresultaten
feedback over milieuresultaten:
zoveel mogelijk visualiseren en vertalen naar
- besparing energie en grondstoffen
'tastbare' hoeveelheden
- vermindering emissies schadelijke stoffen
spaarsysteem (per KCA-aanbieding) met plaats en wijze van uitgifte spaarkaart
beloning bij volle kaart 1 knip/stempel per aanbieding
capaciteit communiceren nieuwe KCA-lijst (eenduidig en gebruik maken van c.q. aanhaken bij
meerdere malen)
communicatiecampagne VROM
gerichte communicatie voorafgaand aan de opnemen op jaarlijkse afvalkalender
inzameling (huis-aan-huis of halteplaats) reminder in lokale krant om burgers te
attenderen op komende inzameling
laten zien hoe en waar KCA herverwerkt wordt samenwerking met KCA-verwerkers (olie-
via excursies of open dagen
recycling, chemie-ovens)
gelegenheid algemeen gratis aanbiedmogelijkheden
verstrekken KCA-box (eenmalig)
(ontleend aan inzameldep bij voorkeur onderbrengen bij
Programma ot
brengdepot voor grofvuil
GIKCA [4])
afstemming openingstijden op
wensen burgers (bijvoorbeeld
koopavonden, zaterdag)
inlevermogelijkheid bij retourette
chemokar als mobiel depot inzetten op
brengdepot / gemeentewerf
zowel bij haal- als brengsysteem
afstemming inzameltijden op
wensen burgers
herkenbare standplaats op bij dichtbevolkte bebouwing (flats) en op
strategische locatie
drukbezochte punten (winkelcentra)
DIS laagdrempelig voor burgers
zorgen voor inzamelmiddelen, afvoer en
verwijdering (goede afspraken)
vergoeding voor detailhandel overwegen
aanbieding KGA door bedrijven zo veel
mogelijk proberen te voorkomen
1
huidig aanbod (batterijen,
loodaccu's, medicijnen,
injectienaalden) uitbreiden met:
- spaarlampen
- TL-buizen
- verf
- oplosmiddelen gemeentelijk depot nodig als achtervang voor
burgers en innamepunt voor detailhandel
1 : DIS = detailhandel-inzamel-systeem
Voor de genoemde verbeteringsmogelijkheden voor de gelegenheid van de burger,
geldt dat onderzoek tot op heden nog niet heeft kunnen aantonen dat ze effect hebben.
Ook hier geldt weer dat met name de balans tussen motivatie, capaciteit en
gelegenheid goed in het oog moet worden gehouden.
4-5 Klein chemisch afval

Leidraad GIHA, deel 4 36
Nieuwe KCA-lijst
De introductie van de nieuwe KCA-lijst dient zorgvuldig te verlopen. Met name de reden
waarom de overheid bepaalde producten nu niet langer tot het KCA rekent, moet
duidelijk naar voren komen in de communicatie met de burgers. We willen immers
voorkómen dat de burgers bijvoorbeeld een onveilig gevoel krijgen nu 'gevaarlijk' afval
weer gewoon bij het restafval mag.
Het Ministerie van VROM zal zorgen voor een landelijke voorlichtingscampagne voor
burgers, het ontwikkelen van ondersteunend voorlichtingsmateriaal voor gemeenten en
het informeren van inzamelaars en detailhandel (via de diverse branches).
De communicatie-activiteiten die VROM gepland heeft, hebben we hieronder
samengevat.
middelen en activiteiten planning verantwoordelijk
bekendmaken lijst door
medio oktober 2000 VROM/AOO
- directe mailing aan gemeenten, provincies en
inzamelbranche
- informatie op internet
- persbericht aan landelijke en vakpers
verspreiden Programma GIKCA oktober 2000 VROM/AOO
versturen voorlichtingsmateriaal aan gemeenten,
inzamelbranche en andere organisaties
november/december 2000 VROM/AOO
versturen mailing aan branches november 2000 VROM
organiseren informatiebijeenkomst gescheiden
inzameling
19 december 2000 AOO
uitvoeren landelijke media/advertentiecampagne via
tijdschriften (vrouwen-, hobby- en vakbladen)
januari en voorjaar 2001 VROM/AOO
versturen mailing aan bedrijven en inzamelaars januari 2001 branche-organisaties
Zoals u in het schema kunt zien, ontwikkelt VROM een aantal middelen die u als
gemeente kunt gebruiken in de informatievoorziening richting de burger. Concreet gaat
het om de volgende middelen:
- informatiefolder (lijst + korte achtergronden / uitleg KCA)
- sticker met KCA-lijst.
Daarnaast krijgt u onder andere een vraag- en antwoordbrochure, die u helpt vragen
van de burgers te beantwoorden. Ook ontwikkelt VROM een aantal voorbeeldartikelen,
die u kunt gebruiken voor bijvoorbeeld uw gemeentepagina.
Alle informatie kunt u ook digitaal opvragen op de websites van het AOO (www.aoo.nl)
en VROM (www.minvrom.nl/milieu).
Voor u is de invoering van de nieuwe KCA-lijst een goed aanknopingspunt om de
gescheiden inzameling van KCA een impuls te geven. Bijvoorbeeld door de
communicatie over de nieuwe KCA-lijst te koppelen aan verbetering van de
inzamellogistiek.
Denkt u nog maar eens aan het analysemodel: niet alleen de capaciteit aanpakken
(kennis overdragen), maar ook de gelegenheid verbeteren voor zover nodig.
Een aantal belangrijke aandachtspunten bij de communicatie over de nieuwe KCA-lijst
hebben we hier voor u samengevat.
4-5 Klein chemisch afval

Leidraad GIHA, deel 4 37
Aandachtspunten bij communicatie rond nieuwe KCA-lijst
- Informatie geven over recycling (wat gebeurt er mee).
- Informatie over hoe de KCA-producten die van de lijst zijn verdwenen, op een veilige manier
kunnen worden weggegooid.
- Hoe gaat de inzamelaar om met aanbieding van een product dat niet meer op de KCA-lijst
staat?
- Aandacht op afvalkalender voor nieuwe KCA-lijst (eventueel verwijzen naar folder).
- Overbrugging periode dat 'oude' KCA-producten wel voorzien zijn van een KCA-logo, maar
niet meer op de KCA-lijst staan (bijvoorbeeld nagellak).
4-5 Klein chemisch afval

Leidraad GIHA, deel 4 38
4-5 Klein chemisch afval

Leidraad GIHA, deel 4 39
4-6 Klein wit- en bruingoed
4-6.1 Inleiding
In dit hoofdstuk geven we informatie over de gescheiden inzameling van klein wit- en
bruingoed (klein WEB).
De gescheiden inzameling van een deel van de productcategorieën uit het Besluit
verwijdering wit- en bruingoed [40] is verplicht gesteld vanaf 1 januari 2000. In het
algemeen worden deze productcategorieën aangeduid als klein wit- en bruingoed.
Allereerst presenteren we de deelname aan gescheiden inzameling van klein WEB en
de inzamelresultaten volgens de meest actuele rapportages. Daarna beschrijven we de
inzamelmethodes die voor klein WEB tot nu toe worden toegepast. Verder presenteren
we de scheidingsregel en geven we achtergrondinformatie over de herverwerking van
klein WEB.
Aan het eind van dit hoofdstuk presenteren we een aantal mogelijkheden om de
motivatie, capaciteit en gelegenheid van burgers te verbeteren. Mogelijk is één van
deze aanpakken ook in uw gemeente toepasbaar of brengen de voorbeelden u op een
idee voor uw eigen gemeente.
4-6.2 Deelname burgers
Er is ons geen landelijk onderzoek bekend naar de deelname van de burgers aan de
gescheiden inzameling van klein WEB.
4-6.3 Huidig inzamelresultaat
In 1999 hebben de Nederlandse gemeenten 50.000 stuks klein WEB gescheiden
ingezameld [41]. In totaal gaat het om een gewicht van circa 387 ton.
Hoewel de gescheiden inzameling van klein WEB in 1999 nog niet verplicht was,
hebben gemeenten toch al 10% van het aanbodpotentieel van ruim 500.000 stuks klein
WEB ingezameld.
De NVRD heeft op basis van monitoringgegevens van CREM uit 1998
referentiegetallen ontwikkeld voor het aantal afgedankte wit- en bruingoedapparaten
[42], dat na de inwerkingtreding van het gehele Besluit verwijdering wit- en bruingoed
naar verwachting zal vrijkomen.
Voor de afvalstroom klein WEB, zoals we die in deze leidraad definiëren, is het
potentiële jaaraanbod bepaald op 305 afgedankte apparaten per 1.000 inwoners ofwel
circa 0,7 stuks per huishouden. Klein WEB is dus een relatief kleine afvalstroom.
4-6.4 Inzamelmethode
Met ingang van 1 januari 2000 verplicht het Besluit wit- en bruingoed [40] gemeenten
niet alleen groot WEB maar ook klein WEB gescheiden in te zamelen. Verder moet in
de gemeente een brengvoorziening zijn.
Met ingang van de genoemde datum geldt de oud-voor-nieuw-regeling ook voor klein
WEB. Dit betekent dat de detailhandel, als de burger een 'klein WEB apparaat' koopt,
verplicht is een soortgelijk apparaat in te nemen als de burger daarom vraagt.
4-6 Klein wit- en bruingoed

