Download deel 2 - Textualscholarship.nl

44
De vraag of het bezit van zo'n tweede huis te rechtvaardigen valt stelt Huygens in zijn
gedicht uitgebreid aan de orde. Op drie plaatsen laat Huygens stem en tegenstem
hierover horen (r. 1013-48; r. 1717-30; r. 2210-2456), waarbij hij opvallend veel plaats
voor negatieve geluiden inruimt.
Een van de aantijgingen luidt dat voor de aanleg van het buitengoed vruchtbare
weidegrond is opgeofferd: `Wat is Baer gronds bedorven,/ En klare kleij gespilt om
overdaed van lust!' (r. 1722-23). Drie critici, een zuinige boer, een passerende wandelaar
en een passagier van een voorbijvarende veerschuit komen met dit bezwaar. De
refutatio, weerlegging, van de verteller luidt dat niet alleen het lichaam, maar ook de
geest gevoed moet worden. Het hart dat gekwetst is door het wereldse bedrijf, kan
door dit onschuldige genoegen genezen. Een wandelaar voegt hier nog een esthetisch
argument aan toe. De altijd groene takken van de dennen zijn mooier dan de
oorspronkelijke moerassige weidegrond. De planter vond terecht `matelick verquisten'
(r. 1728) een deugd.
Dieper gaat de kritiek van de binnenschipper. De verteller staat aan de Vliet en
maakt een praatje met de schipper. Als de schuit voorbij is, stelt hij zich voor wat
schipper en knecht over hem zullen zeggen: Wat heeft die man een tijd voor praatjes,
het zal wel een Hagenaar zijn. Dan volgt een uitval tegen het snelle, oneerlijke geldverdienen
in de stad. Dat geld moet dan weer rollen, ze bouwen er kastelen zo hoog
als torens van. Ik zou ook wel rijk willen zijn, zegt de schipper, maar ik heb nooit de
kans gekregen om naar school te gaan:
Een handje voll Latijn, hebb ickme late segge,
Daer komt het miest op an, en days goed op te legge,
We Nebbe me verstanght, we bennen al ien slagti, (r. 2269-71)
In deze passage zijn niet de buitenhuizen het voornaamste onderwerp van kritiek; deze
zijn alleen maar een gevolg van rijkdom. De eigenlijke vraag is: zijn alle mensen gelijk,
waarom is er dan zo'n ongelijke verdeling van kennis en bezit in de maatschappij?
De verteller antwoordt dat er wel waarheid in deze kritiek zit, maar meer schijn van
waarheid. Hij wijst op de morele last die hij als een eerlijk man heeft te dragen aan het
hof, dat vol laster en nijd is. Op Hofwijck ziet hij er tegen op om weer naar de verderfelijke
stad terug te moeten gaan. Als de schipper wist `hoe dat hert, in't midden van
sijn' Roosen/ Sijn' kommeren veeltijds niet weet waer langs te loosen' (r. 2285-86), dan
zou hij zijn eigen bestaan verkiezen. Huygens heeft hier het vraagstuk van het bezit
van een buitengoed in een breder kader gesteld. Het impliciet gehouden argument dat
een plek van rust noodzakelijk is voor een oprecht mens aan het hof, wordt expliciet
gemaakt in de ondersteunende citaten bij r. 2285.
Zo kent de lezer die inmiddels aan de laatste vijfhonderd regels van Hofwijck is
toegekomen, al aardig wat argumenten voor en tegen buitenplaatsen, wanneer hij aan
het belangrijkste stuk over dit onderwerp begint. Twee passagiers – die in verschillende
trekschuiten voorbijvaren –houden een pleidooi voor en tegen. De dichter stuurt het
oordeel van de lezer wel. Bij de introductie van de personen maakt hij meteen duide-