Download deel 2 - Textualscholarship.nl

20
deze gewoonte in een Nederlands gedicht. 3' Bij lezing blijkt evenwel minder dan een
derde van het geheel aan de marginalia gewijd te zijn (r. 1o1-136). Belangrijker dan als
verdediging van de bijschriften is het gedicht dan ook als een speelse toelichting op
de serieuze omschrijving die Constantijn jr. van de bedoeling van de dichter gegeven
heeft.
Na een korte introductie nodigt de dichter de lezer uit om Hofwijck en het erbij
gevoegde plaatwerk respectievelijk te beluisteren en te bekijken 32, waarbij de blinde
die alleen maar luistert, het meest genieten zal, omdat de `rijm-penn' de werkelijkheid
geïdealiseerd weergeeft:
Soo gaet het met de penn,
De Rijm-penn; want sij lieght ten deele van gewenn,
Ten deelen om de kunst: en die de waerheid soecken
In't loss aensienelick [de frivole schoonheid] van wel gerijmde Boecken,
Zijn even verr van't pad als die den wilden aerd
Van 't weelderigh pinceel aenvaerden voor een' Caert. (r. 19-24)
Wie dan ook na lezing naar het bestaande buitengoed Hofwijck komt kijken, zal zich
bedrogen voelen, alles is veel mooier voorgesteld dan het in werkelijkheid is. Hij zal
uitroepen: `Is dese bult een Bergh, is dese plass een Vijver?' (r. 37). Ter wille van het
rijmwoord `moet arme Waerheid voort' en om een mooier woord dan het duidelijke
delft de rede het onderspit. Dit wordt in een uitvoerige vergelijking tussen dichten en
varen verder uitgewerkt. 33 Net zoals de schipper denkt de dichter het roer in handen
te hebben, maar, zoals het schip afdwaalt door onbekende stromingen, zo drijft het
gedicht voort van rijmwoord naar rijmwoord:
tot darm' in't lieve lest
Verzeilt en bijster 's weegs met loeven en laveren,
God weet hoe gracelick, naer 't oogemerck moet keerent
Terwijl de Leser staet en gaept met open mond,
En wenschte dat hij eens den Dichter wel verstond, (r. 72-76)
Wie wil na dit alles mijn gedicht nog lezen `Met loghens opgepronckt, met Hater-
goud vergult?' (r. 84). Na een aantal woordspelingen op Hofwijck volgt een nieuwe
kleinering van het gedicht: `Een blaes met bonnen, is dit voddighe geraes' (r. 96). Pas
dan komen de citaten in margine ter sprake. Het gedicht moge het lezen niet waard
zijn, de randversieringen, de wijsheid gehaald uit Athene, Rome en het gedachtengoed
van de kerkvaders waarvan het gedicht doortrokken is, maken veel goed: "T Kind is
wanschapen; maer 't is rijckelick Bekleedt' (r. 136).
331 In Oogentroost g heeft hij al eerder in een Latijnsgedicht Latijnsg
de citaten als een waardevol onderdeel
aanbevolen, maar hier doet hij J dat uitdrukkelijk uitdrukkelijk aan hen die geen g Nederlands kunnen lezen (De
Kru Yt er 97 r r ^ p. p 81.
332 De Vries s 1983 9 handeltitvoeri 3uitvoerig 8u over deze dinterpretatie,zie
voor andere meningen g Strengholt g i1979
en Zwaan t 980.
33 De vergelijking g l g tussen een ggedicht en een zeereis is topisch, p^ zie Vondel 9 r 8 7deel I, ^ p. 9o.