Leidraad GIHA, deel 4 40
Diverse gemeenten hebben in de afgelopen jaren 1999 proefprojecten uitgevoerd met
betrekking tot de inzameling van klein WEB. Hierover is een samenvattende rapportage
verschenen [43].
In deze leidraad geven we een overzicht van de verschillende inzamelmethoden die
gemeenten voor klein WEB kunnen toepassen. Hierbij maken we onderscheid tussen
burgers en detailhandel.
Burgers
Voor de gescheiden inzameling van klein WEB passen gemeenten de volgende
methoden toe:
- brengen naar brengdepot
- brengen naar kringloopbedrijf
- brengen naar deelnemende detaillisten
* oud voor nieuw
* algemeen inleverpunt
- brengen naar WEB-bak (à la glasbak)
- brengen naar chemokar (standplaatsen)
- halen via de chemokar.
Aanvullende mogelijkheden die in de proefprojecten verder niet zijn toegepast, zijn
onder andere halen via een kringloopbedrijf of door de gemeente. Ook is inzameling via
een retourette nog een aanvullende brengmogelijkheid voor de burgers.
Detaillisten
De inzameling van klein WEB dat burgers bij detaillisten hebben ingeleverd, kan op de
volgende manieren plaatsvinden:
- WEB-container op afroep laten legen door inzameldienst
- brengen naar gemeentewerf
- brengen naar regionaal overslagstation (ROS) of kringloopbedrijf.
Hierbij willen we nog opmerken dat gemeenten op basis van afspraken met de Stichting
Nederlandse Verwijdering Metalektro Producten (NVMP) niet verplicht zijn klein WEB
van detaillisten op de gemeentewerf te accepteren.
De belangrijkste conclusies die uit alle projecten getrokken kunnen worden, hebben we
hier voor u samengevat. Voor een uitgebreide beschrijving verwijzen we naar [43].
Belangrijkste conclusies:
- Zoveel mogelijk aansluiten bij bestaande inzamelsystemen, zoals brengdepot, chemokar,
inzameling groot WEB en kringloopbedrijf.
- Inzameling via detailhandel als aanvullende mogelijkheid (meest laagdrempelige voorziening
(eenvoudig en gemakkelijk) en goede WEB-kwaliteit).
- Laagdrempelige inzamelvoorzieningen moeten burgers weerhouden van de gemakkelijkste
weg (afvoer via het restafval).
- Meerdere systemen naast elkaar toepassen teneinde de burger voldoende
inlevermogelijkheden te bieden.
- Inzameling via detailhandel en chemokar beperken tot apparaten met maximaal
boodschappentasformaat.
- WEB-bak (à la glasbak) leidt tot slechte WEB-kwaliteit.
4-6 Klein wit- en bruingoed

Leidraad GIHA, deel 4 41
Regionaal Overslag Station (ROS)
Voor een efficiënte afvoer van WEB van de gemeenten naar de
producenten/importeurs is door de NVRD een landelijk dekkende structuur opgezet van
regionale overslagstations (ROSsen). Op de ROSsen vindt inname, opslag, sortering
en registratie van het gemeentelijk WEB plaats [41].
Als gemeente moet u een contract sluiten met één van de ROSsen om WEB aan te
mogen leveren. In deze contracten zijn onder andere de aanlevervoorwaarden en
vergoedingen vastgelegd. De NVRD coördineert voor gemeenten en ROSsen de
verwijdering van het WEB. Het ROS heeft op haar beurt contracten met de organisaties
waarin de producenten vertegenwoordigd zijn: de NVMP en ICT Nederland.
Via het ROS krijgt u containers en boxpallets ter beschikking voor de inzameling van
WEB. U kunt het aangeboden WEB in principe ongesorteerd in de containers plaatsen.
De containers kunt u op afroep door het ROS laten legen of ophalen [41].
De ROSsen sorteren het aangeboden wit- en bruingoed in de volgende vijf categorieën:
1. koel- en vriesapparatuur
2. overig groot witgoed
3. televisies
4. ICT-apparatuur
5. overig wit- en bruingoed.
In het volgende schema hebben we voor u op een rij gezet welke productcategorieën
en producten uit de Regeling aanwijzing producten wit- en bruingoed [5] nu tot de
categorie 'overig wit- en bruingoed' worden gerekend. Deze indeling komt overeen met
de indeling die onder andere in de CBS-enquête gehanteerd wordt.
4-6 Klein wit- en bruingoed

Leidraad GIHA, deel 4 42
categorie (art.nr. uit [5]) specificatie
geluidsapparatuur (8) - radio-ontvangstapparatuur en –weergaveapparatuur, zoals tuner, versterker,
receiver, antenne, geluidsbox en koptelefoon
- geluidsopname en –weergaveapparatuur, zoals platenspeler, band- en
cassetterecorder, DAT-recorder, cd-speler of MD-speler
- audiorack of stack-, mini- of midiset
- klokradio, soundmixer en elektr(on)ische muziekinstrumenten
elektrische en
elektronische
oplaadapparatuur (13)
elektrische en
elektronische
keukenapparatuur (14)
elektrische en
elektronische gereedschap
(15)
andere elektrische en
elektronische
huishoudelijke apparatuur
(16)
- batterij-oplader
- accu-oplader en adaptor
- kook- en voedselbereidingsapparatuur waaronder dompelaar, kook- of
warmhoudplaat, bordenwasser, barbecue-, fondue- en gourmetset, friteuse (zonder
olie of vet), snelkoker, flessenwarmer, eierkoker, broodbakmachine, broodrooster,
tosti- of wafelijzer, steengrill en ijsmachinekoffiemolen en koffie-, thee- en espressoapparaat
- keuken- of snijmachine, mes, messenslijper, blikopener, citruspers, sapcentrifuge,
mixer en blender
- draai-, frees- of schaafmachine
- boor-, zaag-, slijp-, niet-, schuur- of schroefapparatuur
- regel- en meetapparatuur
- tuingereedschap
- soldeerbout, verfstripper, hogedrukspuit
- naaimachine, breimachine, strijkijzer, stofzuiger (zonder stofzuigerzak) en
kruimeldief
- zonnebank en -hemel, gezichtsbruiner, solarium en infraroodlamp
- overige personal care apparaten waaronder haarbehandelingsapparatuur,
scheerapparaat, krultang, haardroger, tandenborstel, monddouche,
massageapparaat en neustondeuse
- deken, speelgoed, pomp en klok
Indien u inzicht wilt krijgen in de omvang van de afvalfractie klein WEB, kunt u ofwel
zelf het aangeboden WEB tellen en/of wegen of u maakt afspraken met het ROS over
terugkoppeling van de uitgesorteerde hoeveelheden WEB per categorie.
4-6.5 Scheidingsregel
Zoals in de inleiding reeds is aangegeven, worden alle productcategorieën die de
gemeenten met ingang van 1 januari 2000 gescheiden moeten inzamelen, globaal als
klein wit- en bruingoed aangemerkt. Onder deze productcategorieën bevinden zich
echter apparaattypen die niet direct als klein van omvang kunnen worden aangemerkt.
Denk bijvoorbeeld maar aan de omvang van warmwaterapparatuur, zoals boilers en
geisers.
In de paragraaf over inzamelmethoden hebben we al aangegeven dat de
hanteerbaarheid van het product van invloed is op de toe te passen inzamelmethode.
Daarom spreken we in het kader van deze leidraad bij klein WEB over het
'boodschappentasformaat'.
Met andere woorden: onder klein wit- en bruingoed verstaan we die producten, die min
of meer in een boodschappentas passen.
4-6 Klein wit- en bruingoed

Leidraad GIHA, deel 4 43
De scheidingsregel voor klein WEB die u als gemeente met de burgers kunt
communiceren, luidt als volgt:
alle elektrische apparaten,
voorzien van een stekker, adaptor, accu of batterij,
die in een boodschappentas passen
De wijze waarop u als gemeente vervolgens het aangeboden wit- en bruingoed moet
sorteren, staat in principe los van de scheidingsregel die u met de burger
communiceert.
4-6.6 Verwijderingsbijdrage
Voor een deel van de kleine elektrische apparaten wordt sinds 1 april 2000 een
verwijderingsbijdrage geheven. Dit betekent dat de burgers bij aankoop van een nieuw
apparaat een bedrag betalen, waarmee de herverwerking van deze afvalstroom
bekostigd wordt.
Lijsten waarop deze verwijderingsbijdragen vermeld staan, kunt u opvragen bij de
Stichting Nederlandse Verwijdering Metalektro Producten (NVMP). Ook heeft deze
stichting lijsten met zogenaamde vrije artikelen waarop geen verwijderingsbijdrage
geheven wordt, maar waarvoor wel een innameverplichting geldt.
Tevens heeft de NVMP een lijst opgesteld met producten die niet onder het Besluit
verwijdering wit- en bruingoed vallen.
De genoemde lijsten kunt u opvragen op het volgende adres:
Stichting NVMP
tel. 079-3531123
e-mail: nvmp@fme.nl
internet: http://www.nvmp.nl
4-6.7 Verwerking
Een belangrijk doel van de gescheiden inzameling van klein WEB is het streven naar
producthergebruik.
Voor zover de ingeleverde apparaten kapot zijn en niet meer te repareren, worden de
apparaten gedemonteerd en gescheiden in de afzonderlijke materiaalcomponenten.
4-6 Klein wit- en bruingoed

Leidraad GIHA, deel 4 44
4-6.8 Verbeteringsmogelijkheden
Waar het in het kader van deze leidraad nu met name om gaat zijn de mogelijkheden
die gemeenten hebben om de inzamelresultaten kwalitatief en/of kwantitatief te
verbeteren. We hebben deze mogelijkheden gekoppeld aan de drie factoren die het
gedrag van de burger bepalen: motivatie, capaciteit en gelegenheid (zie ook deel
1/hoofdstuk Model: de burger centraal).
Voor elk van deze factoren geven we u een aantal mogelijkheden om het
scheidingsgedrag en daarmee de inzamelresultaten te beïnvloeden.
Zorg ervoor aan alle drie de factoren in voldoende mate te voldoen om het gewenste
scheidingsgedrag te verkrijgen.
De gescheiden inzameling van klein WEB is nog relatief nieuw. We presenteren u in
het volgende schema een aantal mogelijkheden om de gescheiden inzameling van
klein WEB vorm te geven of te verbeteren. Aan de hand van deze voorbeelden kunt u
specifiek voor uw eigen gemeente oplossingsrichtingen bedenken.
factor mogelijke aanpak aandachtspunten
motivatie feedback over inzamelresultaten
feedback over milieuresultaten:
zoveel mogelijk visualiseren en
- besparing energie en grondstoffen
vertalen naar 'tastbare' hoeveelheden
- vermindering emissies schadelijke stoffen
beloning (of kans op prijs) bij aanbieding klein WEB registratie adresgegevens aanbieders
capaciteit klein WEB-lijst duidelijk en meerdere malen communiceren zie ook NVMP
gelegenheid
inlevermogelijkheden via alle mogelijke kanalen duidelijk
maken
laten zien hoe en waar klein WEB gesorteerd wordt via
excursies of open dagen
algemeen aanhaken bij bestaande inzamelstructuren
voor grofvuil, groot WEB, KCA (DIS 1 ) en
dergelijke
4-6 Klein wit- en bruingoed
samenwerking met ROS,
kringloopbedrijf
gezien laag aanbodpotentieel in
eerste instantie geen nieuwe
inzamelstructuur opzetten
brengdepot aparte bak / box-pallet voor klein WEB zorgen voor goede herkenbaarheid
chemokar naast KCA ook klein WEB accepteren zie nieuwe chemokar-regeling
kringloopbedr
ijven
DIS 1
1 : DIS = detailhandel-inzamel-systeem
betrekken bij inzameling
kansrijke aanvulling op bestaande
systemen (voorkeur voor supermarkten)
goede registratie vereist
(producthergebruik/materiaalhergebru
ik, stuks/kg's)
controle mogelijk op compleetheid
aangeboden apparaten
minder vervuiling in ingezameld
materiaal
medewerking/enthousiasme van
eigenaar/filiaalhouder van groot
belang voor succes
opvallende plaatsing van
inzamelmiddel (120-140 l) in winkel
goede afspraken over afvoer
ingezameld materiaal (inzameling
door gemeente of brengen naar
gemeentewerf of ROS)

