Download deel 2 - Textualscholarship.nl

2I
Dit drempeldicht bevat een aantal poëticale opmerkingen. Huygens heeft het eerst
over de verhouding tussen werkelijkheid en dichterlijke beschrijving (r. 19-40. Zijn
betoog dat de rijmpen ter wille van de kunst liegt, idealiseert, past geheel in de opvat-
tingen van zijn tijd. Vossius zegt bijvoorbeeld in zijn Poetica: De leugens van de dich-
ters zijn niet alleen niet oneervol, maar zelfs prijzenswaardig.34
In het volgende gedeelte (r. 41-80 gaat Huygens nader in op de verhouding tussen
waarheid en rede enerzijds en dichterlijk taalgebruik en 'onrede' anderzijds. Het ene
rijmwoord roept het andere op. Het is met een dichter als met de stuurman die op de
vraag of hij na zes weken bij St.Helena aangeland denkt te zijn, moet antwoorden:
jae, solt God en water will,
Soo niet, aen St. Thomé, of mog'lick in Brasil. (r. 59-60)
De dichter dwaalt her en der, terwijl de lezer hem al lang niet meer volgen kan. Het
lijkt me mogelijk dat Huygens met deze ruimtelijke beeldspraak de digresssio of uit-
weiding omschrijft. Juist de lessen en de thematische uitweidingen, de 'afdwalingen'
van de pure beschrijving, maken van zijn wandeling een discours dat ook het innerlijk
treft.
Tenslotte benadrukt hij het belang van de 'bijschriften' (r. 101-36), zij zijn het ver-
guldsel van het lood dat Hofwijck is. Als we hier een flinke dosis van wat Van Strien
Huygens' `verschrikkelijke bescheidenheid' (Van Strien 198 7, p. 67) heeft genoemd,
aftrekken, betekent dit dat de citaten bekronen wat de dichter te zeggen heeft. Vrijwel
altijd ondersteunen de bijschriften in Hofwijck de algemene waarheden in het gedicht.
Huygens heeft hier een samenhangend commentaar geformuleerd op de vernieu-
wing die hij in de Nederlandse buitenlevenpoëzie introduceert, namelijk poëzie waarin
descriptio, beschrijving, centraal staat. Met veel ironische distantie vertelt hij wat deze
inhoudt: geïdealiseerde beschrijving, uitweidingen en bevestigend commentaar van
`wijzen', maken samen dat de lichamelicke lusten' zo beschreven worden dat ze de ziel
raken.
Na lezing van Hofwijck schrijft ds. A. Colvius aan de auteur, dat hij graag eens
het buitengoed komt bezichtigen `pour sÇavoir si vous l'avez descrit historiquement
ou poëtiquement'. 36 Deze twee mogelijkheden berusten op de bekende aristotelische
34 `Poetarum tamen mendacia non modo non inhonesta sunt, sed ^ etiam laudabilia' (Vossius ' 16 1647, p. 9).
In een brief van 26 mei 1653 S3 aan raaf g van Dohna waarin Huygens Yg het over Hofwijc Hofwijck heeft, benadrukt
J ook het aspect P van vergroten: g `comme les Ppoetes du tem PY ps sont tousjours 1 en possession P de cest
ancienrivile P e gde ^ faire passer P la mouche pour P un elephant, P pourvue ^P que q cela rime, et marche en
cadence de vers' (Briefw. V, ^P.178).
35 In Hofwijck Hofwijck zelf verbindt hij deze ruimtelijke beeldspraak P ook één keer met een uitweiding. g Hij
beëindigt g een overpeinzing P g over schijn en werkelijkheid werkelijkhei met een voorbeeld van mensen die denken
Pde Kaap P te zijn zijn terwijl ze al voor Java liggen, gg ^met de volgende g uitroep: P`Wel toch! tot Java toe? ei' 1
siet, hoe vlieght g de wind/ Van menschen-mijmeringh,' J g^ (r.587-88). Westerbaen gebruikt g eenzelfde type tYP
beeldspraak, P^ raa wanneer hij na een lange g uitweiding g zegt: g `maer wil mij 1 wederkeren, ... > van waer de
stroom m Ydreef' (Westerbaen 1654, S4^ .86 P .
36 3 Briefes. V, ^ nr. S3 o 3^; de brief is van 9augustus g 1653.