fysiotherapeut - KNGF

7 Geschiedenis, ontwikkeling en toekomst
7.1 Geschiedenis
De eerste vermeldingen van zogenaamde medische gymnastiek
als beroepsactiviteit treffen we aan rond 1840. Vanuit deze
medische gymnastiek heeft zich het beroep van fysiotherapeut
ontwikkeld. Onder gymnastiekleraren en medici groeide gaandeweg
het besef dat een combinatie van kennis en kunde uit beide
vakgebieden noodzakelijk was voor een verantwoorde toepassing
van de heilgymnastiek.
Het lijkt erop dat de heilgymnastiek zich toen heeft ontwikkeld
tot een apart deel van het werkveld, met overlappingen met de
lichamelijke opvoeding en de geneeskunde. In 1889 namen de
gymnastiekleraren-heilgymnasten J.H. Reijs en E. Minkman het
initiatief tot de oprichting van een belangenvereniging voor
heilgymnasten: het Genootschap ter beoefening van de Heilgymnastiek
in Nederland. Ofschoon heilgymnastiek de kern van
de beroepsactiviteiten uitmaakte, gingen heilgymnasten zich
in de eerste helft van de twintigste eeuw steeds vaker bezighouden
met andere vormen van fysische therapie. Dit leidde ertoe
dat het genootschap vanaf 1947 examens ging afnemen in de
‘physiotechniek’.
De eerste wettelijke erkenning ontstond in 1942 in een regeling
voor de heilgymnastiek. Deze werd in 1963 vervangen door de
Wet op de Paramedische Beroepen en door het Fysiotherapeutenbesluit
dat als AMvB in 1965 bij deze wet van kracht werd.
Met dit besluit werd praktisch het hele gebied van fysische
therapie tot beroepsdomein van de fysiotherapeut verklaard.
Fysiotherapie was vanaf de jaren zestig praktisch in alle geledingen
van de gezondheidszorg aanwezig en steeds meer mensen
werden door een fysiotherapeut behandeld.
Het domein fysiotherapie groeide zo hard dat de overheid eind
jaren zeventig meende een halt te moeten toeroepen aan deze
snelst stijgende kostenpost in de gezondheidszorg. Dit geschiedde
begin jaren tachtig door middel van een beperking van een
aantal fysiotechnische applicaties die het ziekenfonds nog zou
vergoeden. Daarnaast werd de beroepsgroep ook geconfronteerd
met kritiek op meer inhoudelijke zaken. Er werd kritiek geleverd
op het ontbreken van een beroepsomschrijving, theorievorming,
meting van effecten, een uniform registratiesysteem met
in het verlengde daarvan intercollegiale toetsing en tuchtrecht.
Mede naar aanleiding van een volgende bezuinigingsronde
(maximaal negen behandelingen werden nog vanuit het ziekenfonds
vergoed) ontwikkelde het KNGF een krachtig kwaliteitsbeleid.
Dit beleid heeft in de afgelopen jaren geleid tot een
sterke professionaliseringsslag van de fysiotherapeut. Daarnaast
heeft ook het wetenschappelijk onderzoek een enorme ontwikkeling
doorgemaakt, met wetenschappelijke erkenning van het
vakgebied als gevolg. Opvallend daarbij is dat de toepassing van
fysische therapie drastisch is verminderd door een gebrek aan
wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit ervan.
In 2004 werd de fysiotherapie geconfronteerd met een derde
bezuinigingsgolf: de overheid verwijderde een groot deel van de
fysiotherapie uit het basisverzekeringspakket. In 2005 vormen
de fysiotherapeuten de eerste beroepsgroep die in het kader van
KNGF-het beroepsprofi el van de fysiotherapeut 2005
de opkomende marktwerking gaat experimenteren met vrije
tarieven.
7.2 Ontwikkelingen en toekomst
7.2.1 Vraag naar fysiotherapie
Per jaar hebben ruim 2,5 miljoen Nederlanders contact met de
eerstelijns fysiotherapeut. Sinds 1985 is het aandeel gestegen
van 10% van de bevolking naar 15% in 2001. Voor de groep van
45-64 jaar en 65 jaar en ouder blijkt dit aandeel in dezelfde periode
te zijn gestegen van ongeveer 15% naar 22% (NIVEL 2003).
De toekomstige vraag naar fysiotherapie is van veel factoren
afhankelijk. Enerzijds hebben demografi sche en epidemiologische
ontwikkelingen invloed op de behoefte aan fysiotherapie,
anderzijds spelen beleidsmatige ontwikkelingen in de fi nanciering
en organisatie van de zorg een rol. Voorspellingen moeten
daarom zeer voorzichtig worden geïnterpreteerd.
Op basis van demografi sche ontwikkelingen schat het NIVEL
(2003) dat in de extramurale sector het aantal patiënten in 2015
met 11,4% zal zijn gegroeid. Voor de intramurale sector wordt
een toename van 18,4% geschat. De vraag is of er dan genoeg
mensen zijn opgeleid om aan de toenemende vraag te kunnen
voldoen. Op basis van de uitkomsten van het rapport ‘Behoefteraming
Fysiotherapeuten 2002-2015’ van het NIVEL/ Prismant
kan worden gesteld dat de huidige instroom voldoende is om
de demografi sche ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden.
Het probleem is echter dat veel beleidsmatige ontwikkelingen
tot enorme verschuivingen kunnen leiden. Daarnaast blijkt, ook
bij andere beroepsgroepen, dat van vraag en aanbod vaak een
zelfregulerende werking uitgaat die de instroom op de opleidingen
als autonoom proces beïnvloedt.
7.2.2 Marktwerking
De overheid zet in op vraaggestuurde zorg en remt fi nanciering
uit algemene middelen. Naast een stelselwijziging in 2006 is
haar adagium voor de komende jaren gericht op stimulering
van marktwerking. Daarbij wordt een groter beroep gedaan op
de eigen verantwoordelijkheid van burgers, zorgverzekeraars en
zorgaanbieders. Een eigen risico en eigen bijdragen in de kosten
van de zorg zullen de burger bewuster (moeten) maken van de
kosten van de zorg.
Fysiotherapie bevindt zich in een dynamisch krachtenveld dat
wordt bepaald door:
• een verschuiving van een groot deel van het ziekenfondspakket
naar de aanvullende verzekering
• de introductie van vrije tarieven
• directe toegankelijkheid tot de fysiotherapeut zonder verwijzing
van een arts
• een stelselwijziging
Fysiotherapeuten vormen de eerste beroepsgroep die binnen
de reguliere zorg start met de introductie van vrije tarieven.
Het in 2005 gestarte experiment dient als proef voor de verdere
invoering van marktwerking in de hele gezondheidszorg. De
marktwerking die de overheid beoogt, stelt andere eisen aan het
31