Leidraad GIHA, deel 4 45
Als voorbeeld van een campagne om de burgers bekend te maken met de
inlevermogelijkheden voor klein WEB bij de detaillist (oud voor nieuw), presenteren we
u de opzet van de campagne van het Platform Voorlichting Afvalstoffen (PVA)
Amsterdam, die in mei 2000 is uitgevoerd.
Aanbieding: U de nieuwe, wij de oude
Dit is de slogan die in de campagne-opzet is gebruikt, 'uitgesproken' door aansprekende
Amsterdammers die trots hun oude apparaat tonen, dat zij niet weggooien maar inleveren voor een
tweede leven.
De pay off geeft de motivering: Belangrijk voor ons milieu!
Opzet
Het concept is uitgewerkt in de volgende middelen/media:
- thema-advertenties in weekbladen en Parool
- actie-advertenties in weekbladen
- uitzendingen Migranten-TV
- radiospotjes
- persbericht
- items in het Amsterdams Afvaljournaal en de Stadsbladadvertorial
- bioscoopreclame (dia)
- posters op mupi's
- campagnestoppers voor eigen publicaties van stadsdelen.
De campagne presenteert de nieuwe regeling als een service van de winkelier. De consument wordt
gewezen op het gemak en nut in plaats van dat hij 'gemaand' wordt iets te doen.
4-6 Klein wit- en bruingoed

Leidraad GIHA, deel 4 46
4-6 Klein wit- en bruingoed

Leidraad GIHA, deel 4 47
4-7 Groot wit- en bruingoed
4-7.1 Inleiding
In dit hoofdstuk geven we informatie over de gescheiden inzameling van groot wit- en
bruingoed (groot WEB).
De gescheiden inzameling van een deel van de productcategorieën uit het Besluit
verwijdering wit- en bruingoed [40] is voor gemeenten verplicht gesteld vanaf 1 januari
1999. In het algemeen worden deze productcategorieën aangeduid als groot wit- en
bruingoed.
Allereerst presenteren we de deelname aan de gescheiden inzameling van groot WEB
en de inzamelresultaten volgens de meest actuele rapportages. Daarna beschrijven we
de inzamelmethodes die voor groot WEB tot nu toe worden toegepast. Verder
presenteren we de scheidingsregel en geven we achtergrondinformatie over de
herverwerking van groot WEB.
Aan het eind van dit hoofdstuk presenteren we u een aantal mogelijkheden om de
motivatie, capaciteit en gelegenheid van burgers te verbeteren. Mogelijk is één van
deze aanpakken ook in uw gemeente toepasbaar of brengen de voorbeelden u op een
idee voor uw eigen gemeente.
4-7.2 Deelname burgers
In een landelijk onderzoek naar scheidingsgedrag [15] geeft 75% van de respondenten
aan elektrische apparaten altijd of bijna altijd apart te houden. Dit percentage is
constant in de verschillende bouwtypen.
Gemiddeld gezien is het deelnamepercentage met name in de zeer stedelijke gebieden
lager dan in de niet-stedelijke gebieden [15].
4-7.3 Huidig inzamelresultaat
In 1998 leverden de gemeenten, volgens opgave aan het CBS, ruim 25.000 ton wit- en
bruingoed aan [24]. Aangezien gescheiden inzameling van klein wit- en bruingoed in
1998 nog nauwelijks aan de orde was, gaan we ervan uit dat de genoemde
hoeveelheid volledig betrekking heeft op groot wit- en bruingoed.
Volgens cijfers van de NVRD is de hoeveelheid ingezameld groot wit- en bruingoed in
1999 gestegen tot 32.819 ton [42], ofwel een stijging van ruim 30% ten opzichte van
1998.
Uit deze cijfers kunt u afleiden dat de gemeenten in 1999 een belangrijke stap vooruit
gemaakt hebben in de gescheiden inzameling van deze afvalstroom.
De NVRD heeft op basis van monitoringgegevens van CREM uit 1998
referentiegetallen ontwikkeld voor het aantal afgedankte wit- en bruingoedapparaten
[42], dat na de inwerkingtreding van het gehele Besluit verwijdering wit- en bruingoed
[40] naar verwachting zal vrijkomen.
Voor de productcategorieën die we in het kader van deze leidraad tot het groot WEB
rekenen, hebben we in het volgende schema het jaarlijks aanbodpotentieel
weergegeven (de verwachte afgedankte apparaten) [42, 44].
4-7 Groot wit- en bruingoed

Leidraad GIHA, deel 4 48
1998 eenheid koel- en vriesapparatuur
4-7 Groot wit- en bruingoed
overig groot
witgoed
televisies ICT-apparatuur totaal
afgedankt per 1.000 aantal 37,7 71,7 30 86,3 225,7
inwoners kg 1.275 4.322 896 644 7.137
afgedankt per 1.000 aantal 86,0 163,5 68,4 196,8 514,6
huishoudens kg 2.907 9.854 2.043 1.468 16.272
Gemiddeld komen er per huishouden jaarlijks 0,5 stuks groot WEB-apparaten vrij.
In figuur 4-7.1 vergelijken we de inzamelresultaten voor groot WEB over 1999 met het
aantal apparaten dat we per jaar verwachten als het gehele Besluit verwijdering wit- en
bruingoed inwerking is getreden [40].
Figuur 4-7.1: Inzamelresultaten 1999 per productgroep versus aanbodpotentieel 2000 [42]
hoeveelheid (ton)
80.000
60.000
40.000
20.000
0
koel- en vries overig groot w itgoed televisies ICT-apparatuur
gescheiden ingezameld 1999 afgedankte hoeveelheid per jaar
In figuur 4-7.1 kunt u zien dat met name de gescheiden inzameling van koel- en
vriesapparatuur in 1999 al goed van de grond is gekomen.
Onvolledig zicht op inzamelstromen
Als gemeente heeft u geen zicht op het totaal van alle gescheiden ingezamelde WEB-stromen.
De detaillisten hebben de keuze de apparaten bij u in te leveren of bij het ROS of de
producenten/importeurs. Doen ze dat bij de laatstgenoemde groep dan zijn de gemeentelijke
inzamelresultaten natuurlijk lager.
Ook de afzet aan de oud-ijzerhandel kan de inzamelresultaten van de gemeente beïnvloeden.
Een andere mogelijke vertroebeling treedt met name op in gemeenten die een winkelcentrum hebben
met een regiofunctie. Via de wit- en bruingoeddetaillisten ontvangen de gemeenten apparaten die
afkomstig zijn uit buurgemeenten.
Uit het voorgaande moge duidelijk zijn dat een laag inzamelresultaat niet per definitie betekent
dat de inzamelstructuur in uw gemeente ontoereikend zou zijn!

Leidraad GIHA, deel 4 49
4-7.4 Inzamelmethode
Met ingang van 1 januari 1999 zijn gemeenten op grond van het Besluit wit- en
bruingoed verplicht een aantal productcategorieën, samengevat onder de noemer groot
WEB, gescheiden in te zamelen.
De gemeenten hebben zowel een haal- als een brengplicht voor deze afvalstroom.
Verder geldt met ingang van de genoemde datum een oud-voor-nieuw-regeling. Dit
betekent dat de detailhandel, als de burger een 'groot WEB apparaat' koopt, verplicht is
een soortgelijk apparaat in te nemen als de burger daarom vraagt.
Burgers
Voor de gescheiden inzameling van groot WEB passen gemeenten de volgende
methoden toe:
- brengen naar brengdepot
- brengen naar kringloopbedrijf
- brengen naar deelnemende detaillisten (oud voor nieuw)
- halen aan huis
* als onderdeel van grofvuilinzameling
* aparte WEB-route.
Het AOO heeft bij 100 gemeenten onderzocht hoe zij in 1999 het groot WEB
inzamelden [41]. Alle onderzochte gemeenten maken gebruik van een brengpunt
binnen de gemeente. De meeste gemeenten exploiteren dit brengpunt zelf, maar in 7%
van de gemeenten is de exploitatie in handen van een ROS, kringloopwinkel of
particuliere inzamelaar. Daarnaast maakt 9% van de gemeenten gebruik van een
brengpunt in een buurgemeente.
In 51% van de onderzochte gemeenten haalt de gemeentelijke reinigingsdienst zelf het
WEB bij de burger aan huis op, maar steeds meer gemeenten laten dit over aan
kringloopwinkels. Hun aandeel in de inzameling neemt toe, en bedroeg in juni 1999 al
26%.
De methoden die voor de inzameling aan huis worden toegepast, hebben we
weergegeven in figuur 4-7.2.
Figuur 4-7.2: Toegepaste haalmethoden voor WEB in 1999 [41]
47%
6%
4%
4-7 Groot wit- en bruingoed
8%
35%
halen via grofvuil op afroep
halen via vaste grofvuilroute
halen via WEB op afroep
halen via vaste WEB-route
geen hah-inzameling

Leidraad GIHA, deel 4 50
Uit figuur 4-7.2 kunt u aflezen dat in 53% van de gemeenten (47% + 6%) het WEB
ingezameld wordt via een speciaal voor dit doel ingesteld WEB-haalsysteem,
grotendeels op afroep.
De overige gemeenten (43%) zamelen WEB tegelijkertijd met het overige grofvuil in,
veelal op afroep. Men laadt het WEB in een aparte vrachtwagen of selecteert het later
uit. In 4% van de gemeenten wordt WEB niet aan huis ingezameld.
Voor u als gemeente is met name van belang te weten welke methode het meest
efficiënt werkt. Mede door veelal gebrekkige registratie van de ingezamelde WEBstromen
is het niet mogelijk gebleken de inzamelresultaten per inzamelmethode te
analyseren.
Belangrijkste conclusies:
- Gemeenten besteden de inzameling aan huis steeds meer uit aan kringloopbedrijven.
Hierdoor is naar verwachting meer producthergebruik mogelijk dan via de andere
inzamelsystemen.
- De registratie van ingezamelde hoeveelheden is nog gebrekkig.
- Meer dan de helft van de (onderzochte) gemeenten hanteert een apart haalsysteem voor
WEB, veelal op afroep.
Regionaal Overslag Station (ROS)
Voor een efficiënte afvoer van WEB van de gemeenten naar de
producenten/importeurs is door de NVRD een landelijk dekkende structuur opgezet van
regionale overslagstations (ROSsen). Op de ROSsen vindt inname, opslag, sortering
en registratie van het gemeentelijk WEB plaats [41].
Als gemeente moet u een contract sluiten met één van de ROSsen om WEB aan te
mogen leveren. In deze contracten zijn onder andere de aanlevervoorwaarden en
vergoedingen vastgelegd. De NVRD coördineert voor gemeenten en ROSsen de
verwijdering van het WEB. Het ROS heeft op haar beurt contracten met de organisaties
waarin de producenten vertegenwoordigd zijn: de Stichting Nederlandse Verwijdering
Metalektro Producten (NVMP) en ICT Nederland.
Via het ROS krijgt u containers en boxpallets ter beschikking voor de inzameling van
WEB. U kunt het aangeboden WEB in principe ongesorteerd in de containers plaatsen.
De containers kunt u op afroep door het ROS laten legen of ophalen [41].
De ROSsen sorteren het aangeboden wit- en bruingoed in de volgende vijf categorieën:
1. koel- en vriesapparatuur
2. overig groot witgoed
3. televisies
4. ICT-apparatuur
5. overig wit- en bruingoed.
Categorie 5 (overig wit- en bruingoed) hebben we in deze leidraad globaal aangeduid
als klein WEB (zie het hoofdstuk Klein wit- en bruingoed).
4-7 Groot wit- en bruingoed

