Download deel 2 - Textualscholarship.nl

45
lijk wie er betrouwbaar is en wie niet en hij adstrueert gelijk en ongelijk met citaten uit
de bijbel en de klassieken. De `kakelaer', de zwetser, krijgt bijvoorbeeld bij het zinnetje
Die klapper tast mij aen' (r. 2362) acht negatieve Griekse en Latijnse citaten mee.
De lofprijzer gaat voorop. Hij opent met een algemene stelling: niet het bezit van
geld is het probleem, maar de juiste besteding ervan. Vervolgens spitst hij zijn betoog
toe op het concrete geval. De bezitter van Hofwijck, zegt hij, `besigden een deel van
onbesproken winst/ Tot onverboden vreughd' (r. 2327-28). Onbesproken winst: hij
heeft er lang voor gezwoegd in dienst van prins en vaderland, hij heeft niemand uitgezogen,
de rechtschapenen geholpen en een `Christelick gemoed/ In't Christeloos
gewoel van Haegh en Hof behouden' (r. 2324-25). Onverboden vreugd: hij heeft een
toevluchtshaven nodig om 'heul en ademtocht van ziel en lijf te vinden' (r. 233o). Een
volgende vraag is of zijn kinderen zo niet te kort komen. Nee, verkwisting is verkeerd,
maar wijzen vinden het goed om iets voor jezelf uit te durven geven. `Wel hem die wel
vergaert,/En matelick verspilt `tghed hij wel heeft gespaert.' (r. 2335-36). Hij laat zijn
kinderen wel wat na, maar vooral immateriële schatten van deugd en wetenschap. De
passagier herhaalt hier de argumenten die de verteller al eerder had gebruikt (r. HA-
48). Zij krijgen zo binnen het gedicht dubbele zwaarte.
De wijsheid van de ouden ondersteunt de tekst bij elk onderdeel van de bewijsvoering.
Bij de behoefte aan rust citeert Huygens Seneca: Laat het grootste deel en zeker
het beste deel van je leven aan de publieke zaak gewijd zijn; maar neem ook een deel
van je tijd voor jezelf (bij r. 2318). Bij de eerlijke manier waarop hij zijn geld verdiend
heeft, voegt hij citaten uit onder anderen Euripides en Seneca met de strekking dat
rijkdom geoorloofd is, als je deze op de juiste wijze verworven hebt. De gedachte dat
men zichzelf niet alles hoeft te ontzeggen ter wille van de kinderen, adstrueert hij
onder meer met een aanhaling uit de vroeg-christelijke dichter Prudentius: Gelukkig
wie zijn zegeningen met mate heeft weten te gebruiken, en zuinig heeft kunnen genieten
(bij r. 2335)• Ook het belang van de geestelijke erfenis die zijn zonen meekrijgen,
wordt met een zevental citaten geïllustreerd.
Zo is de keuze voor Hofwijck van alle kanten bepleit en toegelicht, wanneer de
`kakelaer' uitvoerig zijn bezwaren mag laten horen. Het zwaartepunt van zijn betoog
is gericht tegen de verspilling van het geld en tegen de stadse weelde op het land:
`Bedenckt eens wafter gelds aen sulcke racerij gaet' (r. 2381). Na uitvoerig de hoge
kosten van de aanleg en het onderhoud van de tuin beschreven te hebben, klaagt hij
over de weelde binnenshuis. Hij eindigt met de mooie wens: "K wouw dat hij met
lijn poort [achterste] in sneew en Hagel sat/ Die Land-heer heeten will en wonnen als
in Stadt' (r. 2423-24).
Hondius stelt de vraag naar de juiste besteding van geld in zijn gedicht ook aan
de orde, en wijst kort op de afgunst ten aanzien van zijn buitengoed (De Vries 1998,
p. 119-2o). Huygens gaat veel verder. Niet alleen stelt hij expliciet het bezit van een
tweede huis ter discussie, hij noemt daarbij ook Hofwijck bij name (r. 23 77). Hij geeft
de `kakelaer' alle ruimte, al weten we als lezer dat deze onbetrouwbaar is. Bovendien
geeft hij geen directe weerlegging meer van diens betoog. De verwijten van weelde