Download deel 2 - Textualscholarship.nl

Ió
zij in een volmaakte geslotenheid hun cultuur-ideaal konden beleven. Dit is niet de
eenzaamheid van Don Quichote, noch de verlatenheid van Robinson Crusoë; dit is een
gestyleerd rendez-vous voor personen, die de cultuur tot in de weilanden meedragen.
Men bezie die oude kaart van Hofwyck, waarop Huygens zelf zijn aantekeningen heeft
gemaakt: in de `Unendliche Ebene' van Hollandse weiden ligt een lusthof der mensen,
niet der vogeltjes en paddenstoelen (Ter Braak 1963, p. 34).
Ter Braak heeft gelijk. Het buitengoed Hofwijck vertegenwoordigt een cultuurideaal
en in het gedicht over zijn buitengoed, Hofwijck staat vooral het otium van de
landheer centraal, waarin het in de eerste plaats gaat om de recreatie van de geest.
Dat betekent echter niet dat de dichter de concrete werkelijkheid van zijn tuin in
zijn gedicht buiten beschouwing laat. Er komen weliswaar geen paddestoelen voor
in Hofwijck, maar de vogeltjes figureren er wel. Afgezien van de koekoek die enig
commentaar meekrijgt, zijn de vogels er om zichzelf het noemen waard:
De Goudvinck is van't minst, de Kneu, de Spreew, de Lijster,
Hier sin de Nachtegael en gorgelt met sijn' vrijster,
De Koeckoek slaet de maet, en roemt van sijn bedrijf,
In volle vrijheid, want de Land-heer heeft geen wijf:
[...]
Hier danst dat vrije volck van d' een' op d' ander tack,
En, is't de Linden moe, het kiest een ander dack, (r. 1105-08; 1111-12)
De tuin is het uitgangspunt van zijn gedicht, maar juist omdat het om een cultuurideaal
gaat, wil de dichter veel meer doen dan alleen de flora en fauna daarvan
beschrijven.
Hofwijck is een veelzijdige tekst van een hoog poëtisch niveau. Huygens heeft
niet de bedoeling gehad om een gemakkelijk toegankelijk gedicht te schrijven.
Integendeel, het is zijn opzet om ingewikkelde gedachten zo uit te drukken dat de
lezer in aanhoudende concentratie zijn poëzie volgt (Van Strien 199o, hfdst.2, i.h.b.
P. 33; Schenkeveld-Van der Dossen 1988, p. 17-21). Wie dat doet, wordt binnen de
fictie van Hofwijck als een vriend beschouwd die tenslotte deel mag nemen aan de
maaltijd.
De dichter beschrijft zijn buitengoed van begin tot eind en maakt intussen duidelijk
hoe men zijn otium op het land vorm moet geven. De landheer ontspant zich
zowel lichamelijk, met spelletjes en wandelingen, als geestelijk, met gesprekken over
wezenlijke zaken, met lezen en mediteren. Hij is gastvrij, tolerant, vroom en erudiet
en hij heeft een open oog voor het boek der natuur. Ook stelt hij tijdens zijn wandeling
over het buitengoed actuele zaken aan de orde, in het bijzonder de vraag of
het bezit van een tweede huis geen blijk is van weeldevertoon en spilzucht.
Huygens heeft Hofwijck geplaatst in de traditie van de West-Europese buitenlevenliteratuur,
maar tegelijkertijd speelt de dichter een spel met een aantal belangrijke
topen uit deze traditie. Hofwijck is door dit alles meer dan het gedicht van een