Leidraad GIHA, deel 4 51
In onderstaand schema hebben we voor u op een rij gezet welke productcategorieën
en producten uit de Regeling aanwijzing producten wit- en bruingoed [5] onder de
nieuwe verzamelnamen van categorie 1 tot en met 4 vallen. De gepresenteerde
indeling komt overeen met de indeling die onder andere in de CBS-enquête gehanteerd
wordt.
nieuwe verzamelnaam productcategorie Besluit
(art.nr uit [5])
4-7 Groot wit- en bruingoed
specificatie producten
1 koel- en vriesapparatuur koel- en vriesapparatuur (3) koelkast, vrieskast, koel- en vriescombinatie,
airconditioning- en ventilatieapparatuur
2 overig groot witgoed verwarmingsapparatuur (4) cv-ketel en combiketel, radiator en kachel
warmwaterapparatuur (5) boiler, geiser, heetwatertoestel
was- en droogapparatuur (6) wasmachine, wasdroger, was- en droogcombinatie,
centrifuge voor was, vaatwasmachine,
apparatuur voor koken,
bakken en braden (7)
kookplaat, oven, combi-oven, fornuis of grill,
microgolfoven, afzuigapparatuur
3 televisies beeldontvangstapparatuur (9) televisie, beeldopname- en weergaveapparatuur,
signaalversterker en decoder, bewakingsinstallatie
4 ICT-apparatuur
computers (10) desktop computer, personal computer, mainframe,
portable computer, notebook, calculator, beeldscanner,
spelcomputer, modem/drive
papierbedrukkende
apparatuur (11)
telecommunicatieapparatuur
(12)
schrijf- of rekenmachine, kopieerapparaat, printer,
faxapparatuur
telefooninstallatie, telefoontoestel en antwoordapparaat,
mobilofoon, marifoon, autotelefoon, babyfoon,
intercominstallatie, overige al dan niet mobiele zend- en
ontvangstapparatuur
Categorie 5 (overig wit- en bruingoed) behandelen we in hoofdstuk 4-6 (Klein wit- en bruingoed) van deze leidraad.
4-7.5 Scheidingsregel
Zoals in de inleiding reeds is aangegeven, worden alle productcategorieën die de
gemeenten met ingang van 1 januari 1999 gescheiden moeten inzamelen, globaal als
groot wit- en bruingoed aangemerkt.
Voor de burger is met name van belang te weten op welke manieren hij zijn afgedankte
grote elektrische apparaten kwijt kan. Dit betekent dat u in de communicatie met uw
burger per inzamelmethode aan moet geven op welke stromen de inzameling
betrekking heeft.

Leidraad GIHA, deel 4 52
4-7.6 Verwijderingsbijdrage
Voor het meeste grote wit- en bruingoed wordt een verwijderingsbijdrage geheven. Dit
betekent dat de burgers bij aankoop van een nieuw apparaat een bedrag betalen,
waarmee de herverwerking van deze afvalstroom bekostigd wordt.
Lijsten waarop deze verwijderingsbijdragen vermeld staan, kunt u opvragen bij de
Stichting Nederlandse Verwijdering Metalektro Producten (NVMP). Ook heeft deze
stichting lijsten met zogenaamde vrije artikelen waarop geen verwijderingsbijdrage
geheven wordt, maar waarvoor wel een innameverplichting geldt.
Tevens heeft de NVMP een lijst opgesteld met producten die niet onder het Besluit
verwijdering wit- en bruingoed vallen.
De genoemde lijsten kunt u opvragen op het volgende adres:
Stichting NVMP
tel. 079-3531123
e-mail: nvmp@fme.nl
internet: http://www.nvmp.nl
4-7.7 Verwerking
Een belangrijk doel van de gescheiden inzameling van groot WEB is het streven naar
producthergebruik.
Voor zover de ingeleverde apparaten kapot zijn en niet meer te repareren, worden de
apparaten gedemonteerd en gescheiden in de afzonderlijke materiaalcomponenten.
4-7.8 Verbetermogelijkheden
Waar het in het kader van deze leidraad nu met name om gaat zijn de mogelijkheden
die gemeenten hebben om de inzamelresultaten kwalitatief en/of kwantitatief te
verbeteren. We hebben deze mogelijkheden gekoppeld aan de drie factoren die het
gedrag van de burger bepalen: motivatie, capaciteit en gelegenheid (zie ook deel
1/hoofdstuk Model: de burger centraal).
Voor elk van deze factoren geven we u een aantal mogelijkheden die u als gemeente
heeft om het scheidingsgedrag en daarmee de inzamelresultaten te beïnvloeden.
Houd voortdurend in gedachte dat aan alle drie de factoren in voldoende mate voldaan moet zijn
om het gewenste scheidingsgedrag te verkrijgen!!
De gescheiden inzameling van groot WEB is nog relatief nieuw. We presenteren u in
het volgende schema een aantal mogelijkheden om de gescheiden inzameling van
groot WEB vorm te geven of te verbeteren. Aan de hand van deze voorbeelden kunt u
specifiek voor uw eigen gemeente oplossingsrichtingen bedenken.
4-7 Groot wit- en bruingoed

Leidraad GIHA, deel 4 53
factor mogelijke aanpak aandachtspunten
motivatie
capaciteit
gelegenheid
feedback over inzamelresultaten
feedback over milieuresultaten:
zoveel mogelijk visualiseren en
- besparing energie en grondstoffen
vertalen naar 'tastbare' hoeveelheden
- vermindering emissies schadelijke stoffen
inlevermogelijkheden via alle mogelijke kanalen duidelijk
maken
laten zien hoe en waar groot WEB gesorteerd wordt via samenwerking met ROS,
excursies of open dagen
communiceren scheidingsregel groot WEB
kringloopbedrijf
algemeen aanhaken bij bestaande inzamelstructuren
voor grofvuil
aandacht voor bereikbaarheid brengpunt hoe gemakkelijker te bereiken, hoe
meer de burger geneigd zal zijn zijn
apparaat in te leveren
haalsystemen bij voorkeur gratis laagdrempelige voorziening
lekstromen proberen te voorkomen o.a. oudijzerhandel
brengdepot detaillisten mogelijkheid bieden apparaten vergroot het zicht van de gemeente
daar aan te bieden
op de inzamelstroom
kringloopbedr betrekken bij inzameling
niet alleen gericht op
ijven
producthergebruik, maar ook op
materiaalhergebruik
goede registratie vereist
(producthergebruik/materiaalhergebru
ik, stuks/kg's, halen/brengen)
4-7 Groot wit- en bruingoed

Leidraad GIHA, deel 4 54
4-7 Groot wit- en bruingoed

Leidraad GIHA, deel 4 55
4-8 Grof huishoudelijk afval
4-8.1 Inleiding
In deze leidraad richten we ons in eerste instantie op de gescheiden inzameling van
componenten uit het huishoudelijk afval. Het inzamelsysteem voor huishoudelijk afval
heeft echter een sterke invloed op de inzameling van grof huishoudelijk afval.
Inzamelmiddelen, tariefdifferentiatie en de invulling van de gescheiden inzameling van
droge componenten uit huishoudelijk afval bepalen mede (het succes van) de
inzamelstructuur voor grof huishoudelijk afval.
Daarom gaan we in dit hoofdstuk globaal in op de gescheiden inzameling van deze
afvalstroom.
Allereerst gaan we nader in op de relatie met het inzamelsysteem voor huishoudelijk
afval. Vervolgens presenteren we de inzamelresultaten volgens de meest actuele
rapportages. Daarna beschrijven we de inzamelmethodes die voor grof huishoudelijk
afval het meest gangbaar zijn.
Aan het eind van dit hoofdstuk presenteren we u een aantal verbeteringsmogelijkheden
voor de motivatie, capaciteit en gelegenheid van de burger. Mogelijk is één van deze
aanpakken ook in uw gemeente toepasbaar of brengen de voorbeelden u op een idee
voor uw eigen gemeente.
4-8.2 Relatie met inzamelsysteem voor huishoudelijk afval
Inzamelmiddelen
De hoeveelheid grof huishoudelijk afval die uw burgers aanbieden, hangt onder andere
af van het inzamelmiddel dat u hen verstrekt heeft voor huishoudelijk restafval. De
ervaring leert dat de burgers bij gebruik van een minicontainer voor restafval een deel
van hun grof huishoudelijk afval ook in deze container aanbieden. Soms treffen
gemeenten zelfs televisies aan in de restafvalcontainers.
Bij het gebruik van zakken voor restafval kan dit niet en is de hoeveelheid grof
huishoudelijk afval die de burgers apart aanbieden dan ook groter.
Tariefdifferentiatie
Heffing van een tarief op restafval heeft consequenties voor het aanbod grof
huishoudelijk afval, vooral wanneer u voor grof huishoudelijk afval geen of een lager
tarief rekent. Burgers neigen dan tot ontwijkgedrag: het is voor hen goedkoper
huishoudelijk restafval aan te bieden als grof huishoudelijk afval [23].
4-8.3 Huidig inzamelresultaat
In 1998 leverden de gemeenten ruim 1,6 miljoen ton grof huishoudelijk aan [24].
In figuur 4-8.1 geven we u de inzamelresultaten voor grof huishoudelijk afval over de
periode 1996-1998 [24, 25, 26].
4-8 Grof huishoudelijk afval

Leidraad GIHA, deel 4 56
Figuur 4-8.1: Ontwikkeling inzamelresultaten grof huishoudelijk afval 1996-1998 [24, 25, 26]
kg/inwoner/jaar
120
100
80
60
40
20
0
1996 1997 1998
groot WEB metalen grof tuinafval bouw - en sloopafval meubilair grof restafval
In figuur 4-8.1 kunt u zien dat de totale hoeveelheid grof huishoudelijk afval in de
periode vanaf 1996 is toegenomen.
In 1998 is bijna 60% van het grof huishoudelijk afval gescheiden ingezameld.
4-8.4 Inzamelmethode
Er bestaat geen uniforme inzamelstructuur voor grof huishoudelijk afval. Gemeenten
hanteren veelal zowel een haal- als een brengsysteem. In de loop van de jaren 90 is de
nadruk bij gemeenten verschoven van het halen van grof huishoudelijk afval naar het
brengen naar een brengdepot (millieustraat, milieustation, milieupark, gemeentewerf).
Het IPH (tegenwoordig IPA) heeft in 1997 bij 40 gemeenten onderzoek gedaan naar de
inzameling van grof huishoudelijk afval [23]. In deze paragraaf presenteren we u de
belangrijkste bevindingen uit dit onderzoek.
Gemeenten hanteren verschillende haal- en brengsystemen. Op basis van
laagdrempeligheid en serviceniveau onderscheiden we de volgende systemen:
haalsystemen brengsystemen
vaste grofvuilroute, gratis alle fracties brengen, gratis
halen op afroep, gratis alle fracties gratis, mits gescheiden
halen herbruikbare fracties, gratis herbruikbare fracties gratis, rest tarief
beperkt aantal keer gratis halen, daarna tarief aantal fracties gratis, rest tarief
bepaalde hoeveelheid gratis halen, daarna tarief bepaalde hoeveelheid gratis, rest tarief
halen voor bepaald tarief (per keer, per m aantal keer gratis, daarna tarief
alle fracties tarief, per fractie gedifferentieerd
3 )
alle fracties één tarief
4-8 Grof huishoudelijk afval

Leidraad GIHA, deel 4 57
De onderzochte gemeenten hanteren geen 'standaardcombinaties' van een bepaald
type haalsysteem met een bepaald type brengsysteem.
De keuze van gemeenten voor een haal- en brengsysteem hangt onder andere af van
de gewenste laagdrempeligheid, het gewenste serviceniveau, de
hergebruiksdoelstellingen en de kosten van de systemen.
Meer scheiding bij brengen
Op een brengdepot hebben gemeenten betere mogelijkheden voor afvalscheiding.
Gemiddeld kunnen de burgers 11 verschillende componenten aanbieden op de
onderzochte brengdepots [23].
Bij haalsystemen zamelen gemeenten maximaal vier stromen gescheiden in, waarvan
bouw- en sloopafval de belangrijkste stroom vormt.
De belangrijkste componenten, die de burgers op minimaal 78% van de onderzochte
depots kunnen inleveren, zijn [23]:
- papier/karton
- grof schroot
- KCA
- olie
- grof tuinafval
- schoon puin.
Tariefstelling
De inzameling en scheiding van grof huishoudelijk afval kan gestimuleerd worden door
de tariefstelling. Hiervoor verwijzen we naar deel 3 (hoofdstuk Financiële instrumenten),
waarin we de mogelijkheden en effecten van de tariefstelling voor grof huishoudelijk
afval hebben beschreven.
Stimuleren brengsysteem
Een deel van de onderzochte gemeenten [23] stimuleert het brengen van grof
huishoudelijk afval door de burgers door bijvoorbeeld het brengsysteem gratis te maken
en te laten betalen voor het haalsysteem. Een andere manier om het brengen aan te
moedigen is het verlagen van de haalfrequentie, waardoor de wachttijd tussen de
melding en het daadwerkelijk ophalen langer wordt.
Sommige gemeenten kiezen er bewust voor ook het haalsysteem laagdrempelig te
maken om te voorkomen dat de burgers het afval op straat dumpen.
Registreren herkomst
Vooral bij inzameling via een brengstation is het van belang de herkomst van het afval
te registreren, zodat uiteindelijk een goed beeld ontstaat van het aanbod grof
huishoudelijk afval. Hierbij gaat het erom zowel afvalaanbod vanuit andere gemeenten
te voorkomen als aanbod van niet-huishoudelijk afval (bijvoorbeeld bedrijfsafval) te
weren.
Registratie en/of legitimatie van de (herkomst van de) bezoekers is een mogelijkheid
om oneigenlijk gebruik te voorkomen.
Samenwerking met kringloopbedrijven
Steeds meer gemeenten zetten kringloopbedrijven in voor de inzameling van grof
huishoudelijk afval, onder andere vanwege de toename van het hergebruikspotentieel.
Met deze term bedoelen we het haalbare hergebruikspercentage.
De inbreng van de kringloopbedrijven varieert per gemeente. In het volgende schema
hebben we de inzamelvarianten weergegeven die we onderscheiden. In het schema
hebben we ook het hergebruikspotentieel weergegeven [23].
4-8 Grof huishoudelijk afval

Leidraad GIHA, deel 4 58
inzamelvariant rol kringloopbedrijf rol gemeente hergebruikspotentieel
product-variant inzameling van die goederen die
direct voor verkoop in de
kringloopwinkel geschikt zijn te
maken
product/materiaalvariant
inzameling herbruikbaar deel van grof
huishoudelijk afval (WEB, meubilair,
(woning)textiel)
totaal-variant inzameling gehele stroom grof
huishoudelijk afval
4-8 Grof huishoudelijk afval
exploitatie van het
brengstation en de
maandelijkse grofvuilroute
exploitatie brengstation en
inzameling overige
stromen grof huishoudelijk
afval in (verbouwingsafval,
grof tuinafval)
exploitatie brengstation (of
uitbesteed aan
kringloopbedrijf)
40%
60-65%
60-65%
De hergebruiksmogelijkheden blijken het grootst te zijn bij toepassing van de
product/materiaal- of de totaal-variant. Als kringloopbedrijven nauwelijks ruimte hebben
om producten te repareren of uit elkaar te halen voor materiaalhergebruik, kiezen zij
vaak voor de product-variant.
Bij de product- en materiaal-variant kan de gemeente een vergoeding betalen aan het
kringloopbedrijf voor de uitvoering van een deel van de gemeentelijke inzameltaken. Dit
kan een jaarlijkse, van tevoren vastgestelde vergoeding zijn, een prijs per aansluiting of
een bedrag per ingezameld product.
Bij de inzet van een kringloopbedrijf is het met name van belang onduidelijkheid bij de
burger te voorkomen. In het contract met het kringloopbedrijf moeten duidelijke
afspraken vastgelegd worden over de voorlichting, vergunningvoorschriften,
kwaliteitseisen, inzamelmethode, registratie en monitoring [23].
Aanvulling gescheiden inzameling papier/karton, glas, textiel en KCA
Het brengdepot biedt goede mogelijkheden om ook de herbruikbare fracties uit het
huishoudelijk afval gescheiden in te zamelen. De meeste gemeenten plaatsen dan ook
containers voor papier/karton, glas en textiel op het brengdepot en creëren een
inlevermogelijkheid voor KCA.
Daarnaast kunnen specifieke stromen, die buiten de scheidingsregels van de
genoemde herbruikbare fracties vallen, via het brengdepot verzameld worden. Een
goed voorbeeld hiervan is de deelstroom woningtextiel (onder andere gordijnen), die
door veel charitatieve inzamelaars niet wordt geaccepteerd.
Belangrijkste conclusies:
- De betere scheidingsmogelijkheden op een brengdepot leiden in het algemeen tot betere
scheidingsresultaten dan een haalsysteem.
- Het brengsysteem kan gestimuleerd worden door dit laagdrempeliger te maken dan het
haalsysteem. Let wel: een hoge drempel voor het haalsysteem geeft een risico op illegale
afvaldumping.
- Registratie van de herkomst van het afval is vooral bij een brengsysteem van belang om
goed inzicht te hebben in het afvalaanbod.
- Kringloopbedrijven kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan verbetering van de
scheidingsresultaten. Goede afspraken zijn van belang voor succesvolle inzameling.

Leidraad GIHA, deel 4 59
4-8.5 Verbeteringsmogelijkheden
Waar het in het kader van deze leidraad nu vooral om gaat zijn de mogelijkheden die
gemeenten hebben om de inzamelresultaten kwalitatief en/of kwantitatief te verbeteren.
We hebben deze mogelijkheden gekoppeld aan de drie factoren die het gedrag van de
burger bepalen: motivatie, capaciteit en gelegenheid (zie ook deel 1/hoofdstuk Model:
de burger centraal).
Voor elk van deze factoren geven we u een aantal mogelijkheden die u als gemeente
heeft om het scheidingsgedrag en daarmee de inzamelresultaten te beïnvloeden.
Houd voortdurend in gedachte dat aan alle drie de factoren in voldoende mate voldaan moet zijn
om het gewenste scheidingsgedrag te verkrijgen!!
We presenteren u in het volgende schema een aantal mogelijkheden om de
gescheiden inzameling van grof huishoudelijk afval te verbeteren. Aan de hand van
deze voorbeelden kunt u specifiek voor uw eigen gemeente oplossingsrichtingen
bedenken.
factor mogelijke aanpak aandachtspunten
motivatie feedback over inzamelresultaten
aandacht voor relatie tussen goede wijze van
aanbieden en straatbeeld / kwaliteit
woonomgeving
alleen van toepassing voor haalsysteem
capaciteit aandacht vestigen op (belang) juiste aanbiedwijze zie voorbeeld van Platform Voorlichting
via speciale campagne
Afvalstoffen Amsterdam
laten zien hoe en waar bepaalde fracties,
bijvoorbeeld metalen, herverwerkt worden via
excursie of open dag
communiceren scheidingsregel grof huishoudelijk
afval
samenwerking met herverwerker
gelegenheid algemeen gebruik gewenst inzamelsysteem beleid (tarieven, acceptatie-eisen) afstemmen
stimuleren via tariefstelsel en
wachttijd
met regiogemeenten
haalsystee inzet kringloopbedrijf om
afspraken over acceptatie, serviceniveau,
m
herbruikbaar afval op afroep aan registratie meldingen en ingezamelde
huis in te zamelen
hoeveelheden
brengsyste afstemming openingstijden
em brengdepot op wensen burgers
(bijvoorbeeld koopavonden,
zaterdag)
logistieke inrichting op depot inlevervolgorde: eerst herbruikbare fracties,
afstemmen op scheidingseisen restfractie als laatste
tarieven differentiëren tussen praktische manier zoeken om aangeboden
afvalfracties
hoeveelheid vast te stellen
Als voorbeeld van een campagne om de burgers bewust te maken van de spelregels
voor de inzameling van grof huishoudelijk afval, presenteren we de opzet van de
grofvuilcampagne van het Platform Voorlichting Afvalstoffen (PVA) Amsterdam. Deze
campagne is in juni 1999 uitgevoerd en in het najaar van 1999 herhaald.
4-8 Grof huishoudelijk afval

Leidraad GIHA, deel 4 60
Amsterdammers hebben iets met grofvuil
De visueel gerichte campagne spreekt de Amsterdammer aan op positieve emoties:
- Steeds meer Amsterdammers hebben oog voor een mooie en leefbare stad: zij bieden hun grof
huishoudelijk afval op de juiste wijze aan.
- Het stadsdeel maakt het u makkelijk: u kunt het laten halen, op de vaste ophaaldag aanbieden of zelf
naar een Afvalsorteerstation brengen.
- Goed aangeboden grof huishoudelijk afval kan worden hergebruikt en dat is belangrijk voor ons
milieu.
De pay off geeft de uiteindelijke bedoeling weer: Grofvuil. Op de juist plek, op de juiste tijd.
Opzet
Het Platform Voorlichting Afvalstoffen (PVA) zet de volgende middelen en media in:
- advertenties in het Parool en het Stadsblad
- posters voor openbare- en buurtgebouwen, verspreid door stadsdelen
- campagnestoppers in eigen publicaties van stadsdelen.
5 Bijlagen
Bijlage 1: Organisaties voor meer informatie 1
Bijlage 2: Geraadpleegde literatuur en bronnen 3
Bijlage 3: Checklist inventarisatie huidige situatie 7
Bijlage 4: Voorbeeld bewonersenquête 11
4-8 Grof huishoudelijk afval

Leidraad GIHA, deel 5

Leidraad GIHA, deel 5 1
Bijlage 1: Organisaties voor meer informatie
Provincie Noord-Holland
afdeling Economie, Landbouw en Milieu
Bureau Afvalstoffen, Technologie en Innovatie
Postbus 3007
2001 DA HAARLEM
tel: 023-5143574
fax: 023-5143030
e-mail: edixhovenp@noord-holland.nl
internet: www.noord-holland.nl
contactpersoon: mevrouw ing. P.M.C. Edixhoven, beleidsmedewerker hoogwaardige
toepassing afvalstoffen
NVRD Vereniging voor Afval- en Reinigingsmanagement
Postbus 1218
6801 BE ARNHEM
tel: 026-3771333
fax: 026-4450155
e-mail: post@nvrd.nl
internet: www.nvrd.nl
contactpersoon: de heer drs. G.T.M. de Bruin, senior beleidsmedewerker
Informatie Punt Afval (IPA)
onderdeel van het Afval Overleg Orgaan (AOO)
Postbus 19015
3501 DA UTRECHT
tel: 030-2348888
fax: 030-2342260
e-mail: informatiepunt@aoo.nl
internet: www.aoo.nl
De Straat Milieu-adviseurs B.V.
Postbus 270
2600 AG DELFT
tel: 015-2516300
fax: 015-2625365
e-mail: receptie@destraat.nl
contactpersoon: mevrouw ir. M.J. Zegwaard, projectleider afval
Bijlage 1 Organisaties voor meer informatie

Leidraad GIHA, deel 5 2
Bijlage 1 Organisaties voor meer informatie

Leidraad GIHA, deel 5 3
Bijlage 2: Geraadpleegde literatuur en bronnen
[1] Gedragsmanagement; waarom mensen zich (niet) gedragen, Prof.dr.
Th.B.C.
Poiesz; Inmerc bv Wormer, 1999 (ISBN 90 6611 216 6)
[2] Kerncijfers wijken en buurten 1997, CBS, 2000
[3] Programma gescheiden inzamelen van huishoudelijk afval (AOO 95-21),
AOO, Utrecht, 1995 (ISBN: 90-5484-109-5)
[4] Programma gescheiden inzamelen van KCA, AOO, Utrecht, september
2000
[5] Regeling aanwijzing producten wit- en bruingoed, Staatscourant 1998, nr.
97 / pag. 10
[6] Statusrapportage Programma Gescheiden inzamelen van huishoudelijk
afval 1998 (IPA 2000-02), IPA, Utrecht, 2000
[7] Evaluatie Programma GIHA (eindrapport), CREM, Amsterdam, 1999
[8] Afvalmonitoring: nieuwe perspectieven, NVRD, Arnhem, november 1998
[9] Informatiedocument: Definities "Gemeentelijke Afvalstoffen" (IPH 99-05),
IPH, Utrecht, november 1999
[10] Regeling voorwaarden inzamelen huishoudelijke afvalstoffen nabij elk perceel,
Staatscourant 1998, nr. 213 / pag. 41
[11] Concept richtlijn voor sorteeranalyses (IPH 99-04), IPH, Utrecht, 1999
[12] Diverse onderzoeksresultaten van project Optimalisatie GIHA via benchmarking,
Bureau Milieu & Werk, Tilburg, 2000
[13] Doorrekening en selectie van verwijderingsmodellen voor droge componenten in
het huishoudelijk afval (bijlagen), AOO 94-20, Centrum voor Energiebesparing /
De Straat Milieu-adviseurs, Delft, 1994
[14] Inleiding afvalinzameling. Beleidsinformatie over huishoudelijk afval en
bedrijfsafval voor gemeenten (IPH 99-03), IPH, Utrecht, 1999
[15] 0-meting "Afvalscheidingsmonitor": onderzoek naar kennis, houding en gedrag ten
aanzien van gescheiden inzameling van huishoudelijk afval, R&M Research and
Marketing BV, Maastricht, 1999
[16] Diverse bewonersonderzoeken De Straat Milieu-adviseurs, Delft, 1990-2000
[17] Projectenoverzicht Sociaal Instrumentarium Milieu (SIM), VNG/sector Fysieke en
Economische Infrastructuur (FEI), Den Haag, juli 2000
Bijlage 2 Geraadpleegde literatuur en bronnen

Leidraad GIHA, deel 5 4
[18] Gemeentelijke sites volop in ontwikkeling: tips en aandachtspunten voor
afvalinformatie, Informatiebulletin Afval Informatief, IPA, nr. 01, maart 2000
[19] Composteerders zoeken regionaal de samenwerking voor de communicatie over
het GFT-afval, B&A Groep, Den Haag, maart 2000
[20] Gemeentelijke afvalstoffenheffingen in 2000 (AOO 2000-03), AOO, Utrecht, juli
2000
[21] Wel of geen diftar: een afwegingskader, Gemeentereiniging & Afvalmanagement,
NVRD, nr. 07/08, 1999
[22] Tariefdifferentiatie en gedragseffecten: onderzoek naar de feiten (Publicatiereeks
afvalstoffen nr. 1999-51), KPMG Bureau voor Economische Argumentatie,
Hoofddorp, september 1999
[23] Informatiedocument Grof Huishoudelijk Afval (IPH 97-06), IPH, Utrecht, juli 1997
[24] Van gemeentewege ingezameld afval 1998 / deel A: hoeveelheden, CBS, 2000
[25] Van gemeentewege ingezameld afval 1996 / deel A: hoeveelheden, CBS, 1998
[26] Van gemeentewege ingezameld afval 1997 / deel A: hoeveelheden, CBS, 1999
[27] Aanbodprognose GFT-afval (AOO 94-14), AOO, Utrecht, 1994
[28] Het gft-boekje. Bijna alle antwoorden op vragen over groente-, fruit- en tuinafval,
IPH/VROM, 1996
[29] Van 't één komt 't ander, Recycling: de stand van zaken (folder), VROM
[30] Handreiking gescheiden inzamelen huishoudelijke afvalstoffen, Milieureeks, deel
2, Zoest, A.J. van, 1995, 9.08.00.01
[31] Stichting Promotie Glasbak, website www.glasbak.nl (augustus 2000)
[32] KICI: verslag van een marktonderzoek, Mediad, Rotterdam, 1999
[33] Evaluatie en opzet KCA-structuur GVB-regio, De Straat Milieu-adviseurs, Delft,
oktober 2000
[34] Inventarisatie KCA inzamelwijzen in de provincie Zuid-Holland (concept), De
Straat Milieu-adviseurs, Delft, 1999
[35] Afvalscheiding van KCA uit huishoudens in Nederland, De Straat Milieu-adviseurs,
Delft, 1994
[36] Inzameling van klein chemisch afval: resultaten van een inventarisatie onderzoek
in de provincie Noord-Brabant, De Straat Milieu-adviseurs, Delft, 1995
[37] Evaluatie klein chemisch afval in de Gevulei-gemeenten, Firma Eclat, Leiden,
1999
Bijlage 2 Geraadpleegde literatuur en bronnen

Leidraad GIHA, deel 5 5
[38] Concept Regeling vervoer huishoudelijk gevaarlijk afval 2000, Ministerie van
Verkeer en Waterstaat, 25 oktober 1999
[39] Regeling vervoer gevaarlijke stoffen
[40] Besluit verwijdering wit- en bruingoed, Staatsblad 238, april 1998
[41] Voortgangsrapportage monitoring WEB (IPA 2000-03), IPA, Utrecht, januari 2000
[42] Resultaten inzameling wit- en bruingoed 1999, NVRD, fax van Maarten Goorhuis
van de NVRD van 7 maart 2000 (referentiehoeveelheden zijn gebaseerd op een
onderzoek van CREM uit 1998 dat is bewerkt door VROM/NVRD)
[43] Proefprojecten inzameling klein wit- en bruingoed (IPA 2000-01), IPA, Utrecht,
januari 2000
[44] Statistisch jaarboek 2000, CBS, januari 2000
Bijlage 2 Geraadpleegde literatuur en bronnen

Leidraad GIHA, deel 5 6
Bijlage 2 Geraadpleegde literatuur en bronnen

Leidraad GIHA, deel 5 7
Bijlage 3: Checklist inventarisatie huidige situatie
Als hulpmiddel voor de inventarisatiefase hebben we een checklist gemaakt, aan de
hand waarvan u kunt concluderen op welke fronten de gescheiden afvalinzameling in uw
gemeente verbeterd kan worden.
Geformaliseerd beleid
Is er in het verleden beleid geformuleerd ten aanzien van gescheiden afvalinzameling?
Is het beleid reeds zodanig lang geïmplementeerd dat er al sprake kan zijn van een evaluatie van het beleid?
Is het vigerend landelijk en provinciaal beleid reeds vertaald in gemeentelijk beleid?
Wordt bij het opstellen en de implementatie van het beleid altijd aandacht besteed aan elk van de drie Triade-factoren?
(motivatie, capaciteit, gelegenheid)
Verwijderingstraject
Is per afvalfractie bekend volgens welk systeem ze worden ingezameld?
Is per afvalfractie vastgelegd volgens welk systeem ze worden ingezameld?
Wordt er volgens de meest
geëigende methode
ingezameld? [3]
Is de inzamelsystematiek
per afvalfractie optimaal,
rekening houdend met de (in
de wijk) geldende
achtergrondkenmerken?
fractie meest geëigende methode
papier/karton haalsysteem
frequentie: minimaal 1 x per 4 weken (afhankelijk van
volume inzamelmiddel)
glas brengsysteem
bakken: voldoende dichtheid
(richtlijn: 1 bak/bol op 650 inwoners)
textiel haalsysteem aangevuld met een brengsysteem
frequentie: minimaal 1 x per kwartaal
bakken: voldoende dichtheid
(richtlijn: 1 bak op 4500 inwoners)
aspect specificatie
bewaarmiddel beschikbaarheid (in woning)
afstemming volume
inzamelmiddel ruimtegebruik in en om de woning
loopafstand (brengvoorziening)
inzamellocatie dichtheid
inzamelfrequentie afstemming op volume inzamelmiddel
inzamelmoment (dag/ tijdstip aanwezigheid bewoners in woning
c.q. openingstijden)
aanbied- en acceptatie-eisen duidelijkheid en bekendheid
afstemming met buur- en regiogemeenten
betrokken partijen betrokkenheid burgers bij inzamelende instanties
Zijn de gegevens van alle betrokken partijen bekend? (inzamelaars, transporteurs, verwerkers e.d.)
Is vastgelegd (en zo ja, hoe?) op welke wijze de registratie van de ingezamelde hoeveelheden plaats dient te vinden
en welke partijen daar verantwoordelijk voor zijn?
- in het veld
- op kantoor
- anders, nl.
Zijn de prijsafspraken bekend en eenduidig vastgelegd?
Bijlage 3 Checklist inventarisatie huidige situatie

Leidraad GIHA, deel 5 8
Inzamelrespons
Is de gescheiden ingezamelde hoeveelheid (kg) per fractie resultaat gemeente (kg/inw/jr)
afvalfractie bekend?
GFT
papier/karton
glas
textiel
KCA
klein WEB
groot WEB
Worden de gescheiden ingezamelde hoeveelheden op het gewenste niveau (gemeente, wijk, straat, aansluiting)
geregistreerd?
Is de samenstelling van het restafval periodiek onderzocht?
Indien sorteeranalyse is uitgevoerd: conform de richtlijn van NVRD/AOO?
Zijn/worden de sorteeranalyses op het gewenste niveau (gemeente, wijk, straat, aansluiting) uitgevoerd?
Voldoet de
inzamelrespons aan
fractie taakstelling (%) respons gemeente (%) verschil (%)
de
GFT -
inzameltaakstelling? papier/
85%
En zo niet, hoe groot karton [3]
is dan de afstand tot glas [3] 90%
de taakstelling? textiel [3] 50%
KCA [4] 90%
Kan de inzamelrespons op het gewenste niveau (gemeente, wijk, straat, aansluiting) worden bepaald?
Varieert de inzamelrespons per afvalfractie tussen de onderscheiden wijken/straten/..?
Achtergrondkenmerken
Welke van de volgende achtergrondkenmerken kunnen inzichtelijk gemaakt factor
worden?
mate van stedelijkheid
woning/woningtype
woningbezetting
inwoners
nationaliteit
gezinsopbouw
inkomen
opleidingsniveau
buurt
overig
Kunnen de achtergrondkenmerken op het gewenste niveau (gemeente, wijk , straat, aansluiting) inzichtelijk gemaakt
worden?
Motivatie burger
Is recentelijk onderzoek gedaan naar de motivatie van de burger om afval te scheiden?
- hoeveel % zegt te willen scheiden
- wat zijn, volgens zeggen, redenen om niet (meer) of juist wel weer te gaan scheiden)
Is dit onderzoek op het gewenste niveau (gemeente, wijk, straat, aansluiting) uitgevoerd?
Bijlage 3 Checklist inventarisatie huidige situatie

Leidraad GIHA, deel 5 9
Capaciteit burger
Is recentelijk onderzoek gedaan naar de capaciteit van de burger om afval te scheiden?
Is dit onderzoek op het gewenste niveau (gemeente, wijk, straat, aansluiting) uitgevoerd?
Weet de burger waarom scheiden van de verschillende afvalfracties zinvol is? fractie
GFT
papier/karton
glas
textiel
KCA
klein WEB
groot WEB
grof huishoudelijk afval
anders, nl.
Weet de burger van alle afvalfracties wat en hoe hij moet scheiden?
fractie
GFT
papier/karton
glas
textiel
KCA
klein WEB
groot WEB
grof huishoudelijk afval
anders, nl.
Gelegenheid burger
Is recentelijk onderzoek gedaan naar de belemmeringen die de burger ondervindt bij het scheiden van zijn afval?
Is dit onderzoek op het gewenste niveau (gemeente, wijk, straat, aansluiting) uitgevoerd?
Is de burger tevreden over de inzamelvoorzieningen?
Is de burger tevreden over de (service van de) inzameldienst?
Bijlage 3 Checklist inventarisatie huidige situatie

Leidraad GIHA, deel 5 10
Kosten/baten
Zijn de totale verwijderingskosten per afvalfractie bekend?
Kunnen de verwijderingskosten op het gewenste niveau (gemeente, wijk, straat, aansluiting) inzichtelijk gemaakt
worden?
Kunnen de verwijderingskosten per
afvalfractie in de volgende
kostenposten worden uitgesplitst?
kostenpost
inzamelmiddelen
- jaarlasten
- onderhoud
inzameling
- mensen en materieel (incl. jaarlasten)
of
- vaste vergoeding inzamelaar (per lediging, per aansluiting oid)
transport
overslag (incl. containerhuur)
verwerking
overige kosten
vermeden verwerkingskosten (op basis van gescheiden ingezamelde
hoeveelheid per fractie en verbrandingstarief per ton restafval)
Flankerende maatregelen
Communiceert de gemeente op structurele wijze over afvalscheiding volgens een communicatieplan met meetbare
doelstellingen?
Worden de volgende middelen op structurele basis ingezet en wordt de
volgende inhoud gecommuniceerd?
Is de verplichting tot het gescheiden aanbieden van de diverse afvalfracties in
regelgeving vastgelegd?
Is er in de gemeente een reinigingsinspecteur werkzaam?
Wordt structureel aandacht gegeven aan controle en handhaving?
Bijlage 3 Checklist inventarisatie huidige situatie
middel
afvalkalender
afvalkatern in gemeentegids
artikelen op gemeentepagina
nieuwsbrief
internetpagina
anders, nl.
inhoud
terugkoppeling resultaten
achtergrondinfo over waarom
achtergrondinfo over hoe en wat
informatie over kosten/baten
anders, nl.
fractie
GFT
papier/karton
glas
textiel
KCA
klein WEB
groot WEB
grof huishoudelijk afval
anders, nl.

Leidraad GIHA, deel 5 11
Bijlage 4: Voorbeeld bewonersenquête
Ter illustratie presenteren we in deze bijlage een voorbeeld van een schriftelijke
bewonersenquête. Het betreft een enquête die door Bureau Milieu & Werk in het kader
van het project Optimalisatie GIHA via benchmarking in het verzorgingsgebied van
Reinunie (Velsen, Beverwijk en Heemskerk) is uitgezet [12].
De enquête is in het najaar van 2000 uitgezet onder een steekproef van bewoners van
het betreffende gebied.
De enquêteresultaten [12] geven aanleiding om de vragenlijst bij de tweede
onderzoeksronde (najaar 2001) aan te passen en op enkele punten verder te verdiepen.
Beschouwt u deze vragenlijst dan ook niet als een standaard-lijst maar als een mogelijke
opzet die nadere verfijning behoeft.
Bijlage 4 Voorbeeld bewonersenquête

Leidraad GIHA, deel 5 12
Bijlage 4 Voorbeeld bewonersenquête

Leidraad GIHA, deel 5 13
Bijlage 4 Voorbeeld bewonersenquête
Enquête afvalscheiding Reinunie
Dit is een vragenformulier voor een onderzoek naar meningen en ideeën van
de burgers van de gemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk over de
gescheiden afvalinzameling. Dit onderzoek wordt in opdracht van Reinunie
uitgevoerd door Bureau Milieu & Werk uit Tilburg.
Het is de bedoeling dat dit vragenformulier wordt ingevuld door degene die
doorgaans het huishoudelijk werk verricht (koken, boodschappen e.d.). De
gegevens uit dit onderzoek worden vertrouwelijk behandeld. Deelname
is anoniem.
De ingevulde vragenlijst kunt u in bijgaande antwoordenvelop kosteloos
retourneren.
Het merendeel van de vragen kunt u beantwoorden door middel van het
plaatsen van een kruisje in het blanco gedeelte van de vraag. Bij de overige
vragen volstaat een kort antwoord.
voorbeeld
Houdt u glas apart voor de glasbak? ja, altijd
soms wel, soms niet X
nee
Woonsituatie
01 Wat is uw postcode?
De vragen beginnen hieronder.
.................... 1
02 In welk type woning woont u? vrijstaande woning 1
twee onder een kap 2
woning in een rij 3
portiekwoning 4
flat zonder lift 5
flat met lift 6
anders, nl. .......................................... 7
03 Hebt u een tuin bij de woning? ja 1
nee GA DOOR NAAR VRAAG 06 2

Leidraad GIHA, deel 5 14
04 Wat is de grootte van uw tuin kleiner dan 50 m² 1
(zonder tegels, schuur e.d.)? tussen de 50 en 100 m² 2
tussen de 100 en 200 m² 3
groter dan 200 m² 4
05 Composteert u afval in uw tuin? ja, met een composthoop 1
ja, met een compostvat 2
ja, met hoop én vat 3
nee, ben gestopt 4
nee, nooit gedaan 5
Gft- en restafval
06 Welk inzamelmiddel hebt u 1 kleine groene container (140 liter) 1
in gebruik om gft-afval apart 1 grote groene container (240 liter) 2
te houden? 2 grote groene containers 3
keukenemmer 4
verzamelcontainer 5
geen inzamelmiddel 6
Bijlage 4 Voorbeeld bewonersenquête
anders, nl................................................ 7
07 Welk inzamelmiddel hebt u 1 kleine grijze container (140 liter) 1
in gebruik om restafval apart 1 grote grijze container (240 liter) 2
te houden? 2 grote grijze containers 3
huisvuilzakken 4
verzamelcontainer 5
geen inzamelmiddel 6
anders, nl................................................ 7
08 Houdt u gft-afval apart? ja, altijd GA DOOR NAAR VRAAG 10 1
soms wel, soms niet 2
nee, nooit 3

Leidraad GIHA, deel 5 15
09 Waarom houdt u gft-afval niet te weinig afval 1
(altijd) apart? composteer in tuin 2
zie het nut er niet van in 3
(meerdere antwoorden mogelijk) te veel werk 4
stankoverlast / onhygiënisch 5
te weinig ruimte in en om het huis 6
Bijlage 4 Voorbeeld bewonersenquête
alles komt volgens mij toch op één hoop 7
anders, nl............................................. 8
10 Hoe vaak zet u de groene heb geen groene container 1
container meestal buiten om 1 x per 2 weken 2
te legen? 1 x per maand 3
minder vaak dan 1 x per maand 4
nooit 5
11 Hoe vaak brengt u gft-afval meestal nooit 1
weg naar een verzamelcontainer? 1 x per week 2
1 x per dag 3
vaker dan 1 x per dag 4
wanneer keukenemmer vol is 5
13 Wat zou u verbeterd willen zien niets, ben tevreden 1
aan de inzameling van gft-afval? wekelijkse inzameling gft-afval 2
oplossen stank en ongedierte 3
(meerdere antwoorden mogelijk) grotere groene container 4
gratis reinigen groene container 5
anders, nl……………………………….. 6
14 Wat zou u verbeterd willen zien niets, ben tevreden 1
aan de inzameling van restafval? wekelijkse inzameling restafval 2
oplossen stank en ongedierte 3
(meerdere antwoorden mogelijk) grotere grijze container 4
gratis reinigen grijze container 5
anders, nl……………………………….. 6

Papier en karton
Leidraad GIHA, deel 5 16
15 Levert u oud papier en karton ja, altijd GA DOOR NAAR VRAAG 17 1
apart in? soms wel, soms niet 2
nee, nooit 3
16 Waarom houdt u papier en te veel werk 1
karton niet (altijd) apart? denk er meestal niet aan 2
de papierbak is te ver weg 3
wordt niet vaak genoeg opgehaald 4
weet niet wanneer scholen en verenigingen
5
(meerdere antwoorden
langskomen
mogelijk) inwerpopening papierbak is te klein 6
papierbak is altijd vol 7
te weinig ruimte in en om het huis 8
Bijlage 4 Voorbeeld bewonersenquête
anders, nl.................................................. 9
17 Op welke wijze levert u oud lever niet apart in 1
papier en karton apart in? bij vereniging of school 2
bij gemeentewerf / milieustraat 3
in de papierbak 4
anders, nl.................................................. 5
18 Bewaart u onderstaande produkten als oud papier en karton?
ja nee
a kranten en tijdschriften 1 2
b reclamefolders 1 2
c enveloppen 1 2
d melkpakken en sappakken 1 2
e papieren zakjes 1 2
f waspoederdozen 1 2
g kartonnen dozen 1 2
h wc rollen 1 2
i adreswikkels, kassabonnetjes 1 2
j kartonnen pakjes en doosjes 1 2
19 Vindt u dat er voldoende mogelijkheden zijn om ja 1
oud papier en karton apart in te leveren? nee 2

Leidraad GIHA, deel 5 17
20 Hebt u klachten met betrekking heb geen klachten 1
tot de mogelijkheden om papier papierbakken zijn altijd vol 2
en karton apart in te leveren? papierbakken staan te ver weg 3
opening in papierbak is te klein 4
weet niet wanneer scholen en
verenigingen langskomen
6
(meerdere antwoorden mogelijk) scholen en verenigingen komen niet of
Bijlage 4 Voorbeeld bewonersenquête
onregelmatig langs 7
anders, nl............................................... 8
21 Wat zou Reinunie moeten
doen, zodat u het papier en karton ..............................................................
(nog) beter apart gaat houden?
..............................................................
Glas
.............................................................. 1
22 Houdt u glas apart ja, altijd GA DOOR NAAR VRAAG 24 1
voor de glasbak? soms wel, soms niet 2
nee 3
23 Waarom houdt u glas niet te veel werk 1
(altijd) apart? denk er meestal niet aan, nog geen gewoonte 2
glasbak te ver weg 3
(meerdere antwoorden kapot glas gaat direct in grijze container 4
mogelijk) vies glas gaat direct in grijze container 5
kleine potjes en flesjes gaan in grijze container 6
glasbak is altijd vol 7
grote stukken glas gaan niet in de glasbak 8
anders, nl.................................................. 9

Textiel
Leidraad GIHA, deel 5 18
24 Levert u overbodig ja, altijd GA DOOR NAAR VRAAG 26 1
geworden textiel soms wel, soms niet 2
apart in? nee, nooit 3
25 Waarom houdt u textiel te veel werk 1
niet (altijd) apart? denk er meestal niet aan, nog geen gewoonte 2
textielbak altijd vol 3
(meerdere antwoorden textielbak te ver weg 4
mogelijk) kleding gaat direct in grijze container 5
weet niet wanneer er aan huis wordt
opgehaald
6
te weinig ruimte in en om het huis 7
Bijlage 4 Voorbeeld bewonersenquête
anders, nl.................................................. 8
26 Wat doet u met onderstaande overbodig geworden textiel?
in grijze
container
in
textielbak
meegeven met
inzamelacties
anders
a bruikbare kleding 1 2 3 4
b vuile en kapotte kleding 1 2 3 4
c bruikbare schoenen 1 2 3 4
d kapotte schoenen 1 2 3 4
e dweilen en lappen 1 2 3 4
f gordijnen 1 2 3 4
g lapjes stof 1 2 3 4
Klein chemisch afval
27 Houdt u klein chemisch ja, altijd GA DOOR NAAR VRAAG 29 1
afval apart? soms wel, soms niet 2
nee 3
28 Waarom houdt u heb geen of weinig klein chemisch afval 1
klein chemisch afval loont niet de moeite om dit apart te houden 2
niet apart? twijfel aan het nut van gescheiden inzameling 3
chemocar komt niet vaak genoeg langs 4
(meerdere antwoorden
mogelijk) anders, nl................................................................. 5

Grof vuil
Leidraad GIHA, deel 5 19
29 Op welke manier voert heb nooit grof vuil 1
u grof vuil af? laten ophalen door Reinunie 2
brengen naar afvalbrengstation 3
Bijlage 4 Voorbeeld bewonersenquête
anders, nl.....................................................……….
30 Bent u tevreden over de tevreden 1
wijze waarop u grof vuil matig tevreden 2
kunt afvoeren? niet tevreden 3
geen ervaring mee GA DOOR NAAR VRAAG 32 4
31 Hebt u klachten met heb geen klachten 1
betrekking tot het kunnen weet niet hoe of waar ik het kwijt kan 2
aanbieden van grof vuil? niet alle grof vuil wordt geaccepteerd 3
afvalbrengstation te ver weg 4
(meerdere antwoorden moet er soms extra voor betalen 5
mogelijk) afvalbrengstation niet vaak genoeg open 6
Algemeen
anders, nl.................................................... 7
32 Bent u in het algemeen tevreden over tevreden 1
de manier waarop Reinunie het matig tevreden 2
afval ophaalt? niet tevreden 3
weet niet / geen mening 4
33 Wat zijn uw punten heb geen punten van kritiek 1
van kritiek op de mijn container is niet altijd goed leeg gemaakt 2
dienstverlening? de huisvuilwagen laat rotzooi achter op straat 3
de verzamelcontainer is altijd vol (voor
flatbewoners) 4
(meerdere antwoorden containers worden op verkeerde plaats teruggezet 5
mogelijk) afval wordt niet vaak genoeg opgehaald 6
anders, nl.................................................... 7
4

Leidraad GIHA, deel 5 20
34 Vindt u dat Reinunie u goed informeert over de mogelijkheden
om de volgende afvalstoffen apart te kunnen aanbieden?
goed matig slecht weet
niet
a gft-en restafval 1 2 3 4
b papier en karton 1 2 3 4
c glas 1 2 3 4
d textiel 1 2 3 4
e kca 1 2 3 4
f grof vuil 1 2 3 4
35 Hebt u wel eens naar Reinunie gebeld met ja 1
vragen of klachten over de afvalinzameling? nee GA DOOR NAAR
VRAAG 38 2
36 Wat was uw vraag of klacht?
Bijlage 4 Voorbeeld bewonersenquête
..............................................................
..............................................................
.............................................................. 1
37 Bent u tevreden over de wijze tevreden 1
waarop Reinunie uw vraag niet tevreden 2
of klacht heeft behandeld? weet niet 3
38 Hebt u ideeën of suggesties hoe
Reinunie de voorlichting
nee 1
over gescheiden inzameling
zou kunnen verbeteren?
ja, nl........................................................
...............................................................
Zo ja, welke?
39 Wilt u de volgende vragen met ja of nee beantwoorden?
............................................................... 2
ja nee
a Doet u uw boodschappen meestal met de auto? 1 2
b Maakt u bij het boodschappen doen gebruik van eigen
boodschappentas?
1 2
c Koopt u iets te drinken voornamelijk in statiegeldflessen? 1 2
d Kiest u bij het boodschappen doen producten met minder
verpakking?
1 2

Achtergrondkenmerken
Leidraad GIHA, deel 5 21
40 Bent u een vrouw of een man? vrouw 1
man 2
41 Wat is uw leeftijd? jonger dan 25 jaar 1
tussen de 25 en 45 jaar 2
tussen de 45 en 65 jaar 3
ouder dan 65 jaar 4
42 Uit hoeveel personen bestaat uw huishouden? 1 persoon 1
2 personen 2
3 personen 3
4 personen 4
meer dan 4 personen 5
43 Bent u (en/of uw partner) werkzaam buitenshuis?
Zo ja, hoeveel uren per week?
Bijlage 4 Voorbeeld bewonersenquête
u zelf uw partner
a nee, werk(t) niet buitenshuis 1 2
b ja, minder dan 15 uur 1 2
c ja, tussen de 15 en 35 uur 1 2
d ja, meer dan 35 uur 1 2
Tot zover de vragen die wij u wilden stellen. Wij danken u hartelijk voor uw medewerking.
Als u nog aanvullende opmerkingen wilt maken of bepaalde vragen wilt toelichten, dan kunt
u dit hieronder doen.
44

Leidraad GIHA, deel 5 2
Bijlage 4 Voorbeeld bewonersenquête